تحلیل اقتصادی تعدیل و به‌روز رسانی مهریه با رویکرد فقهی

نوع مقاله : علمی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری گروه فقه و مبانی حقوق اسلامی، واحدقم، دانشگاه آزاد اسلامی، قم، ایران

2 استادیار گروه فقه و مبانی حقوق اسلامی، واحد قم، دانشگاه آزاد اسلامی، قم، ایران

10.22034/ejs.2022.336855.1217

چکیده

زمینه و هدف: تعدیل و به­روزشدن ارزش مهریه از موضوعات مهمی است که از منظر فقهی محل بحث و نظر است. در این مقاله تلاش شده به بررسی این مهم پرداخته شود که فقه چه رویکردی در این خصوص داشته و از منظر اقتصادی تعدیل مهریه چگونه قابل ارزیابی است.
مواد و روش‌ها: نوع پژوهش حاضر نظری و روش تحقیق، توصیفی - تحلیلی می‌باشد و شیوه گردآوری اطلاعات کتابخانه‌ای است که با مراجعه به کتب و مقالات به بررسی موضوع پرداخته ‌شده است.
ملاحظات اخلاقی: در مراحل مختلف نگارش مقاله، اصول اخلاقی و علمی رعایت شده است.
یافته‌ها: یافته‌ها بر این امر دلالت دارد که از منظر فقهی، تعدیل و به­روزرسانی مهریه محل اختلاف­نظر است؛ برخی معتقد به امکان تعدیل مهریه بر اساس کاهش ارزش پول هستند و برخی دیگر از فقها تعریفی که از پول دارند، تعدیل مهریه را جایز نمی‌دانند. از بین قواعد فقهی، قاعده تفریغ ذمه یقینی، بیش از هر قاعده و نظریه دیگری تعدیل و به‌روزرسانی مهریه را تبیین می‌کند. از منظر حقوقی اما تعدیل مهریه پذیرفته شده و در صورتی که موضوع مهریه وجه نقد باشد با توجه به اینکه در گذر زمان پول نقد ارزش خود را از دست می‌دهد زوجه می‌تواند تقاضای قیمت‌گذاری یا تقویم ان به نرخ روز را بنماید.
نتیجه‌: مهمترین بعد اقتصادی تعدیل مهریه، نوسانات اقتصادی و کاهش شدید ارزش پول در جامعه است که تعدیل مهریه را توجیه‌پذیر ساخته است.

کلیدواژه‌ها


- آیت‌الله­زاده، مرتضی، آذرتاش، آذرنوش، مجمع الغات، چاپ اول، تهران، دفتر نشر فرهنگ اسلامی، 1363.
- امامی، سید حسن، حقوق مدنی، جلد چهارم، چاپ هفتم، تهران، کتاب‌فروشی اسلامیه، 1371.
- انصاری، مرتضی بن محمدامین، فرائد الأصول، جلد سوم، قم، مجمع الفکر الاسلامی، ۱۴۱۹.
- بجنوردی، حسین، قواعد فقه، جلد اول، چاپ دوم، تهران، انتشارات میعاد، 1372.
- بیگدلی، سعید، تعدیل قراردادها، چاپ چهارم، تهران، نشر میزان، 1396.
- جزایری، محمدجعفر، منتهی الدرایة فی توضیح الکفایة، جلد ششم، قم، موسسه دارالکتاب، 1413.
- جعفری لنگرودی، محمدجعفر، مبسوط ترمینولوژی حقوق، جلد دوم، چاپ سوم، تهران، انتشارات گنج دانش، 1381.
- حسینی، سید شمس‌الدین، «بررسی شاخصه‌ای اندازه‌گیری توزیع درآمد»، معاونت پژوهشی مجمع تشخیص مصلحت، 1397.
- خویی، سید ابوالقاسم، مصباح الفقاهه فی المعاملات: المکاسب المحرمه، جلد ششم، چاپ اول، قم، موسسه احیاء آثار امام خویی، 1384.
- خویی، سید ابوالقاسم، مصباح الأصول، جلد دوم، قم، مکتبه الداوری، 1413.
- دوراهکی، حیدر، تعدیل قرارداد به عنوان یکی از شیوه‌های جبران خسارت، چاپ اول، قم، انتشارات نورالنور، 1382.
- دهخدا، علی اکبر، لغت‌نامه دهخدا، جلد چهارم، چاپ اول، تهران، انتشارات دانشگاه تهران، 1377.
- زاهدی، محمدجواد، ترجمه گلدو کلوب، چاپ دوم، تهران، نشر مازیار، ۱۳۹۱.
- شفاهی، محمدرضا، بررسی تطبیقی نظریه تغییر اوضاع و احوال در قراردادها، چاپ اول، تهران، انتشارات ققنوس، 1376.
- صادقی مقدم، محمدحسن، تغییر در شرایط قرارداد، چاپ سوم، تهران، انتشارات میزان، 1390.
- صافی‌ گلپایگانی، لطف‌الله، «نظرخواهی پیرامون مسائل فقهی و حقوقی ناشی از کاهش ارزش پول»، مجله رهنمون، شماره شش، 1372.
- صفایی، سید حسین، امامی، اسدالله، مختصر حقوق خانواده، چاپ بیست و هشتم، تهران، میزان، ۱۳۹۰.
- طباطبایی، سید محمد حسین، المیزان فی تفسیر القرآن، جلد اول، قم، موسسۀ انتشارات اسلامی وابسته به جامعۀ مدرسین حوزۀ علمیه قم، 1417.
- عمید، حسن، فرهنگ فارسی عمید، چاپ اول، تهران، انتشارات اشجع، 1356.
- فخار طوسی، جواد، «پژوهشی در تعدیل قراردادها»، مجله فقه اهل‌ بیت، شماره بیست و هفت، 1381.
- فشارکی، زینب، «بررسی آرای فقها درباره تبدیل مهریه به نرخ روز»، مجله آموزه‌های فقه مدنی، شماره دو، ۱۳۸۸.
- کاتوزیان، ناصر، قانون مدنی در نظم حقوقی کنونی، چاپ بیست هشتم، تهران، میزان، ۱۳۹۰.
- کاتوزیان، ناصر، قواعد عمومی قراردادها، جلد سوم، چاپ پنجم، تهران، شرکت سهامی انتشار، 1387.
- کاتوزیان، ناصر، حقوق خانواده، چاپ پنجم، تهران، شرکت سهامی انتشار، ۱۳۷۸.
- کرمی، حمید، «تعدیل لازمه حقوق قراردادها»، فصلنامه حقوقی قانون طاها، شماره هفت، ۱۳۹۷.
- کریمی، عباس، «تعدیل مهریه‌ای که وجه رایج است، مهریه به نرخ روز»، نشریه حقوق و اجتماع، شماره هشت، 1377.
- کلینی، محمد بن یعقوب، فروع کافی، قم، نشر قدس، 1369.
- محقق داماد، سید مصطفی، قواعد فقه بخش مدنی، جلد دوم، چاپ چهلم، تهران، مرکز نشر علوم اسلامی، 1392.
- محمدی گیلانی، محمد، «استفتائات پیرامون کاهش ارزش پول»، نشریه دادرسی، شماره هفده، 1378.
- محمودی، ملکیا، «شرایط تعدیل قرارداد»، فصلنامه حقوقی قانون طاها، شماره هشت، ۱۳۹۷.
- مصباح المنیر، از لسان العرب، جلد هفتم، بیروت، دار احیاء التراث، 1988.
- مکارم شیرازی، ناصر، استفتاءات جدید، چاپ دوم، قم، نشر مدرسه الامام على بن ابى طالب (ع)، ۱۳۸۴.
- مکارم شیرازی، ناصر، القواعد الفقهیه، قم، نشر مدرسة الإمام علی بن أبی طالب (علیه السلام)، 1382.
- موسوی بجنوردی، سید محمد، قواعد فقهیه، چاپ سوم، تهران، موسسه چاپ و نشر عروج، 1372.
- موسوی بجنوردی، محمد، قواعد فقه، چاپ دوم، تهران، انتشارات میعاد، 1371.
- نائینی، محمد حسین، فوائد الاصول، جلد سوم، قم، مؤسسه نشر اسلامی، 1373.
- نجفی، محمدحسن، جواهرالکلام، جلد سی و هفتم، تهران، دارالکتب الاسلامیه دارالسلامیه، 1362.
- هاشمی شاهرودی، سید محمود، «احکام فقهی کاهش ارزش پول»، مجله فقه اهل ‌بیت، شماره دو، 1374.
- هدایت­نیا گنجی، فرج الله، حقوق مالی زوجه (اجرت‌المثل، نحله، تعدیل مهریه)، چاپ اول، قم، انتشارات پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی، 1385.