حقوق مالی و اقتصادی زنان در فقه و حقوق با تأکید بر مالکیت

نوع مقاله : پژوهشی

نویسنده

دکتری فقه و مبانی حقوق اسلامی، واحد تهران شمال، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران.

10.22034/ejs.2024.400125.1463

چکیده

زمینه و هدف: در جهت تضمین جایگاه زن در جامعه و خانواده، حقوق مالی متنوعی برای زن مورد شناسایی قرار گرفته است که هدف از پژوهش حاضر نیز شناخت و تببین آثار حقوق مزبور می­باشد.
مواد و روش­ ها: این تحقیق از نوع نظری بوده و ‌روش آن به صورت توصیفی تحلیلی می‏باشد و ابزار جمع ‏آوری اطلاعات نیز بصورت کتابخانه ‏ای است.
یافته ­ها: زن به واسطه جایگاه مختلفی که در مناسبات با دیگران پیدا می­کند از حقوق مالی متفاوتی متمتع می­گردد؛ به واسطه تنوع مزبور و تفاوت در آثار، ارائه طبقه ­بندی برای حقوق مالی و اقتصادی زن بسیار دشوار می­ باشد. طبقه ­بندی حقوق از جهت تفسیر حقوق و تعیین قلمرو آن­ها و همچنین حل موضوعات راجع به تعارض، تزاحم، سکوت و اجمال قوانین و مقررات از اهمیت بسزایی برخوردار است.
ملاحظات اخلاقی: در تمام مراحل نگارش پژوهش حاضر، ضمن رعایت اصالت متون، صداقت و امانت­داری رعایت شده است.
نتیجه: نتایج پژوهش نشان می ­دهد که با توجه به این­که نظام اسلام در بدو ظهور با عرف­ های متعددی از جامعه عرب جاهلیت مواجه بود که کنار زدن دفعی آن­ها امکان­پذیر نبود، یکی از راهکارهای در دسترس، تعدیل عرف­ های مزبور از طریق جعل عناوین جدید و اضافه نمودن مصادیق حقوق مالی و اقتصادی زنان بود. الگوی طراحی شده برای نظام حقوق مالی و اقتصادی زن در فقه امامیه و نظام حقوقی ایران بر پایه الگوی حمایتی می­باشد.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


  • سلطانیه، محمد و فهیمی، عزیزالله، 1401، حقوق مالی قابل ارث در فقه امامیه و حقوق ایران، فصلنامه علمی پژوهشی فقه، سال 29، شماره 1.
  • امامی، سید حسن، 1390، حقوق مدنی، چاپ سی و دوم، ج1، تهران: انتشارات اسلامیه.
  • امامی، سید حسن، 1390، حقوق مدنی، چاپ سی و دوم، ج4، تهران: انتشارات اسلامیه.
  • امامی، سید حسن، 1390، حقوق مدنی، چاپ سی و دوم، ج5، تهران: انتشارات اسلامیه.
  • نعمت‌اللهی، اسماعیل، 1389، تحلیل فقهی حق عینی و حق دینی و مفاهیم مرتبط، مطالعات فقه و حقوق اسلامی، شماره 3.
  • کاتوزیان، ناصر، 1389، مقدمه علم حقوق، چاپ هفتاد و پنجم، تهران: شرکت سهامی گنج انتشار.
  • جعفری لنگرودی، محمد جعفر، 1377، ترمینولوژی حقوق، چاپ نهم، تهران: گنج دانش.
  • انصارى، مرتضى، 1366، مکاسب (بیع). قم: مطبوعات دینى.
  • الآملى، محمد تقى، 1413، المکاسب و البیع (تقریرات درس میرزا محمد حسین غروى نائینى)، ج1، قم: مؤسسة النشر الاسلامى.
  • الجزائرى المروج، السید محمد جعفر، 1416، هدى الطالب الى شرح المکاسب، ج1، الطبعة الاولى: قم، مؤسسة دارالکتاب الجزایری به نقل از: اصفهانى، محمد حسین. حاشیة المکاسب، ج1، 7.
  • التوحیدى، محمد على، 1371، مصباح الفقاهة فى المعاملات (تقریرات درس آیة الله العظمى خویى)، الطبعة الثالثه، ج2 و 3، قم: وجدانى.
  • الزحیلى، وهبة، 1984، الفقه‌الاسلامى و ادلته، الطبعة الثانیة، ج4، دمشق: دارالفکر. به نقل از: فتح القدیر، ج5، ص74 و الفروق، ج 3، ص 208.
  • الزحیلى، وهبة، 1984، الفقه‌الاسلامى و ادلته، الطبعة الثانیة، ج5، دمشق: دارالفکر. به نقل از: فتح القدیر، ج5، ص74 و الفروق، ج 3، ص 208.
  • امامى، سید حسن، 1373، حقوق مدنى، چاپ سیزدهم، ج1، تهران: اسلامیه، 1373.
  • صفایى، حسین، 1351، دوره مقدماتى حقوق مدنى، ج1، اشخاص و خانواده، اموال، چاپ دوم، تهران: مؤسسه عالى حسابدارى.
  • جعفرى لنگرودى، محمد جعفر، 1373، حقوق اموال، چاپ سوم، تهران: گنج دانش.
  • کاتوزیان، ناصر، 1351، حقوق مدنى، مقدمه: اموال-کلیات قراردادها، چاپ ششم، ج1، تهران: دانشکده علوم ادارى و مدیریت بازرگانى.
  • فرج، توفیق حسن، 1993، الحقوق العینیة الاصلیة، بیروت: الدار الجامعه.
  • کى نیا، مهدى، 1343، اطلاعات حقوقى براى رشته معمارى، دانشگاه تهران.
  • احمد زاده بزاز، سید عبدالمطلب، 1379، مالکیت موقت(زمانی)، نامه مفید، شماره 24.
  • میرخلیلی، سید احمد، 1378، جایگاه زن در حقوق خانواده (ارث، طلاق، حضانت)، فقه و اصول، دوره 31، شماره 2.
  • کاظمی، زهره، 1387، حمایت‌های مالی زنان در نظام حقوق خانواده از دیدگاه اسلام، دو فصلنامه فقه و حقوق خانواده، دوره 12، شماره 49.
  • افشار، اباذر، موحدی نیا، مهدی، و قلی پور، احداله. 1398، واکاوی ماهیت و جواز شیربها از دیدگاه فقه امامیه و حقوق موضوعه، مطالعات اسلامی زنان و خانواده، شماره 10.
  • مهرپور، حسین، 1379، مباحثی از حقوق زن، چاپ اول، تهران: انتشارات اطلاعات.
  • عابدی، محمد، صفوی شاملو، حسین، 1396، تحلیل فقهی حقوقی اوصاف و وضعیت شرط تنصیف اموال زوج، مطالعات فقه و حقوق اسلامی، شماره 10.
  • روشن، محمد و محمدی رمقانی، حسن، 1390، بررسی ماهیت حقوقی نحله، مجله مطالعات حقوقی، دوره سوم، شماره 1.
  • راغب اصفهانی، حسین بن محمد، 1412 ه.ق، مفردات الفاظ القرآن، دمشق: دارالقلم.
  • جوهری، اسماعیل بن حماد، 1956، الصحاح، قاهره: دارالعلم للملایین.
  • موسوی خمینی، روح‌الله، ۱۳۷۱، صحیفه‌ی نور، ج ۶، قم: مؤسسه‌ی تنظیم و نشر آثار امام خمینی.
  • حکیم‌پور، محمد، ۱۳۸۴، حقوق زن در کشاکش سنت و تجدد، چاپ ۲، تهران: نغمه نواندیش.
  • مغنیه، محمدجواد، 1965، الفقه علی المذاهب الخمسه، ج4، بیروت: دارالعلم للملابین.
  • دیلمی، احمد، و خدادادپور، منیره، 1387، سوء استفاده از حق ریاست شوهر در منع اشتغال همسر، مطالعات اجتماعی- روان شناختی زنان، مطالعات زنان، سال ششم، شماره 2.
  • الراغب الاصفهانی، حسین بن محمد، مفردات غریب القرآن، بی ج ا، دفتر نش ر کتاب، 1404ه
  • الطوسی، محمد ابن الحسن، 1388، المبسوط فی الفقه الامامیه، الطبعه الثانیه، تهران: المکتبه المرتضویه لإحیاء الآثارالجعفریه.
  • مکی العاملی، محمد بن جمال الدین و الجبعی العاملی، زین الدین، 1403 ه.ق، الروضه البهیه فی شرح اللمعه الدمشقیه، الطبعه الثانیه، ج5، بیروت: دارإحیاء التراث العربی.
  • النجفی، شیخ محمد حسن، بی‌تا، جواهر الکلام فی شرح شرایع الاسلام، الطبع السابعه، ج43، بیروت: داراحیاء التراث العربی.
  • تقی‌زاده، علی و موسوی، سید احمد، 1389، ضمانت مهریه، پژوهش حقوق سیاست، شماره 29.
  • مطهری، مرتضی، 1381، نظام حقوقی زن در اسلام، چاپ سی و سوم، تهران: صدرا.
  • باباخانی، زرین، 1377، مهریه ( حقوق خاصه زوجه)، چاپ اول، تهران: رامین.
  • ایروانی، علی، 1406 ه.ق، جمال المسلک فی الاعراض عن ملک، تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
  • انصاری، مسعود، طاهری، محمدعلی، 1384، ج1، دانشنامه حقوق خصوصی، تهران: محراب فکر.
  • مصطفوی، حسن، 1402 ه.ق، التحقیق فی کلمات القرآن الکریم، ج8، تهران: مرکز الکتاب للترجمه و النشر.
  • هاشمی شاهرودی، سید محمود، 1426 ه.ق، فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت (ع)، ج1، قم: موسسه دائره المعارف فقه اسلامی.
  • توکلی نیا، امید، 1396، تحلیل فقهی حدیثی اعراض از حق مالکیت، فقه و مبانی حقوق اسلامی، سال پنجاهم، شماره 1.
  • الانی، زهرا، راغبی، محمدعلی، 1399، بررسی تحلیلی ماهیت اسقاط حق و آثار مترتب بر آن، پژوهش‌های فقهی، دوره شانزدهم، شماره 3.
  • جمعی از پژوهشگران زیر نظر شاهرودی، سید محمود هاشمی، 1426، فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت، ج1، چاپ اول، قم: موسسه دائره المعارف فقه اسلامی بر مذهب اهل بیت (ع).
  • محقق داماد، سید مصطفی، 1406 ه.ق، قواعد فقه، ج3، چاپ دوازدهم، تهران: مرکز نشر علوم اسلامی.
  • اصفهانی، محمد حسین کمپانی، 1418، رساله فی تحقیق الحق و الحکم، چاپ اول، قم: انوار الهدی.
  • انصاری، مرتضی بن محمدامین، 1410 ه.ق، کتاب المکاسب، قم: کنگره جهانی بزرگداشت شیخ اعظم انصاری.
  • شهیدی، مهدی، 1387، آثار قراردادها و تعهدات، تهران: مجد.
  • رضوی، سید علی، رضوی، سید محمد، 1398، بررسی کیفیت انتقال حق در نتیجه انتقال عین در فقه اسلامی و حقوق ایران، دوفصلنامه علمی پژوهشی فقه مقارن، سال هفتم، شماره 13.
  • ابطحی، فاطمه، قبولی درافشان، سید محمد مهدی، محسنی، سعید، 1392، حق تعقیب پدیدآورنده اثر هنری (مطالعه تطبیقی در حقوق اتحادیه اروپا، فرانسه و انگلستان)، مجله مطالعات حقوق تطبیقی، دوره چهارم، شماره 1.
  • کاتوزیان، ناصر، 1374، حقوق مدنی نظریه عمومی تعهدات، چاپ اول، تهران: نشر یلدا.
  • طوسی، ابوجعفر محمدبن حسن، 1387ه.ق، المبسوط فی فقه الامامیه، ج3، چاپ سوم، تهران: المکتبه المرتضویه لاحیاء الآثار الجعفریه.
  • کاتوزیان، ناصر، 1374، نظریه عمومی تعهدات، چاپ اول، تهران: نشر یلدا.

نعمت‌اللهی، اسماعیل، 1389، تحلیل فقهی حق عینی و حق دینی و مفاهیم مرتبط، مطالعات فقه و حقوق اسلامی، سال دوم، شماره 3.