مسئولیت اقتصادی دولت با تأکید بر تأمین رفاه شهروندان از منظر فقه و حقوق

نوع مقاله : پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار گروه فقه و حقوق اسلامی، دانشگاه پیام نور، تهران، ایران.

2 عضو هیئت علمی گروه فقه و مبانی حقوق اسلامی، دانشگاه پیام نور، تهران، ایران

3 استادیار گروه حقوق و علوم اجتماعی، دانشگاه پیام نور، تهران، ایران.

10.22034/ejs.2023.380697.1357

چکیده

زمینه و هدف: در تبیین وظایف و مسئولیت دولت اسلامی عمدتاً از تأمین نیازهای معنوی سخن به میان آمده و مسئولیت و تعهدات دولت اسلامی در تأمین رفاه شهروندان از موضوعات مهمی است که چندان مورد بحث و بررسی قرار نگرفته است. در این مقاله تلاش شده به بررسی مسئولیت اقتصادی دولت و تعهدات آن در تأمین رفاه عمومی پرداخته شود.
مواد و روش‌ها: مقاله چون توصیفی تحلیلی است و از روش دلفی و پرسش نامه و مصاحبه استفاده نشده لذا برای جمع آوری داده از روش کتابخانه ای استفاده شده است..
ملاحظات اخلاقی: در این مقاله، اصالت متون، صداقت و امانت‌داری رعایت شده است.
یافته‌ها: بر این امر دلالت دارد که از منظر فقهی و حقوقی دولت اسلامی در زمینه اقتصادی، در قبال تولید، ایجاد کار و اشتغال، مبارزه با فساد اقتصادی و ممانعت از اختلال در نظم اقتصادی، عدالت اقتصادی، تنظیم بازار و جلوگیری از احتکار مسئولیت داشته و موظف است، در راستای تأمین رفاه شهروندان در تحقق امنیت اجتماعی شهروندان، عدالت اجتماعی، امنیت غذایی، آموزش شهروندان، ارائه خدمات مناسب و حق بهره‌مندی از محیط‌زیست سالم گام بردارد.
نتیجه‌گیری: با توجه به وظایف و مسئولیت دولت درحوزه اقتصاد و تأمین رفاه شهروندان لازم است سیاست‌های کلان اقتصادی و اجتماعی در راستای تأمین نیازهای اقتصادی و تأمین رفاه شهروندان تعریف و تدوین شود.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


  • انصاری، مرتضی، مکاسب، چاپ چهارم، قم، موسسه بوستان کتاب،1386.
  • آشتیانی، میرزا محمدحسن، کتاب القضاء، چاپ اول، قم، انتشارات هجرت،1362.
  • باباپور، محمدمهدی، درآمدی بر سیاست و حکومت در نهج‌البلاغه، چاپ اول، قم، عصر ظهور، ۱۳۸۰.
  • برهانی، محسن، «افساد فی‌الارض، ابهام مفهومی، مفاسد علمی (تحلیل حقوقی ماده 286 ق.م.ا)»، فصلنامه مطالعات حقوق کیفری و جرم‌شناسی، شماره دوم و سوم، 1394.
  • پاینده، ابوالقاسم، نهج الفصاحه، چاپ چهارم، تهران، نشر دنیای دانش،1382.
  • جرداق، جورج، بخشی از زیبایی‌های نهج‌البلاغه، چاپ اول، تهران، کانون انتشارات محمدی، 1373.
  • جرداق، جورج، شگفتی‌های نهج‌البلاغه، چاپ اول، تهران، چاپ بعثت، 1373.
  • حجازی، فخرالدین؛ مشایخ فریدونی، محمدحسین، یادنامه دومین کنگره نهج‌البلاغه، چاپ اول، تهران، وزارت ارشاد اسلامی و بنیاد نهج‌البلاغه، 1363.
  • دشتی، محمد، ترجمه نهج‌البلاغه، چاپ اول، قم، نشر مشهور،1379.
  • ذوالمجدین، زین‌العابدین، فقه و تجارت، چاپ اول، تهران، دانشگاه تهران، 1366.
  • سروش محلاتی، محمد، «مسئولیت حکومت اسلامی در آموزش‌وپرورش رسمی»، نشریه تربیت اسلامی، شماره پنجم، 1383.
  • سمیعی زنوز، حسین؛ حبیب زاده، محمدجعفر؛ صابر، محمود، «اخلال در نظام اقتصادی کشور از طریق قبول سپرده اشخاص در حقوق کیفری ایران»، مجله آموزه‌های حقوق کیفری، شماره یازدهم، 1395.
  • شفیع‌زاده، منصور، نگاهی دوباره به اندیشه‌های اقتصادی حضرت امام خمینی (ره)، چاپ دوم، تهران، نشر مدرس، ۱۳۷۳.
  • شیخی مهرآبادی، علی، «نقش دولت در اقتصاد اسلامی و قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران»، مجله تازه‌های اقتصاد، شماره صد و شانزدهم، 1386.
  • صدر، شهید محمدباقر، اقتصادنا، چاپ دوم، قم، دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم، 1375.
  • عمید زنجانی، عباسعلی، حقوق و آزادی‌های اساسی در اسلام و قانون اساسی، فقه سیاسی، جلد اول، چاپ سوم، تهران، موسسه انتشارات امیرکبیر، ۱۳۷۳.
  • فیض الاسلام، علی‌نقی، ترجمه و شرح نهج‌البلاغه، جلد پنجم، چاپ اول، تهران، نشر سپهر،1365.
  • قحف منذر، «مروری بر الگوهای اقتصاد اسلامی»، فصلنامه اقتصاد اسلامی، شماره بیستم، ۱۳۸۴.
  • مالک، محمدرضا، «وظایف و مسؤولیت‌های دولت اسلامی در اقتصاد»، فصلنامه اقتصاد اسلامی، شماره دوازدهم، 1382.
  • محمدی ری‌شهری، محمد، دانشنامه میزان الحکمه، چاپ دوم، قم، موسسه دار الحدیث، ۱۳۸۴.
  • محمودی، وحید، «فساد اقتصادی و توسعه»، فصلنامه اطلاعات سیاسی اقتصادی، شماره یک‌صد و هشتاد و نهم و یک‌صد و نودم، 1382.
  • مصلی نژاد، عباس، «سیاست‌گذاری اقتصادی و مسئولیت اجتماعی دولت»، مجله سیاست، شماره بیست و یکم، 1391.
  • مطهری مرتضی، مجموعه آثار، جلد دوم، چاپ ششم، انتشارات صدرا،1395.
  • مقیمی، مهدی، «مطالعه حقوقی- جرم شناختی جرائم اقتصادی با تأکید بر راهکارهای پیشگیری ملی و فراملی»، فصلنامه پژوهش‌های دانش انتظامی، شماره دوم، 1396.
  • مکارم شیرازی ناصر، پیام امام شرح تازه و جامعی بر نهج‌البلاغه، جلد اول و دوم، چاپ اول، تهران، دارالکتب الاسلامیه، 1375.
  • موسوی خمینی، روح‌الله، توضیح المسائل(محشّی)، جلد دوم، قم، دفتر انتشارات اسلامی، 1424.
  • موسوی خمینی، روح‌الله، صحیفه نور، جلد چهارم، چاپ سوم، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی،1387.
  • موسوی خمینی، روح‌الله، صحیفه نور، جلد هجدهم، چاپ هفتم، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، 1386.
  • ناظم زاده قمی سید اصغر، جلوه‌های حکمت، چاپ دوم، قم، مرکز انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی، 1375.
  • ولیدی، محمد صالح، حقوق کیفری اقتصادی، چاپ اول، تهران، نشر میزان، ۱۳۸۶.

 

منابع عربی:

  • ابن منظور، محمد بن المکرم المصری، لسان العرب، بیروت، دار صادر، ۱۴۱۰.
  • آمدی، عبدالواحد بن تمیمی، غررالحکم و دررالکلم، جلد اول، تهران، انتشارات دانشگاه تهران،1373.
  • آمدی، عبدالواحدبن محمد، غررالحکم دررالکلم، جلد اول و چهارم، موسسه انصاریان،1366.
  • بیهقی، احمد بن الحسین، السنن الکبری (باشراف مکتب البحوث والدراسات)، جلد نهم، بیروت، دارالفکر، 1419.
  • حر عاملی، محمدحسین، وسایل الشیعه، جلد هجدهم، تهران، مکتبة الاسلامیه،1383.
  • حر عاملی، محمدحسن، الوسائل الشیعه، جلد هفدهم، قم، مؤسسه آل البیت علیهم‌السلام،1412.
  • شریف رضی، محمد بن حسین، نهج‌البلاغه، (تصحیح صالح صبحی)، قم، هجرت، ۱۴۱۴.
  • شهید ثانی، زین‌الدین، منیة المرید، قم، مؤسسه النشر الاسلامی،1405.
  • طباطبایی، سید علی، ریاض المسائل، جلد پانزدهم، قم، مؤسسه آل البیت،1422.
  • طباطبایی، محمدحسین، تفسیر المیزان، جلد هفتم، قم، جامعه مدرسین، 1417.
  • طباطبائی، محمدحسین، تفسیر المیزان،، جلد شانزدهم، قم، انتشارات جامعه مدرّسین، ۱۳۸۸.
  • عسقلانی، احمد بن حجر، فتح الباری (شرح صحیح البخاری)، جلد یازدهم، قاهره، دارالدیان للتراث، ۱۴۰7.
  • عسل، ابراهیم، توسعه در اسلام، چاپ اول، تهران، نشر وابسته به آستان قدس رضوی، 1378.
  • کاشانی، ابوبکر، بدایع الصنایع، جلد نهم، پاکستان، مکتبه الحبیبیه، 1409.
  • کلینی، محمدبن‌یعقوب، فروع الکافی (کتاب المعیشة)، جلد پنجم، تهران، دارالکتب الاسلامیه،1407.
  • کلینی، محمدبن‌یعقوب، فروع الکافی، (کتاب المعیشة)، جلد هشتم، تهران، دارالکتب الاسلامیه، ۱۳۶۵.
  • کلینی، محمد بن یعقوب، فروع الکافی، جلد اول، دارالکتب الاسلامیه، 1430.
  • مجلسی، محمدباقر بن محمدتقی، بحارالانوار الجامعة لدرر أخبار الائمة الاطهار (ع)، جلد سی و سی، بیروت، موسسه الوفاء،1403.
  • موسوی خمینی، روح‌الله، کتاب البیع، جلد دوم، چاپ چهارم، قم، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، 1379.
  • موسوی خمینی، روح‌الله، کتاب البیع، جلد سوم، قم، انتشارات جامعه مدرسین، 1415.
  • موسوی خمینی، سید روح‌الله، تحریر الوسیله، جلد دوم، چاپ سوم، قم، اسماعیلیان، 1363.
  • نجفی، محمدحسن، جواهر الکلام، جلد چهارم، تهران، المکتبه الاسلامیه،1394.
  • نجفی، محمدحسن، جواهر الکلام، جلد چهلم، تهران، دارالکتب الاسلامیه،1363.
  • نراقی، احمد بن محمدمهدی؛ مستندالشیعة، جلد اول، مشهد، انتشارات آل البیت لإحیاء التراث، 1417.