ضمانت حقوق مالی زوجه در روابط زوجین از منظر فقه و حقوق

نوع مقاله : پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری گروه فقه و مبانی حقوق اسلامی، واحدقم، دانشگاه آزاد اسلامی، قم، ایران

2 استادیار گروه فقه و مبانی حقوق اسلامی، واحد قم، دانشگاه آزاد اسلامی، قم، ایران

10.22034/ejs.2023.375487.1337

چکیده

زمینه و هدف: حقوق مالی زوجه در روابط زوجین از موضوعات مهمی است که با توجه به کانون خانواده و رویکرد قانون‌گذار در راستای استحکام و ثبات آن از موضوعات مهمی است که همواره محل بحث و نظر بوده است. در این مقاله تلاش شده به بررسی ضمانت حقوق مالی زوجه در روابط زوجین از منظر فقه و حقوق پرداخته شود.
مواد و روش‌ها: مقاله حاضر توصیفی تحلیلی بوده و از روش کتابخانه‌ای استفاده ‌شده است.
ملاحظات اخلاقی: در این مقاله، اصالت متن، صداقت و امانت‌داری رعایت شده است.
یافته‌ها: مهم‌ترین ضمانت اجرای مهریه حق حبس و امتناع زوجه از تمکین و مجازات زندان است که البته قانون‌گذار در راستای زندان زدایی تلاش کرده مجازات حبس را به حداقل برساند که در همین راستا، صرفاً برای مهریه زیر ۱۱۰ سکه، حکم جلب و بازداشت صادر می‌شود. البته اگر زوجه از طریق تأمین خواسته، مالی را از زوج توقیف کرده باشد پس از قطعیت حکم و صدور اجراییه نیز نمی‌تواند جلب زوج را از بابت مهریه دریافت کند. نفقه زوجه نیز دارای ضمانت اجرای کیفری و مدنی است. الزام قضایی و طلاق ضمانت مدنی و حبس از ۶ ماه تا دو سال ضمانت کیفری ترک انفاق است.
 نتیجه‌گیری: مجازات کیفری مبتنی بر حبس علاوه بر افزایش جمعیت زندانیان، در صورت عدم توان مالی زوج، تأثیری در وضعیت زوجه نداشته و ناکارآمد خواهد بود. بهتر است بجای مجازات حبس برای ترک انفاق، قانون‌گذار اقدام به وضع مجازات کار اجباری برای زوجه در مراکز تعیین و تعریف ‌شده، و پرداخت دستمزد آن به زوجه نماید

کلیدواژه‌ها

موضوعات


  • ابهری، حمید؛ معینی فر، یاسر؛ درگاهی، مهدی، قانون حمایت خانواده در نظم حقوقی کنونی، چاپ اول، تهران، طرح نوین اندیشه،1394.
  • ارشدی، علی یار، نفقه زوجه در حقوق ایران، انگلیس و هند، چاپ اول، تهران، انتشارات بوستان توحید،1379.
  • اسدی، لیلا سادات، درسنامه حقوق کیفری خانواده، چاپ اول، تهران، نشر کارور،1390.
  • اشتهاردی، علی پناه، فتوای ابن جنید، چاپ اول، قم، موسسه نشر اسلامی وابسته به جامعه مدرسین، 1373.
  • امیر محمدی، محمدرضا، حقوق مدنی (نظام مالی خانواده)، چاپ اول، تهران، انتشارات میزان،1388.
  • بهرامی، بهرام، بایسته‌های تفسیر قوانین و قراردادها، چاپ سوم، تهران، انتشارات نگاه بینه،1392.
  • پور رنگ نیا، اکرم، حضانت و نفقه زوجه، چاپ اول، تهران، انتشارات مادر،1382.
  • ترابی، کریم، «حقوق و تکالیف قانونی در روابط مالی زوجین با رویکرد فقهی و حقوقی»، مجله مطالعات فقه اقتصادی»، شماره چهارم،1399.
  • جعفری دولت‌آبادی، عباس، «بررسی حقوق مالی زوجه در موارد صدور حکم طلاق به درخواست زوج»، نشریه دادرسی، شماره پنجاه و هفتم، 1385.
  • جعفری لنگرودی، محمدجعفر، دوره متوسط حقوق مدنی (حقوق خانواده)، چاپ چهارم، تهران، کتابخانه گنج دانش،1386.
  • حاتمی، علی‌اصغر؛ زبرجد، سیده فاطمه، «اجرت‌المثل ایام زوجیت و نحله با نگرشی بر قانون حمایت خانواده مصوب اسفند ۱۳۹۱»، فصلنامه مطالعات حقوقی دانشگاه شیراز، شماره اول، ۱۳۹۴.
  • حبیبی تبار، جواد؛ فراهانی، انیسه، «قانون حمایت خانواده و ضمانت اجرای مؤثر در مورد نشوز زوج»، مجله مطالعات اسلامی زنان و خانواده، شماره دوم،1394.
  • دیانی، عبدالرسول، حقوق خانواده (ازدواج و انحلال آن)، چاپ اول، تهران، انتشارات میزان،1387.
  • زایرتوری، شکوفه؛ بحری (طیبی)، علی، «بررسی حقوق مالی زوجه در حین زوجیت»، مجله زن و فرهنگ، شماره بیست و هشتم، 1395.
  • زراعت، عباس، قانون مجازات اسلامی در نظم حقوقی کنونی، چاپ اول، تهران، انتشارات ققنوس،1380.
  • سهراب بیگ، زهرا؛ خردمندی، سعید، «ارزیابی و تحلیل حقوقی جایگاه زنان در قانون حمایت از خانواده با رویکرد توسعه فرهنگی و خانواده پایدار»، اولین کنفرانس بین‌المللی حقوق و توسعه پایدار جامعه مدنی، نشر دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات فارس، 1394.
  • شریف، علی، نفقه و تمکین در حقوق خانواده، چاپ اول، تهران، نشر بشارت،1376.
  • صفایی، حسین، «بیانات استاد در تشریح موادی از قانون حمایت خانواده»، نشر در پایگاه خبری اختبار،1392.
  • صفایی، حسین، امامی، اسدالله، مختصر حقوق خانواده، چاپ سی‌ام، تهران، نشر میزان،1390.
  • صمدانی، سید جلال؛ فهیم، محسن؛ حیدری، محمدعلی، «نقش عرف در تعیین حقوق مالی زوجین از منظر فقه امامیه»، مجله مطالعات فقه اقتصادی، شماره دوم،1401.
  • قبولی درافشان، محمدمهدی؛ محسنی، سعید، «نوآوری‌های قانون حمایت خانواده مصوب ۱۳۹۱ درزمینه‌ی مقررات شکلی مرتبط با دعاوی خانوادگی»، پژوهش‌نامه زنان علوم اجتماعی (علمی- پژوهشی)، شماره دوازدهم،1394.
  • قربان وند، محمدباقر، تفسیر قضایی و نقد قانون حمایت خانواده (مصوب ۱۳۹۱)، چاپ دوم، تهران، انتشارات مجد،1394.
  • کاتوزیان، ناصر، دوره مقدماتی حقوق مدنی (خانواده)، جلد دوم، چاپ پنجم، تهران، نشر میزان،1385.
  • کاتوزیان، ناصر، قانون مدنی در نظم حقوقی کنونی، چاپ بیست و ‌سوم، تهران، انتشارات میزان،1388.
  • متین، احمد، مجموعه رویه قضایی قسمت کیفری (شامل آراء شعب و هیئت‌های عمومی دیوان عالی کشور از سال ۱۳۱۱ تا ۱۳۳۳)، چاپ اول، تهران، چاپخانه آفتاب ـ ناصرخسرو،1312.
  • محقق داماد، مصطفی، بررسی فقهی حقوق خانواده (نکاح و انحلال آن)، چاپ سوم، تهران، مرکز نشر علوم اسلامی، 1380.
  • محمدخانی، عباس، «جرم ترک انفاق در حقوق ایران»، مجله دادرسی، شماره هشتاد و دوم،1389.
  • مرادی، امیر، کمک حافظه اصول فقه، چاپ پانزدهم، تهران، انتشارات دور اندیشان،1394.
  • موسوی خمینی، روح‌الله، ترجمه تحریرالوسیله، جلد دوم، تهران، موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، 1392.
  • ولیدی، محمد صالح، حقوق جزای اختصاصی جرائم علیه عفت و اخلاق عمومی و حقوق و تکالیف خانوادگی، چاپ دوم، تهران، انتشارات امیرکبیر،1383.

منابع عربی

  • ابن‌بابویه قمی (شیخ صدوق)، محمد بن علی بن حسین، من لایحضره الفقیه، جلد سوم، قم، جماعۀ المدرسین فی حوزۀ العلمیه، 1404.
  • اصفهانی (فاضل هندی)، محمد بن حسن، کشف اللثام والإبهام عن القواعد الأحکام، جلد هفتم، قم، دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم،1416.
  • جبعی عاملی (شهید ثانی)، زین‌الدین، الروضۀ البهیۀ فی شرح اللمعۀ الدمشقیه، جلد هفتم، قم، داوری، 1410.
  • حر عاملی، محمد بن حسن، وسائل الشیعه الی تحصیل مسائل الشریعه، جلد بیست و یکم، بیروت، داراحیاء التراث العربی، 1391.
  • حلی الهذلی، یحیی بن سعید، الجامع للشرائع، قم، موسسه سید الشهداء العلمیۀ،1405.
  • خویی، سید ابوالقاسم، منهاج الصالحین، جلد دوم، قم، نشر مدینه العلم،1410.
  • طوسی، ابوجعفر، محمد بن حسن، المبسوط فی فقه الإمامیه، جلد ششم، تهران، المکتبه المرتضویه لإحیاء الآثار الجعفریه،1387.
  • طوسی، ابی جعفر محمد، المسبوط فی فقه الامامیه، جلد چهارم، تهران، چاپخانه مرتضوی، 1378
  • طوسی، ابی جعفر محمد، تهذیب الاحکام فی شرح المقنعه، جلد هفتم، تهران، دارالکتب الاسلامیۀ، 1365.
  • عاملی (شهید ثانی)، زین‌الدین، مباحث حقوقی شرح لمعه (لروضه البهیه فی شرح اللمعه الدمشقیه)، چاپ هشتم، تهران، انتشارات مجد،1390.
  • محقق حلّی، ابوالقاسم نجم الدین جعفر بن حسن، شرایع الاسلام فی مسائل الحلال و الحرام، جلد چهارم، قم، مؤسسه اسماعیلیان،1408.
  • موسوی خمینی، روح‌الله، تحریرالوسیله، جلد دوم، نجف، الآداب،1390.
  • نجفی، محمدحسن، جواهر الکلام فی شرح شرایع الاسلام، جلد سی و یکم، بیروت، داراحیاءالتراث العربی، 1404.