ماهیت فقهی- حقوقی اموال عمومی و تشرفات قانونی حاکم بر بیع این اموال

نوع مقاله : علمی

نویسندگان

1 دانشجوى دکترى گروه فقه و مبانی حقوق اسلامى، واحد تهران مرکزی، دانشگاه آزاد اسلامى، تهران، ایران

2 دانشیار، گروه فقه و مبانی حقوق اسلامی، واحد تهران مرکزی، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران: (نویسنده مسئول).

3 دانشیار، گروه فقه و مبانی حقوق اسلامی، واحد تهران مرکزی، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران.

10.22034/ejs.2023.379377.1352

چکیده

زمینه و هدف: هدف این مقاله بررسی ماهیت فقهی-حقوقی اموال عمومی و تشرفات قانونی حاکم بر بیع این اموال است. اموال عمومی از منظر فقه و حقوق همواره از موضوعات محل بحث و نظر بوده است. در این مقاله تلاش شده است تا ماهیت فقهی-حقوقی اموال عمومی و تشرفات قانونی حاکم بر بیع این اموال بررسی شود.
مواد و روش‌ها: در مقالة حاضر از روش کتاب­خانه‌ای استفاده‌ شده است.
ملاحظات اخلاقی: در این مقاله، اصالت متون، صداقت و امانت‌داری رعایت شده است.
یافته‌ها: در فقه امامیه، اموال عمومی شامل انفال، فیء و خمس است و موهبت‌های طبیعی مانند زمین‌های موات و جنگل‌ها از موارد انفال دانسته شده است. اختیار و مالکیت اموال عمومی به ولایت ‌فقیه و حکومت اسلامی تعلق دارد. اموال عمومی به تملک اشخاص خصوصی در نمی‌آیند. تنها اموال دولتی را می‌توان از راه عقد بیع به دیگری انتقال داد.
نتیجه‌گیری: قرارداد بیع اموال دولتی و عمومی سرشتی جدا از عقد بیع در حقوق مدنی ندارد و پیرو قواعد حقوق خصوصی است. بیع  اموال دولتی از طریق مزایده و مناقصه انجام‌ می­شود و این دو تابع تشریفات خاص خود است. تشریفات مزایده و مناقصه بر ماهیت بیع اموال دولتی تأثیری ندارد.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


- امامی، سیدحسن، حقوق مدنی، جلد اول، چاپ دوازدهم، تهران، انتشارات کتاب‌فروشی اسلامیه،1372.
- امامی، محمد؛ استوار سنگری، کوروش، حقوق اداری، جلد اول، چاپ هفتم، تهران، نشر میزان،1388.
- انصاری، ولی‌الله، حقوق اداری، چاپ سوم، تهران، نشر حقوقدانان،1380.
- انصاری، ولی‌الله، کلیات حقوق اداری، چاپ چهارم، تهران، نشر میزان،1390
- جعفری لنگرودی، محمدجعفر، مبسوط در ترمینولوژی حقوق، چاپ هفتم، تهران، انتشارات کتابخانه گنج دانش،1388.
- جعفری لنگرودی، محمدجعفر، دایرةالمعارف حقوق مدنی و تجارت، چاپ اول، تهران، کتابخانه گنج دانش، 1377.
- جلیلیان، حسن، «تحلیل فقهی و حقوقی مصارف اموال عمومی»، مجلة رهیافت‌های نوین در مطالعات اسلامی، شمارة پنجم،1399.
- حبیبی، یدالله، حقوق و قوانین معاملات دولتی، چاپ اول، تهران، انتشارات مجمع علمی و فرهنگی،1388.
- حسینی، سید اسماعیل، اصول حاکم بر قراردادهای دولتی، چاپ دوم، تهران، انتشارات بهنامی،1390.
- سالاری، مصطفی، تحصیل و تملک اراضی توسط دولت، چاپ دوم، تهران، نشر دادگستر، 1391.
- شمس، احمد، نظام حقوقی اراضی ملی شده، چاپ سوم، تهران، نشر دادگستر،1386.
- طباطبایی مؤتمنی، منوچهر، حقوق اداری، چاپ اول، تهران، سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی دانشگاه‌ها(سمت)،1373.
- طباطبایی مؤتمنی، منوچهر، حقوق اداری، چاپ یازدهم، تهران، انتشارات سمت،1379.
- عبادی، محمدعلی، حقوق تجارت، چاپ بیست­وهشتم، تهران، کتاب­خانة گنج دانش،1387.
- عبداللهی، حسین، «بازتعریف اموال عمومی و آثار آن در نظام حقوقی ایران»، مجلة پژوهش حقوق عمومی، شمارة شصت­وسوم،1398.
- عیدی­زاده، محمدحسین، شرحی به آئین‌نامة معاملات دولتی، چاپ دوم، تهران، نشر میزان،1382.
- کاتوزیان، ناصر، حقوق مدنی(اموال و مالکیت)، چاپ هفدهم، تهران، نشر میزان، 1386.
- کاتوزیان، ناصر، دورة مقدماتی حقوق مدنی(اموال و مالکیت)، چاپ اول، تهران، مؤسسة نشر یلدا،1374
- کنعانی، محمد طاهر، تملک اموال عمومی و مباحات، چاپ اول، تهران، نشر میزان،1378.
- کیائی، زین‌العابدین، «معاملات دولتی»، مجلة حقوق و مردم، شماره­های یازدهم و دوازدهم، 1380.
- معصومی، مسعود؛ لطفی، اسدالله، «بررسی فقهی-حقوقی جایگاه آب‌ها در اموال عمومی»، مجلة پژوهش‌های فقهی، شمارة اول،1396.
- موسی­زاده، رضا، حقوق اداری، چاپ اول، تهران، نشر میزان،1377.
- هداوند، مهدی، حقوق اداری تطبیقی، جلد اول، چاپ اول، تهران، سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی دانشگاه‌ها(سمت)،1389
- یوسف­زاده، مرتضی، اشخاص، اموال و مالکیت، چاپ اول، تهران، نشر میزان،1389.
 
عربی
- حر عاملی، محمدبن حسن، تفصیل وسایل­الشیعة إلی تحصیل مسائل­الشریعة، جلد ششم و دوم و سوم، قم، مؤسسة آل البیت(ع)،1409.
- طباطبائی، سید محمدحسین، المیزان فی تفسیر القرآن، جلد نهم، قم، دفتر انتشارات اسلامی جامعة مدرسین حوزة علمیة قم، ۱۴۱۷.
- متقی الهندی، علاءالدین علی، کنز العمال، جلد نهم، قاهره، مؤسسة الرسالة،1401.