نقش استخراج رمزارزها در توسعه تجارت با رویکرد فقهی

نوع مقاله : علمی

نویسندگان

1 دانشجوی دکترای رشته فقه و مبانی حقوق اسلامی، واحد ورامین، دانشگاه آزاد اسلامی، ورامین - پیشوا، ایران.

2 استادیار گروه فقه و مبانی حقوق اسلامی، دانشگاه آزاد اسلامی، ورامین -پیشوا، ایران

10.22034/ejs.2023.334007.1194

چکیده

زمینه و هدف: رشد رمزارزها نشانه‌ تمایل مردم به کاهش وابستگی به سیستم‌های اقتصادی و حقوقی متمرکز در عصر فناوری اطلاعات است. در این مقاله تلاش شده، نقش استخراج رمزارزها در توسعه تجارت در با رویکرد فقهی بررسی شود.
مواد و روش‌ها: مقاله توصیفی تحلیلی بوده و با استفاده از روش کتابخانه‌ای به بررسی سؤال مورد اشاره پرداخته است.
ملاحظات اخلاقی: در این مقاله، اصالت متون، صداقت و امانت‌داری رعایت شده است.
یافته‌ها: یافته‌های بر این امر دلالت دارد که استخراج و خرید و فروش رمزارزهای منافاتی با قواعدی چون غرری بودن، ربوی بودن، اصل حفظ نظام نداشته و از جهت اصل تراضی پذیرفته شده است. در همین حال، رمزارزها در توسعه تجارت تأثیرگذار است. رمزارزها با حذف واسطه‌ها، روابط پولی و تجاری را تسهیل کرده است. علاوه بر این، رمزارزها دارای امنیت و شفافیت است؛ بین‌المللی بوده و تحت حمایت هیچ بانکی نبوده و دارای مقبولیت عقلایی و عرفی هستند. نتیجه چنین ویژگی‌هایی توسعه تجارت بین‌الملل است.
نتیجه‌گیری: با توجه به توسعه فضای مجازی و کارکردهای آن در زندگی امروز بشر شاید گریزی از استفاده از پول‌های مجازی نباشد و ضروری است تا سیاست‌گذاران اقتصادی با روشن‌بینی نسبت به ارز دیجیتال مواجه صحیحی در تنظیم و تدوین مقررات این پدیده داشته باشند. ایران نمی‌تواند به رخدادها و نیازهای داخلی و بین‌المللی پولی، تجاری و اقتصادی و تبعات سیاسی و اجتماعی آن بی‌تفاوت باشد.

کلیدواژه‌ها


- آخوند خراسانی، محمدکاظم، کفایة االصول، قم،
مؤسسة النشر االسالمی، 1424.
- ابن قدامه مقدسی، عبداهلل بن احمد، المغنی، جلد
چهارم، بیروت، چاپ دارالمنار، 136۷.
- ابن منظور، ابوالفضل، جمالالدین، محمد بن
مکرم، لسان العرب، جلد پنجم، بیروت، دار الفکر
للطباعة و النشر و التوزیع، 1414.
- احمدزاده، ایمان، عرب عامری، سعید، »تحلیلی
بر بیتکوین و توسعه اقتصادی اجتماعی«، 
مجموعه مقاالت کنفرانس بینالمللی رویکردهای 
پژوهشی در مدیریت، اقتصاد، حسابداری و علوم 
انسانی، 1396.
- احمدی علیایی، ریحانه، یزدانشناس، فاطمه
سادات، شاهزید، فاطمه، »رمزارز«، پنجمین
همایش ملی علوم و مهندسی دفاعی، 1398.
- اسدی، امیررضا، »ارزهای مجازی بینالمللی و
کاربرد آن در اقتصاد ایران«، سومین کنفرانس
بینالمللی یافتههای نوین علوم و تکنولوژی، 1395.
- اسالمی طراقی، مریم، صباغزاده، فرزانه،
»چالشها و راهکارهای رمزارز در ایران«، پنجمین
کنفرانس ملی پژوهشهای کاربردی در مدیریت و
حسابداری، 139۷.
- انصاری، محمدعلی، الموسوعه الفقهیه المیسره
ویلیها الملحق االصولی، جلد دوم، قم، مجمع الفکر
االسالمی، 1389.
- انصاری، مرتضی، فوائد االصول، جلد دوم، قم،
انتشارات مرکز جهانی علوم اسالمی، 13۷9.
- انصاری، سید مرتضی، کتاب المکاسب، جلد اول،
قم، منشورات دار الذخائر، 1415.
- ایروانی نجفی، علی بن عبدالحسین، حاشیة
المکاسب )لإلیروانی(، جلد اول، تهران، وزارت
فرهنگ و ارشاد اسالمی، 1406.
- بحرانی، شیخ یوسف، حدائق الناظره، جلد
هجدهم، موسسه نشر اسالمی، 1405.
با رویکرد کسب درآمد مالی«، ششمین کنفرانس￾بیات، رضا، »مدیریت بازرگانی و تجارت بینالملل
ملی پژوهشهای کاربردی در مدیریت، حسابداری
و اقتصاد سالم در بانک، بورس و بیمه، 1399.
- پریزادی، جمال، »بیتکوین در سیاست ایران و
کشورهای منتخب در مورد آن«، کنفرانس ملی
تحوالت نوین در مطالعات و حسابداری، 1396.
- پورتال بانکداری اسالمی، آخرین مراجعه،
https://www.mbri.ac.ir ،1401/1/10
- تاپ اسکات، دان، انقالب بالکچین، چاپ اول،
تهران، انتشارات راه پرداخت، 139۷.
- تاجفر، امیر هوشنگ، مبانی فناوری اطالعات،
چاپ دوم، تهران، نشرآتی نگر، 1388.
- ترابی، مهرنوش، زمانی، کرشنا، »بررسی اعتماد و
امنیت در تجارت الکترونیک و ریسکها و
تهدیدهای موجود در آن«، همایش مهندسی
کامپیوتر و توسعه پایدار با محوریت شبکههای
کامپیوتری، مدلسازی و امنیت سیستمها، 1392.
60 /فصلنامه مطالعات فقه اقتصادی، دوره چهارم، شماره چهارم، زمستان 1401 1400 
- جمعی از پژوهشگران، زیر نظر شاهرودی، سید
محمود هاشمی، معجم فقه الجواهر، جلد سوم،
بیروت، الغدیر للطباعة و النشر و التوزیع، 141۷.
- جواهری، حسن محمد تقی، الربا فقهیا و
اقتصادیا، در یک جلد، قم، مؤلف محترم، 1405.
- جوهری، اسماعیل بن حماد، الصحاح- تاج اللغه
و صحاح العربیة، جلد دوم، بیروت، دار العلم
للمالیین، 1410.
- حائری یزدی، شیخ عبدالکریم، درر الفوائد، جلد
دوم، قم، نشرجماعة المدرسین فی الحوزة العلمیة،
.1408
- حسنی، علیرضا، امانی، نوح، عاشوری، امیر،
»بررسی حقوقی جایگاه پول مجازی در نظام
حقوقی ایران و کنوانسیون بیع بینالمللی کاال«،
اولین کنفرانس حقوق و امور قضایی، 1394.
- حسینی عاملی، سید محمد جواد، مفتاح الکرامه
فی شرح القواعد عالمه، جلد هشتم، بیروت، دار
الترث، 1418.
- حکیم، سید محمد تقی، األصول العامة للفقه
المقارن، قم، مجمع جهانی اهل بیت، 1418.
- خلیلی، یاسمن، اثنی عشری امیری، میالد، 
مجاهد، رخشان، »بالکچین و آینده حسابداری«،
کنفرانس بینالمللی یافتههای نوین حسابداری،
مدیریت اقتصاد و بانکداری، 139۷.
- خمینی، صحیفه نور، مجموعه رهنمودهای امام
خمینی، جلد پانزدهم، چاپ دوم، تهران، نشر
وزارت ارشاد اسالمی، 1391.
- خمینی، روحاهلل، تحریر الوسیله، جلد اول، قم،
نشر اسالمی، 1363.
- خویی، سید ابوالقاسم، مصباح األصول، جلد دوم 
و سوم، قم، مکتبه الداوری، بیتا.
- دادگر، یداله، رحمانی، تیمور، مبانی و اصول علم
اقتصاد، چاپ شانزدهم، قم، انتشارات بوستان
کتاب، 1396.
- دهخدا، علیاکبر، لغتنامه، جلد ششم، چاپ
هفدهم، تهران، انتشارات دانشگاه تهران، 13۷6.
- دهقانی، میثم، مظفری، امیرمحمد، »چالشهای
پیش روی رمزارز و مدیریت آن به عنوان ارز رسمی
در تجارت جهانی«، اولین همایش ملی مدیریت با
تأکید بر حمایت از کاال و خدمات ایرانی، 139۷.
- دهقانی اشکذری، مهدی، »رمزارز و بررسی نقش
آن در توسعه اقتصاد«، دومین همایش سراسری
علم و فناوری هزاره سوم اقتصاد، مدیریت و
حسابداری ایران، 1398.
تجارت الکترونیکی در صنعت تولید ماشینآالت￾رادفر، رضا، قضاتی، حمید، »امکانسنجی استقرار
سنگین و ارائه راهکارهای بهبود تحقیق موردی
شرکت هپکو(«، اولین کنفرانس بینالمللی اقتصاد،
مدیریت، حسابداری و علوم اجتماعی، 1393.
- رفیعی، عقیل، »بایستههای رمزارز در نظام حقوق
کیفری ایران«، همایش ملی مدیریت و کسبوکار
الکترونیکی با رویکرد اقتصاد مقاومتی، 139۷.
- روشن، محمد، مظفری، مصطفی، میرزایی، هانیه،
»بررسی وضعیت فقهی و حقوقی بیتکوین«،
نقش استخراج رمزارزها در توسعه تجارت با رویکرد فقهی نوروزی و همکاران / 61
فصلنامه تحقیقات حقوقی، شماره هشتاد و هفتم،
.1398
- سپهری نهاد، فریبا، »توسعه پرداخت الکترونیک
با استفاده از پول دیجیتال«، کنفرانس بینالمللی
علوم و مهندسی در عصر تکنولوژی، 1395.
- سلیمان دهکردی، الهام، میرسعیدی، سید
منصور، »بازشناسی اطالعات مالی در ترازوی حقوق
اموال و مالکیت«، پژوهش حقوق خصوصی، شماره 
بیستم، 1396.
- شاکری، زانا، مسلمی، سید سیف اله، »جایگاه
پول الکترونیک در ایران«، دومین همایش
بینالمللی افقهای نوین در علوم مدیریت و
حسابداری، اقتصاد و کارآفرینی ایران، 1396.
- شکوری مقدم، محسن، حقوق تجارت
الکترونیکی، چاپ اول، تهران، نشر ذره، 1384.
- صدر، محمدباقر، اقتصاد صدر اسالم، جلد اول،
چاپ دوم، تهران، نشر دانشگاه شهید بهشتى، 
.1351
- صیاد معروف، محمد رسول، سیدی، سیده
حکیمه، عندلیب، اعظم، »امنیت بیتکوین و
چالشهای پیش روی آن«، سومین کنفرانس
بینالمللی نوآوریهای اخیر در مهندسی برق و
کامپیوتر، 1395.
- صیاد معروف، محمد رسول، طوفانزاده، علی،
رشیدی، حسن، »واحد پول دیجیتالی بیتکوین و
نقش آن در تجارت الکترونیک«، دومین کنفرانس
بینالمللی پژوهش در علوم و تکنولوژی، 1394.
- طباطبایی )حکیم(، محسن، نهج الفقاهه، جلد 
دوم، قم، انتشارات قیومی، 13۷9.
- عاملی )شهید اول(، محمد بن مکی، القواعد و
الفوائد فی الفقه و االصول و العربیة، جلد دوم،
بیروت، دار التراث دار االسالمیة، 1410.
- عاملی )شهید ثانی(، زین الدین بن على، الروضة
البهیة فی شرح اللمعة الدمشقیة، جلد سوم، قم،
کتابفروشی داوری، 1410.
- عبدالهزاده رامهرمزی، لیال، شهبازی، محمدرضا، 
خاکی، مهدی، »مقایسه سیاستهای پولی در
پروتکل رمزارز و حذف صفر پول ملی و تأثیر آنها
بر تورم«، ششمین کنفرانس ملی پژوهشهای
کاربردی در مدیریت، حسابداری و اقتصاد سالم در
بانک، بورس و بیمه، 1399.
- غروی اصفهانی، شیخ محمد حسین، حاشیه
مکاسب، جلد اول، قم، مطبعة علمیة، 1419.
- قنبری، علیرضا، حقوق تجارت الکترونیک، چاپ
اول، تهران، انتشارات جاودانه، 1393.
- کاشف الغطاء، حسن بن جعفر، أنوار الفقاهه -
کتاب الهبة، چاپ دوم، مؤسسه کاشف الغطاء، نجف،
.1422
- کاظمی تستری، اسداهلل، مقابس األنوار و نفائس
األسرار، قم، مؤسسه آل البیت، 1311.
- کریمی، علی، منتظری، آزاده، »مروری بر پول
دیجیتال بیتکوین و جایگاه آن در تجارت ایران«،
چهارمین کنفرانس ملی فناوری اطالعات، کامپیوتر
و مخابرات، 1396.
62 /فصلنامه مطالعات فقه اقتصادی، دوره چهارم، شماره چهارم، زمستان 1401 1400 
- کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، جلد دوم،
تهران، دار الکتب، 1388.
- کهف، منذر، میرمعزی، سید حسین، »علم اقتصاد
اسالمی تعریف و روش«، مجله اقتصاد اسالمی،
شماره ششم، 1385.
- محقق حلی، نجم الدین، جعفر بن حسن، شرائع
اإلسالم فی مسائل الحالل و الحرام، جلد دوم، قم،
مؤسسه، اسماعیلیان، 1408.
- محمدیپور، احمد، رضایی، محسن، »تحلیل
برخی ابعاد فقهی- اقتصادی پولهای مجازی«،
هفتمین کنفرانس بانکداری الکترونیک، 1396.
- محمدی سمچولی، علی اکبر، »بررسی استخراج
بیتکوین و ارائه راهکاری برای معضل تحریمهای
ارزی«، کنفرانس بینالمللی اقتصاد جهانی و
تحریمها، 1398.
- مرادزاده، منصوره، »بیتکوین در اقتصاد
جهانی«، دومین همایش چشمانداز تکنولوژی
کامپیوتر و شبکه در 2030 ،1395.
- مصطفوی، سید کاظم، القواعد الفقهیه، قم،
انتشارات مرکز جهانی علوم اسالمی، 1421.
- مصطفوی، محمد کاظم، القواعد، قم، موسسه نشر
اسالمی، 141۷.
- ملکی، دنیا، »تکامل رمزارزها بیتکوین در حوزه
تعریف پول یا دارایی«، پنجمین اجالس ملی
پژوهشهای کاربردی در مدیریت و حسابداری، 
.139۷
- موسوی، سیدحسن، پاکاری، ابوالفضل، »نقش
فناوری اطالعات و ارتباطات و تجارت الکترونیکی
در بازاریابی و بازرگانی بینالمللی«، پنجمین
همایش بینالمللی نوآوری، 139۷.
- موسوی بجنوردی، سید محمد، قواعد فقهیه، جلد
اول، تهران، موسسه چاپ و نشر عروج، 13۷9.
- میرغفوری، سید حبیباهلل، صیادی تورانلو،
حسین، دهقانیزاده، نصرت، »بررسی
سرمایهگذاری در رمزارزها در ایران )مورد مطالعه
بیتکوین(«، سومین کنفرانس ملی رویکردهای
نوین در علوم انسانی، 139۷.
- نائینی، میرزا محمد حسین غروی، المکاسب و
البیع، جلد دوم، قم، دفتر انتشارات اسالمی وابسته
به جامعه مدرسین حوزه علمیه، 1413.
- نجفی، محمد حسن، جواهر الکالم، جلد بیست و
یک، تهران، المکتبه االسالمیه، 136۷.
- نجفی، محمد حسن، صاحب الجواهر، جواهر
الکالم فی شرح شرائع اإلسالم، جلد بیست و سوم،
بیروت - لبنان، دار إحیاء التراث العربی، 1404.
- ولیدی، محمد صالح، حقوق کنون اقتصادی
جرائم علیه امنیت اقتصادی، جلد دوم، چاپ سوم،
تهران، انتشارات جنگل، 1386.
التین
- Andrew Wagner, Digital vs. Virtual 
Currencies, retrieved Jan 27, 2015.
- Chitsaz, E., Tajpour, M., Hosseini, E., 
Khorram, H., Zorrieh, S. The Effect of 
Human and Social Capital on 
Entrepreneurial Activities: A Case Study of 
نقش استخراج رمزارزها در توسعه تجارت با رویکرد فقهی نوروزی و همکاران / 63
Iran and Implications. Journal of 
Entrepreneurship and Sustainability, Vol. 
6, No. 3, 2019.
- Chuen, D.L.K. Handbook of digital 
currency: Bitcoin, innovation, financial 
instruments, and big data: Academic Press, 
2015.
- David Lee Kuo Chuen Handbook of 
Digital Currency: Bitcoin, Innovation, 
Financial Instruments, and Big Data, 2015.
- European Central Bank. Virtual currency 
schemes–a further analysis, European 
Central Bank retrieved from: 
https://www.ecb.europa.eu/pub/pdf/other/v
irtualcurrencyschemesen.pdf, 2015
- Europian Banking Authority (EBA). EBA 
Opinion on virtual currencies. Retrieved 
from https://www.eba.europa.eu/.../EBAOp-2014-
08+Opinion+on+Virtual+Currencies.pdf, 
2014.
- Franco, P. Understanding Bitcoin: 
Cryptography, engineering and economics. 
John Wiley & Sons, 2015.
- Gupta, Nakul, Sangeeta, Shah, “Agility in 
business school education through richness 
and reach: a conceptual model” Education 
+ Training, Vol. 55, No. 4, 2018.
- Hodson, H. "My Bitcoin road trip: living 
on virtual money for a day." New Scientist 
221(2955): 2014.
- Mohd Sazili Shahibi, Shamsul Kamal 
Wan Fakeh, Security factor and trust in ecommerce transactions, Australian Journal 
of Basic and Applied Sciences, 12, 2028-
2033, 2011.
- Mougayar, W., Buterin, V. The Business 
Blockchain: promise, practice, and 
application of the next Internet technology. 
1st ed. New Jersey, USA: John Wiley & 
Sons, Inc, 2016.
- Nakamoto, S. Bitcoin: A peer-to-peer 
electronic cash system, 2008.
- Thanapal, K. Mehta, D. Mudaliar, K. 
Shaikh, B.. Online Payment Using 
Blockchain, ITM Web of Conferences 32, 
03007, https://doi.org/10. 1051/ itmconf/ 
20203203007 17, 2020.
- Tsiakis, T., Sthephanides, G., The concept 
of security and trust in electronic payments, 
Computers & Security, Vol. 24, 2005.
- Zheng, J., Effects of US Monetary Policy 
Shocks During Financial Crises A 
Threshold Vector Autoregression 
Approach, CAMA Working Paper, 2016