1
دانشجوی دکتری حقوق خصوصی، دانشکده حقوق و علوم سیاسی، واحد کرمانشاه، دانشگاه آزاد اسلامی، کرمانشاه، ایران.
2
استادیار گروه حقوق و علوم سیاسی، واحد کرمانشاه، دانشگاه آزاد اسلامی، کرمانشاه، ایران.
10.22034/ejs.2023.349885.1259
چکیده
زمینه و هدف: اهمیت روزافزون نقش بانکها و مؤسسات مالی اعتباری در ابعاد مختلف حیات اقتصادی و لزوم نظارت و حمایت قانونی نسبت به آنها، سبب شده قانونگذاران بیش از پیش به حقوق حاکم بر فعالیت آنها دقتنظر داشته باشند. یکی از موضوعات مهم بانکها و مؤسسات مالی و اعتباری ورشکستگی است که در مقاله حاضر تلاش شده مورد بررسی قرار گیرد. مواد و روشها: مقاله توصیفی تحلیلی بوده و از روش کتابخانهای برای جمعآوری دادهها و بررسی سؤال مقاله پرداخته است. ملاحظات اخلاقی: در این مقاله، اصالت متون، صداقت و امانتداری رعایت شده است. یافتهها: در فقه از ورشکستگی تحت عنوان افلاس و اعسار یاد میشود که در بحث ورشکستگی در حقوق ایران منعکس شده است. افلاس و اعسار به تنهایی امکان تبیین ورشکستگی بانکها و مؤسسات مالی اعتباری را ندارد. در قانون تجارت نیز، ورشکستگی بانکها بهمثابه ورشکستگی سایر تجار و یا شرکتهای تجاری سهامی نگریسته میشود که تبیینکننده وضعیت ورشکستگی بانکها و موسسات مالی اعتباری نیست. تفاوت در مفهوم توقف و ورشکستگی و اهداف، عملکرد و ماهیت بانکها با شرکتهای تجاری موارد مهمی است که نادیده گرفته شده است. نقایض قانون تجارت در پیشنویس لایحه قانون بانکداری تا حد زیادی رفع شده لایحه مذکور، رویکرد منسجم و دقیقتری نسبت به ورشکستگی بانکها و مؤسسات مالی اعتباری دارد. نتیجهگیری: پیشنویس لایحه قانون بانکداری درخصوص ورشکستگی بانکها و موسسات مالی و اعتباری دارای نوآوری و نقط قوت متعددی است اما رویکرد بینالمللی نداشته و از این جهت متناسب با نیازهای امروز تجارت بینالملل به نظر نمیرسد.
- ابن حجر عسقالنی، سیل السالم، مصر، شرکه مکتبه و مطبعه مصطفی البابی الحلی و اوالده، .1960 - احمد، فتح اهلل، معجم الفاظ فقه جعفری، نشر مطابع مدخل )دمام(، 1415. - اردبیلى، احمد بن محمد، مجمع الفائدة و البرهان فی شرح إرشاد األذهان، جلد نهم، قم، دفتر انتشارات اسالمى وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، 1412. - اسکینی، ربیعا، حقوق تجارت؛ شرکتهای تجاری شرکتهای سهامی، جلد دوم، چاپ هشتم، تهران، انتشارات سمت، 1385. - اسکینی، ربیعا، حقوق تجارت، ورشکستگی و تصفیهی امور ورشکسته، چاپ دهم، تهران، سمت، .1388 - اسماعیلنژاد ارچی، سیدصابر، بررسی نوآوریهای الیحه تجارت و پیشنویس قانون چک در نظام بانکداری الکترونیکی، سومین کنفرانس بینالمللی مطالعات حقوقی و قضایی، گرجستان، سازمان بینالمللی مطالعات دانشگاهی، 1398. - اإلمام أحمد المرتضى، شرح األزهار، جلد چهارم، قم، الناشر مؤسسة اإلمام زید بن علی، 1400. - الحلی، حسن بن یوسف بن مطهر اسدی، قواعد األحکام فی معرفة الحالل و الحرام، جلد پانزدهم، قم، دفتر انتشارات اسالمى وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، 1413. - الحلی، یحیی بن سعید، الجامع للشرائع، جلد پانزدهم، قم، مؤسسة سید الشهداء العلمیة، 1405. - بحرانى، یوسف بن احمد بن ابراهیم، الحدائق الناضرة فی أحکام العترة الطاهره، جلد دوم، قم، دفترانتشارات اسالمى وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، 1405. - برهمند، افشار، ورشکستگی بانکها، چاپ اول، موسسات مالی و اعتباری و آثار حقوقی آن، تهران، کتیبه نوین، 1398. - توتونچیان، ایرج، »آیا بانکداری ایران اسالمی است؟«، فصلنامه اقتصاد اسالمی، شماره ششم، .1381 - جعفری صامت، امیر، ادغام بانکها: راهکارهای پیشگیری از ورشکستگی بانکها با تأکید بر ادغام، چاپ اول، تهران، دانشگاه غیردولتی، غیرانتفاعی عدالت، 1398. - جعفری لنگرودی، محمدجعفر، ترمینولوژی حقوق، چاپ سیزدهم، تهران، کتابخانه گنج دانش، .1382 - جوهری، اسماعیل بن حماد، الصحاح تاج اللغة و الصحاح العربیة، جلد سوم، قاهره، النشر دارالعلم للمالیین، 1407. - حر عاملی، محمد، تفصیل وسائل الشیعه إلى تحصیل مسائل الشریعه، جلد یازدهم، مؤسسه آل البیت علیهم السالم، 1414. مقررات ورشکستگی بانکها و مؤسسات مالی اعتباری ... جمشیدی و همکاران / 129 - حلبى )ابن زهره(، حمزة بن على، غنیة النزوع الی علمی االصول و الفروع، جلد پانزدهم، قم، مؤسسه امام صادق، 1990. - راوندى قطب الدین، سعید بن عبداله، فقه القرآن، جلد پانزدهم، قم، کتابخانه آیت اهلل مرعشى نجفى، .1405 - سمرقندی، محمد بن مسعود بن عیاش، تفسیر العیاشی، جلد دوم، بیروت، موسسة االعلمی، .1999 - سیمایی صراف، حسین، حقوق ورشکستگی و تصفیه اموال ورشکسته، چاپ اول، تهران، انتشارات میزان، 1397. - شوکانی، محمد بن علی بن محمد، نیل األوطار، جلد پنجم، بیروت، انتشارات دار الجیل، 1973. - طباطبایی، سید محمدحسین، المیزان فی تفسیر القرآن، جلد اول، قم، الجماعه المدرسین بقم المشرفه، موسسه النشر االسالمی، 1384. - طباطبائینژاد، سیدمحمد، »کاستیهای نظام ورشکستگی بانکها در ایران«، مجله مطالعات حقوق خصوصی، سال چهل و پنج، شماره اول، .1394 - طوسی، محمد بن حسن، المبسوط فی فقه االمامیه، جلد اول، تهران، المکتبة المرتضویة إلحیاء اآلثار الجعفریة، 1387. - طوسی، محمد بن حسن، التبیان فی تفسیر القرآن، جلد چهارم، بیروت، دار احیاء التراث العربی، بیتا. - عزیزیان گیالن، ماجد، »چارچوب قانونی ورشکستگی بانکها در حقوق ایران«، مجله تازههای اقتصاد، سال ده، شماره یکصد و چهلم، .1392 - عیسائی تفرشی، محمد، شهبازینیا، مرتضی، شیروانی، خدیجه، »تمایزهای بانکها از شرکتهای تجاری و تأثیر این تمایزها بر نظام ورشکستگی )مطالعه تطبیقی در حقوق آمریکا و ایران(«، پژوهشهای حقوق تطبیقی )مدرس علوم انسانی(، دوره بیست و سه, شماره دوم )پیاپی یکصد و چهارم(، 1398. - فیض کاشانی، محمد محسن، األصفى فی تفسیر القرآن، جلد اول، قم، مرکز انتشارات دفتر تبلیغات اسالمی حوزة علمیه قم، 1372. - قلعجی، محمد رواس، صادق قنیبی، حامد، معجم لغة الفقهاء، بیروت، انتشارات دار النفائس للطباعة والنشر والتوزیع، 1988. - کاویانی، کورش، حقوق ورشکستگی، چاپ سوم، تهران، انتشارات میزان، 1394. - کرکی )محقق ثانى(، على بن حسین، جامع المقاصد فی شرح القواعد، جلد پنجم، قم، مؤسسه آل البیت، 1414. - گلپایگانی، سید محمدرضا، مجمع المسائل، جلد سوم، قم، دار القرآن الکریم، 1409. - مجلسی، محمد باقر، بحار االنوار، جلد نود و ششم، بیروت، لبنان، النشر مؤسسة الوفاء، 1983. 130 /فصلنامه مطالعات فقه اقتصادی، دوره چهارم، شماره چهارم، زمستان 1401 1400 - مرعشی، سید محمدحسن، تقریرات درس خارج از فقه، تهران، مدرسه علی شهید مطهری، 1381. - نجفی، محمد حسن، جواهر الکالم فی شرح شرائع اإلسالم، جلد نهم، بیروت، دار احیاء التراث العربی، 1404. - نصیری، دانیال، نصیری، عزتاهلل، »ورشکستگی بانکها و موسسات مالی و اعتباری با نگاهی به کفالت بانکی«، مجله پژوهشهای حقوقی، شماره چهل و ششم، 1400 . - نوری یوشانلویی، جعفر، خسروانی، عرفان، »پیشگیری از ورشکستگی شرکتها در حقوق تجارت بینالملل«، پژوهشنامه بازرگانی، شماره هفتاد و چهارم، 1394. - واحدی مقدم، سیده نسا، »بررسی حقوقی قوانین، ساختار و نحوه سرمایهگذاری بانکها و مؤسسات مالی و اعتباری در سهام شرکتها در حقوق ایران«، مجله مطالعات علوم اجتماعی، دوره پنج، شماره دوم، 1398