واکاوی «قاعده فقهی لاضرر» با بررسی آثار ناشی از فروش تراکم ساختمانی

نوع مقاله : علمی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری اقتصاد اسلامی، گروه اقتصاد، واحد تهران شمال، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران.

2 استادیار، گروه اقتصاد، واحد تهران شمال، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران.

چکیده

زمینه و هدف: قاعده لاضرر در سیستم حقوقی اسلام دارای جامعیت و پویایی و در قوانین مدنی ایران دارای تأثیر غیرقابل انکار می‏باشد و توانسته راهگشای بسیاری از مشکلات و حتی مسائل نوپیدا باشد. هدف این مطالعه تحلیل «قاعده فقهی لاضرر» با بررسی اثر فروش تراکم ساختمانی بر محیط زیست و افراد جامعه می‏باشد.
مواد و روش‌ها: این تحقیق از نوع نظری بوده ‌روش تحقیق به صورت توصیفی تحلیلی می‏باشد و روش جمع‏آوری اطلاعات به‌صورت کتابخانه‏ای است و با مراجعه به اسناد، کتب و مقالات صورت گرفته است.
ملاحظات اخلاقی: در تمام مراحل نگارش پژوهش حاضر، ضمن رعایت اصالت متون، صداقت و امانت‌داری رعایت شده است.
یافته ها: از جمله مسائل نوپیدا در جامعه؛ ارائه تراکم مازاد و فروش تراکم ساختمانی در شهرها و به‌ویژه کلان‏شهرهاست که با توجه به پیامدهایی که برای محیط زیست، اجتماع و افراد جامعه دارد، قابل بررسی و مطالعه می‏باشد. با اتخاذ سازوکارهای مناسب در زمینه حفاظت از محیط زیست و شهرسازی پایدار، برای سامان بخشیدن به این حوزه می‏توان از قواعد فقهی و اسلامی در قالب قاعده فقهی لاضرر کمک گرفت.
نتیجه‌گیری: با درک اهمیت کیفیت محیط زیست و سلامت جامعه و به مدد آموزه فقهی در چارچوب «قاعده لاضرر»، می‏توان فروش تراکم ساختمانی را از مصادیق این قاعده دانست که نیاز به بازنگری سیاست‏گذاران کشور و متصدیان امر مسکن دارد.

کلیدواژه‌ها


- الانصاری، مرتضی بن محمد امین، فرائدالاصول، بیروت، دارالکتب العلمیه، 1420.
- امین‏زاده، بهناز، «تأثیرات برجسازی در محیط شهری: محله الهیه تهران». فصلنامه محیط شناسی، شماره بیست و ششم، 1376.
- حرعاملی، محمدبن حسن، وسائل الشیعه، قم، مؤسسه آل البیت (ع)، 1409.
- حیدری، سید کمال، قاعده لاضرر و لاضرار، قم، دارالصادقین، 1379.
- خمینی، سید روح‌االله، الرسائل، قم، مؤسسه مطبوعاتی اسماعیلیان، 1385.
- خوش‏اخلاق، رحمان، حسن‏شاهی، مرتضی، «تخمین خسارات وارده به ساکنان شیراز به‌دلیل آلودگی هوا»، مجله تحقیقات اقتصادی، شماره شصت و یکم، 1381.
- سویوتینا، تاتیانا، فراتر از رشد اقتصادی؛ مقدمه‏ای بر توسعه پایدار، ترجمه مهدی تقوی، انتشارات دانشگاه آزاد اسلامی، 1385.
- سیستانی، علی، قاعدة لاضرر و لاضرار، قم، مکتبۀ آیت االله العظمی السیستانی، 1414.
- شماعی، علی، جهانی، رحمان، «بررسی اثرات توسعة عمودی شهر بر هویّت محلّه‏ای»، فصلنامه مطالعات شهر ایرانی- اسلامی، شماره ششم، 1390.
- شهابی، محمود، رساله لاضرر، دانشگاه تهران، 1350.
- شیعه، اسماعیل، مقدمه‌ای بر مبانی برنامه‌ریزی شهری، چاپ و سی و هفتم، تهران، انتشارات دانشگاه علم و صنعت، 1395.
- عزیزی، محمدمهدی، تراکم در شهرسازی اصول و معیارهای تعیین تراکم شهری، تهران، انتشارات دانشگاه تهران، 1381.
- عزیزی، محمدمهدی، اصول و معیارهای تعیین تراکم شهری، تهران، انتشارات دانشگاه تهران، 1379.
- فهیمی، عزیزالله، مسئولیت مدنی ناشی از تخریب محیط زیست در فقه و حقوق، پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی، 1396.
- قنواتی، عزت‏الله، برزگر، صادق، «ارزیابی آلودگی هوا و تاثیر آن بر سلامت انسان»، نشریه شهرداری‏ها، شماره نود و پنجم، 1390.
- کامیار، غلامرضا، حقوق شهری و شهرسازی، انتشارات مجد، 1390.
- کلینی، ابوجعفرمحمدبن یعقوب، الکافی، تهران، دارالکتب الاسلامیه، 1388.
- محمدی، ابوالحسن، قواعد فقه، دانشگاه تهران، نشر میزان، 1390.
- مشهودی، سهراب، تراکم ساختمانی و جمعیتی در شهرها، چاپ اول، انتشارات مزینانی، 1389.
- مکارم شیرازی، ناصر، القواعد الفقهیه، چاپ چهارم، قم، نشر مدرسه الامام امیرالمومنین، 1416.