بررسی مجازات جزای نقدی از منظر فقه اقتصادی

نوع مقاله : علمی

نویسنده

استادیار گروه الهیات فقه و حقوق اسلامی، دانشگاه پیام نور، ایران.

10.22034/ejs.2022.345642.1243

چکیده

زمینه و هدف: جزای نقدی از جمله مجازات‌هایی است که تحت تأثیر ناکارآمدی و هزینه­زا بودن مجازات حبس به‌عنوان یک نوع از مجازات‌های جایگزین بیش ‌از پیش مورد توجه قرار گرفته است. در این مقاله تلاش شده به بررسی مجازات جزای نقدی از منظر فقه اقتصادی پرداخته شود.
مواد و روش‌ها: مقاله حاضر توصیفی تحلیلی بوده و از روش کتابخانه‌ای استفاده ‌شده است.
ملاحظات اخلاقی: در این مقاله، اصالت متون، صداقت و امانت‌داری رعایت شده است.
یافته‌ها: یافته‌ها بر این امر دلالت دارد که مجازات جزای نقدی دارای ابعاد اقتصادی مهمی از منظر تحلیل اقتصادی حقوق است. جزای نقدی نه‌تنها هزینه مجازات حبس و نگهداری زندانیان را برای دولت به همراه ندارد که می‌تواند منبع تأمین درآمد برای دولت نیز باشد. از طرفی جنبه بازدارندگی و ارعاب داشته و لذا با پیشگیری از تکرار جرم، هزینه تعقیب و محاکمه و رسیدگی را بر قوه قضائیه تحمل نمی‌کند.
نتیجه‌: با چنین ابعاد اقتصادی مهمی، به‌عنوان نتیجه بحث می‌توان گفت که در قالب تفسیر موسع از تعزیر از منظر فقهی امکان گسترش مجازات جزای نقدی، به‌ویژه درخصوص جرائم ارتکابی با انگیزه مالی وجود داشته و لازم است قانون‌گذار بیش ‌از پیش به استفاده از مجازات جزای نقدی روی آورد.

کلیدواژه‌ها


- آخوندی، محمود، آئین دادرسی کیفری، جلد سوم، چاپ اول، تهران، انتشارات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، 1389.
- ابن ادریس حلی، محمدبن ادریس، السرائر الحاوی التحریر الفتاوی، جلد سوم، قم، انتشارات جامعه المدرسین، 1411.
- احدی، فاطمه، «جزای نقدی در نظام کیفری ایران با رویکرد کیفرشناسی»، نشریه دادرسی، شماره نود و هشتم، 1392. 
- اردبیلی، محمدعلی، حقوق جزای عمومی، جلد اول، تهران، نشر میزان، 1396.
- التمن، اندرو، درآمدی بر فلسفه حقوق، چاپ اول، تهران، انتشارات موسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی (ره)، 1385.
- بادینی، حسن، فلسفه مسئولیت مدنی، چاپ اول، تهران، نشر شرکت سهامی انتشار، ۱۳۸۴.
- بادینی، حسن، «مبانی فلسفی نگرش اقتصادی به حقوق»، مجله دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران، شماره نود و دوم، 1382.
- پوربخش، سید محمدعلی، «جایگزین‌های نوین زندان در نظام کیفری»، مجله حقوقی گواه، شماره دوازدهم، 1387.
- حلبى، ابوالصلاح، الکافى فى الفقه، اصفهان، مکتبه الامام امیرالمؤمنین، 1400.
- حلی، ابومنصور حسن بن یوسف بن علی بن المطهر (علامه)، مختلف الشیعه، جلد سوم، قم، مرکز الابحات و الدراسات الاسلامیه، 1412.
- حلى، حسن بن یوسف (العلامة)، تحریر الاحکام الشرعیة، جلد دوم، قم، مؤسسه الامام الصادق، 1405.
- حلی، یحی بن سعید، الجامع الشرایع، قم، موسسه سید الشهداء العلمیه، 1405.
- دادگر، یداله، درآمدی بر تحلیل اقتصادی حقوق، چاپ دوم، تهران، انتشارات پژوهشکده اقتصاد دانشگاه تربیت مدرس و نور علم، 1390.
- سمیعی، حسین، حقوق جزا، چاپ چهارم، تهران، چاپخانه شرکت مطبوعات، 1383.
- شهبازی، امید، علیاری، محسن، «نحوه تعیین جزای نقدی در تعدد بزه کلاهبرداری»، نشریه فصلنامه رای: مطالعات آرای قضایی، دوره هشت، شماره دوم، 1398.
- طوسی، ابوجعفر محمد بن حسن، المبسوط فی الفقه الامامیه، جلد هشتم، تهران، المکتبه المرتضویه، 1351.
- طوسی، محمد بن حسن، التبیان فی تفسیر القرآن، جلد هشتم، نجف، مکتبة النعمان، 1351.
- طوسی، ابوجعفر محمد بن حسن، الخلاف فی الاحکام، جلد دوم، قم، دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، 1416.
- عاملی، محمد بن الحسن بن علی الحر، وسائل الشیعه الی تحصیل الشریعه، جلد هجدهم، بیروت، دار احیاء التراث العربی، 1403.
- علی‌آبادی، عبدالحسین، حقوق جنائی، جلد دوم، تهران، انتشارات فردوسی، 1388.
- علی‌آبادی، عبدالحسین، مقدمه رأی وحدت رویه شماره - 233 - 18/ 9 /49 هیئت عمومی دیوان عالی کشور- موازین قضایی، جلد دوم، چاپ اول، تهران، نشر حسینیه ارشاد، 1363.
- عمید، حسن، فرهنگ فارسی، جلد دوم، چاپ ششم، تهران، نشر امیرکبیر، 1379.
- عمید زنجانی، عباسعلی، قواعد فقه بخش حقوق جزا، جلد دوم، چاپ اول، تهران، انتشارات سمت و موسسه مطالعات و تحقیقات علوم اسلامی، 1386.
- گلدوزیان، ایرج، بایسته‌های حقوق جزای عمومی، جلد اول- دوم و سوم، چاپ پانزدهم، تهران، نشر میزان، 1386.
- مفید، محمد بن نعمان (شیخ)، المقنعه، قم، انتشارات جامعه مدرسین، 1410.
- ملک اسمعیلی، عزیزا...، حقوق جزای عمومی، چاپ ششم، تهران، انتشارات دانشگاه تهران، 1389.
- نجفی، محمد حسن، جواهر الکلام فی الشرح شرائع الاسلام، چاپ ششم، جلد چهل و یکم، تهران، المکتبه الاسلامیه، 1398.
- نجفی، محمد حسن، جواهر الکلام فی الشرح شرائع الاسلام، چاپ ششم، جلد چهل و یکم، تهران، المکتبه الاسلامیه، 1388.
- نجفی ابرندآبادی، علی حسین، هاشم بیگی، حمید، دانشنامه جرم‌شناسی، چاپ اول، تهران، انتشارات گنج دانش، 1377.
- نوربها، رضا، زمینه حقوق جزای عمومی، چاپ سوم، تهران، انتشارات کانون وکلای دادگستری، 1385.
- نوری، حسین، مستدرک الوسائل، جلد هجدهم، بیروت، موسسه آل البیت لاحیاء التراث، 1408.
- ولیدی، محمد صالح، حقوق جزای عمومی، جلد چهارم، چاپ پنجم، تهران، نشر داد، 1385.
- همتی، مریم، «مقررات اجرایی جزای نقدی در حقوق کیفری ایران و انگلستان»، نشریه عدالت آرا، شماره چهاردهم و سیزدهم، 1389.
- هومن، احمد، زندان و زندانی‌ها یا رژیم پنی تانسیر، چاپ دوم، تهران، انتشارات دانشگاه تهران، 1389.