بررسی اعتبار شرط تبانی در عقود و قراردادهای اقتصادی با تأکید بر نظرات فقهی امام خمینی(ره)

نوع مقاله : علمی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری گروه فقه و مبانی حقوق اسلامی، دانشکده حقوق، الهیات و علوم سیاسی واحد تبریز، دانشگاه آزاد اسلامی، تبریز، ایران

2 استادیار گروه فقه و مبانی حقوق اسلامی، دانشکده حقوق، الهیات و علوم سیاسی واحد تبریز، دانشگاه آزاد اسلامی، تبریز، ایران

3 استادیار گروه فقه و مبانی حقوق اسالمی، دانشکده حقوق، الهیات و علوم سیاسی واحد تبریز، دانشگاه آزاد اسالمی، تبریز، ایران.

10.22034/ejs.2022.332291.1181

چکیده

زمینه و هدف: امروزه با پیشرفت تکنولوژی و به منظور رعایت دو اصل سرعت و سهولت، در قراردادهای داخلی و بین‫الملل، بسیاری از شروط و لوازم قرارداد و معاملات اقتصادی در متن عقد ذکر نمی‫شود با این‌حال تردیدی در ملتزم بودن طرفین به رعایت این شروط وجود ندارد از این‌رو، اثبات اعتبار شرط تبانی و ضمانت اجرای آن مبتنی بر ثبوت خیار فسخ در صورت تخلف یا تعذر شرط، هدف این پژوهش می‌باشد.‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬
مواد و روش‌ها: روش بکارگرفته شده در این پژوهش، توصیفی- تحلیلی می‌باشد.
یافته‌ها: یافته‌های پژوهش حاکی از آن است که اگرچه در میزان تأثیرگذاری شروط تبانی اختلاف نظر وجود دارد اما منشأ اختلاف در زمینه‫ اعتبار و عدم اعتبار این شروط به تبادر ناشی از معنای لغوی شرط و برخی روایات، بازمی‫گردد. ‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬
ملاحظات اخلاقی: حفظ اصالت متون و امانت‌داری در نقل گفتار، از ملاحظات اخلاقی، این پژوهش است.
نتیجه گیری:
اولاً: روایات استنادی مبنی بر عدم اعتبار شرط تبانی با اصول و قواعد فقهی مخالفت داشته و بر فرض صحت سند و دلالت باید تفسیر مضیق شود. ثانیاً: اجماعی که ادعا شده اجماع منقول است و فاقد حجیت است. ثالثاً: باوجود پیشرفت تکنولوژی و فناوری اطلاعات و استفاده از ابزارهای مکاتباتی و امکان ضبط مکالمات و مکاتبات تقریباً بحث دشواری اثبات شرط تبانی، منتفی است.‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬

کلیدواژه‌ها


- قرآن کریم.
- ابن منظور، محمد بن مکرم، لسان العرب، چاپ سوم، بیروت، دار الفکر، 1414.
- اصفهانی، محمدحسین، حاشیه مکاسب، چاپ اول، قم، دارالمصطفی، 1418.
- انصاری، مرتضی، مکاسب، چاپ اول، قم، کنگره جهانی بزرگداشت شیخ انصاری، 1415.
- ایروانی غروی، علی، حاشیه المکاسب، چاپ اول، قم: دارذوی القربی، 1421.
- بروجردی، محمدتقی، نهایه الافکار (تقریرات درس اصول محقق عراقی)، چاپ اول، قم، موسسه نشر اسلامی، 1364.
- بروجردی، مرتضی، مستند العروه الوثقی الزکاه، چاپ اول، قم، مطبعه العلمیه، 1365.
- توحیدی، محمدعلی، مصباح الفقاهه (تقریرات سیدابوالقاسم خویی)، چاپ اول، قم، انتشارات وجدانی، 1417.
- جر، خلیل، فرهنگ لاروس، ترجمه‫ سید حمید طبیبیان، چاپ دوازدهم، تهران، امیر کبیر، 1383.
- جعفری لنگرودی، محمدجعفر، ترمینولوژی حقوق، چاپ دهم، تهران، گنج دانش، 1378.
- حلی (علامه)، حسن بن یوسف، مختلف الشیعه فی احکام الشریعه، چاپ دوم، قم، دفتر انتشارات اسلامی، 1413.
- حلی (فخرالمحققین)، محمد بن حسن، ایضاح الفوائد فی شرح مشکلات القواعد، چاپ اول، قم، موسسه اسماعیلیان، 1387.
- دهخدا، علی اکبر، لغت نامه دهخدا، تهران، چاپ خانه‌ی مجلس، 1329.
- روحانی قمی، صادق، فقه الصادق، چاپ اول، قم، دارالکتاب، 1412.
- سیاح، احمد، لغت‌نامه فرهنگ سیاح، چاپ دهم، تهران، انتشارات اسلام، 1365.
- شهید اول، مکی عاملی، القوائد و الفوائد، قم، کتابفروشی مفید، 1410.
- شهید اول، مکی عاملی، اللمعه الدمشقیه فی فقه الامامیه، چاپ اول، بیروت، دارالتراث، 1410.
- طباطبایی، علی بن محمد، ریاض المسائل فی بیان الأحکام بالدلائل، چاپ اول، قم، موسسه آل البیت، 1404.
- طباطبایی یزدی، محمدکاظم، حاشیه المکاسب، چاپ دوم، قم، مؤسسه اسماعیلیان، 1421.
- طوسی، محمدبن‫حسن، الخلاف، چاپ اول، قم، دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، 1407.
- عاملی، حسن، «رابطه عقد و شرط»، مجله فقه اهل بیت، دوره شانزدهم، شماره شصت و دو، 1389.
- کاظمی خراسانی، محمدعلی، فوائد الاصول، چاپ اول، قم، موسسه نشر اسلامی، 1404.
- کلینی، محمد بن یعقوب، اصول کافی، چاپ اول، تهران، دفتر مطالعات و معارف اسلامی، 1410.
- محقق داماد، مصطفی، نظریه عمومی شروط و التزامات در حقوق اسلامی، چاپ دوم تهران، نشر علوم اسلامی، 1390.
- معلوف، لویس، المنجد، ترجمه‫ محمد بندر ریگی، چاپ چهارم، تهران، 1382.
- معین، محمد، فرهنگ فارسی، چاپ هشتم، تهران، امیر کبیر، 1371.
- موسوی بجنوردی، حسن، القوائد الفقهیه، چاپ اول، قم، انتشارات هادی، 1419.
- موسوی خمینی، روح الله، استفتائات، چاپ سوم، تهران، موسسه نشر آثار امام خمینی، 1392.
- موسوی خمینی، روح الله، رسائل، چاپ اول قم، موسسه اسماعیلیان، ، 1385.
- موسوی خمینی، روح الله، کتاب البیع، چاپ چهارم، قم، موسسه اسماعیلیان، 1410.
- میرزای قمی، ابوالقاسم، رسائل، چاپ اول، قم، دفتر تبلیغات اسلامی، شعبه خراسان، 1427.
- میرزای قمی، ابوالقاسم، جامع الشتات، چاپ اول، تهران، موسسه کیهان، 1413.
- میرزای نائینی، محمدحسین، منیه الطالب فی حاشیه المکاسب، چاپ اول، تهران، مکتب محمدیه، 1373.
- نجفی خوانساری، موسی، منیه الطالب فی حاشیه المکاسب، چاپ اول، تهران، مکتب محمدیه، 1373.
- نراقی، مولی احمد، عوائد الایام فی بیان قواعد الاحکام، چاپ اول، قم، دفتر تبلیغات اسلامی، 1417.
- واسطی زبیدی، محمد مرتضى، تاج العروس من جواهر القاموس، چاپ سوم، 1414.