ابعاد مالی میانجیگری کیفری در فقه و حقوق ایران

نوع مقاله : علمی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری رشته حقوق کیفری و جرم شناسی، دانشکده علوم انسانی، واحد لاهیجان، دانشگاه آزاد اسلامی، لاهیجان، ایران.

2 دانشیار گروه حقوق کیفری و جرم شناسی، دانشکده حقوق و علوم سیاسی، دانشگاه تهران، تهران، ایران (نویسنده مسئول).

3 استادیار گروه حقوق، دانشکده علوم انسانی، دانشگاه شاهد، تهران، ایران.

4 استادیار گروه فقه و مبانی حقوق اسلامی، دانشکده علوم انسانی، واحد لاهیجان، دانشگاه آزاد اسلامی، لاهیجان، ایران.

10.22034/ejs.2022.327688.1146

چکیده

زمینه و هدف: فرآیند میانجیگری کیفری از جمله برنامه‌های مهم عدالت ترمیمی است که از منظر مالی و اقتصادی چندان مورد توجه قرار نگرفته است. مقاله حاضر درصدد بررسی ابعاد مالی میانجیگری کیفری در فقه و حقوق ایران است.
مواد و روش‌ها: مقاله پیش‌رو توصیفی تحلیلی بوده و با استفاده از روش کتابخانه‌ای به بررسی موضوع پرداخته است.
یافته‌ها: میانجیگری کیفری از جهت مالی و اقتصادی دارای ابعاد مختلفی است؛ نخست اینکه از جمله روش‌های کم‌هزینه و سریع حل اختلافات و نزاع می‌باشد. دوم اینکه میانجیگری از طریق قضازدایی و کاهش اطاله دادرسی مانع تحمیل هزینه‌های گزاف دادرسی به نظام قضایی است. از طرفی میانجیگری درصدد جبران خسارت زیان بزه‌دیده و احیای حقوق وی توسط مشارکت فعال بزهکار از طریق مذاکره و ایجاد صلح و سازش است.
ملاحظات اخلاقی: در مراحل مختلف نگارش مقاله، اصول اخلاقی و علمی از جمله بهره‌گیری علمی و دقیق از منابع علمی رعایت شده است.
نتیجه‌گیری: میانجیگری هم در فقه و هم در حقوق کیفری جایگاه مهمی دارد. ارجاع به میانجیگری اقدامی است که با الهام از آموزه‌های عدالت ترمیمی و به منظور سازش بین طرفین و خارج ساختن صرفاً برخی پرونده‌های کم‌اهمیت‌تر از فرایند قضائی پیش بینی شده اما لازم است ابعاد آن دعاوی کیفری مهمتر نیز گسترش یابد.

کلیدواژه‌ها


- آشوری، محمد، جایگزین­های زندان یا مجازات­های بینابین، چاپ سوم، تهران، انتشارات گرایش، 1394.
- آقایی طوق، مسلم، «تحلیل "تحلیل اقتصادی حقوق"»، فصلنامه مطالعات حقوق تطبیقی، دوره چهارم، شماره دو، 1392.
- ابن بابویه، محمدبن علی، الخصال، ترجمه مدرس گیلانی، چاپ اول، تهران، سازمان چاپ و انتشارات جاویدان، 1362.
- ابن منظور، ابوالفضل، جمال­الدین، محمد بن مکرم، لسان العرب، چاپ سوم، بیروت، دارالفکر للطباعة و النشر و التوزیع-دار صادر، 1408.
- احسایی، ابن ابی الجمهور، محمد بن علی، عوالی اللئالی العزیزیة فی احادیث الدینیة، قم، دار سید الشهداء للنشر، 1405.
- انصاری دزفولی، مرتضی بن محمد امین، صیغ العقود و الأیقاعات (شیخ انصاری)، چاپ اول، قم، مجمع اندیشه اسلامی، 1421.
- بستانی، فؤاد، فرهنگ ابجدی، چاپ دوم، تهران، انتشارات اسلامی، 1375.
- حسینوند، موسی، میانجی­گری کیفری در پرتو آموزه‌های عدالت ترمیمی، چاپ اول، تهران، انتشارات مجد، 1394.
- دوریشی هویدا، یوسف، «مطالعه­ای بر میانجی­گری به عنوان روش دوستانه حل و فصل اختلافات»، فصلنامه حقوق، مجله دانشکده حقوق و علوم سیاسی، شماره چهار، 1390.
- راغب اصفهانی، حسین بن محمد، مفردات ألفاظ قرآن، تهران، انتشارات ذوی القربی، 1383.
- رایججیان، مهرداد، بزه­دیده در فرایند کیفری، چاپ اول، تهران، انتشارات خط سوم، ۱۳۸۱.
- رضایی اصفهانی، محمد علی، تفسیر قرآن مهر، جلد هشتم، چاپ اول، قم، پژوهش­های علوم و قرآن، 1387.
- رهگشا، امیرحسین، نگاهی به شورای حل اختلاف گیتی، چاپ دوم، تهران، انتشارات دانشور، 1383.
- زنجانی، عباس علی عمید، فقه سیاسی، چاپ چهارم، تهران، انتشارات امیرکبیر، 1421.
- زهر، هوارد، کتاب کوچک عدالت ترمیمی، ترجمه حسین غلامی، چاپ اول، تهران، انتشارات مجد، ۱۳۸۳.
- ساقیان، محمد مهدی، «اصل برابری سلاح­ها در فرایند کیفری»، مجله حقوقی دادگستری، شماره پنجاه و شش و پنجاه و هفت، 1385.
- شعاریان، ابراهیم، مولایی، یوسف، «مطالعه تطبیقی مبانی قاعده تقلیل خسارت»، فصلنامه پژوهشی فقه و علوم اسلامی، دوره دوم، شماره دو، 1390.
- شهبازی­نیا، مرتضی، ملک­نیا، پریا، «محرمانگی در میانجی­گری و تصمیمات قانونی آن با بعد بین­المللی»، فصلنامه پژوهش حقوق خصوصی، شماره شانزده، 1395.
- شیری، عباس، عدالت ترمیمی، چاپ دوم، تهران، انتشارات میزان، 1396.
- شیری، عباس، «فرایندهاى عدالت ترمیمى»، فصلنامه علمى مطالعات پیشگیرى از جرم، شماره یک و سه، 1385.
- طالقانی، محمد علی، فرهنگ اصطلاحات حقوقی، لاتین - فارسی، چاپ اول، تهران، مؤسسه نشر یلدا، 1373.
- طوسی، ابوجعفر، محمدبن حسن، النهایة فی مجرد الفقه و الفتاوی، چاپ دوم، بیروت، دارالکتب العربی، 1400.
- عباسی، مصطفی، «عدالت ترمیمی دیدگاه نوین عدالت کیفری»، مجله پژوهشی حقوق و سیاست، دوره پنجم، شماره نه، 1382.
- عباسی، مصطفی، میانجی­گری کیفری، چاپ اول، تهران، نشر دانشور، ۱۳۸۲.
- عمید، حسن، فرهنگ فارسی عمید، تهران، مؤسسه انتشارات امیر کبیر، 1363.
- غلامی، حسین، عدالت ترمیمی، چاپ اول، تهران، سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی دانشگاه­ها (سمت)، 1385.
- فروزش، روح­اله، جایگاه عدالت ترمیمی در فقه اسلامی و حقوق ایران، چاپ اول و دوم، تهران، انتشارات خرسندی، 1386.
- قریب، رخساره، جانی­پور، مجتبی، «مطالعه تطبیقی قلمرو و معیارهای اعمال میانجی­گری کیفری در حقوق ایران، انگلیس و بلژیک»، پژوهشنامه حقوق کیفری، ۱۳۹۶.
- قماشی، سعید، «قاضی تحکیم یا سیاست خصوصی­سازی قضاوت»، فصلنامه فقه اهل بیت فارسی، شماره ده، 1388.
- قمی صدوق، محمد بن على بن بابویه، من ‌لایحضره الفقیه، ترجمه علی اکبر غفاری، جلد پنجم و ششم، چاپ اول، تهران، نشر صدوق، 1409.
- محمدی خراسانی، علی، شرح تبصرة المتعلمین، تهران، انتشارات رشید، 1388.
- معین، محمد، فرهنگ فارسی، چاپ ششم، تهران، نشر فرهنگ نما-کتاب آراد، 1387.
- مؤذن­زادگان، حسن علی، «سلسله نشست­های تازه­های علوم جنایی»، مجله دانشگاه شهید بهشتی، 1384.
- نفیسی ناظم الأطباء، میرزا علی اکبر خان، فرهنگ ناظم الأطباء، تهران، انتشارات سازمان اسناد و کتابخانه ملی جمهوری اسلامی ایران، 1382.
- نهاوندی، محمد، نفحات الرحمن فی تفسیر القرآن، جلد دوم، چاپ اول، قم، مؤسسة البعثة، مرکز الطباعه و النشر، 1386.
- وینتر، هرولد، اقتصاد جرم، چاپ دوم، مترجمان: حمید بهره‌مند و  زهرا ساکیان، دادگستر، 1394.