مبانی فقهی سیاستگذاری کیفری در حوزه اقتصاد

نوع مقاله : علمی

نویسندگان

1 دکتری حقوق کیفری و جرم شناسی، واحد یزد، دانشگاه آزاد اسلامی، یزد، ایران (نویسنده مسئول).

2 دانشجوی کارشناس ارشد حقوق خصوصی، دانشکده حقوق، دانشگاه پیام نور، تهران، ایران.

10.22034/ejs.2022.328549.1153

چکیده

زمینه و هدف: سیاست­گذاری کیفری در هر نظام سیاسی تحت تأثیر مبانی پذیرفته شده در آن جامعه است که در عرصه اقتصاد نیز متجلی می­شود. هدف پژوهش حاضر، بررسی مبانی فقهی سیاست­گذاری کیفری در حوزه اقتصاد است.
مواد و روش‌ها: مقاله­ی حاضر از نوع نظری و روش تحقیق آن توصیفی - تحلیلی می­باشد و شیوه­ی گردآوری اطلاعات کتابخانه­ای با بهره­گیری از منابع فقهی و حقوقی است.
ملاحظات اخلاقی: پژوهش حاضر اصل اخلاقی امانت­داری در منابع و مراجعه به منابع را مبنای پژوهش قرار داده است.
یافته‌ها: مبانی فقهی سیاست­گذاری کیفری در حوزه اقتصاد بر مبنای حرمت اکل مال به باطل، حفظ نظم و امنیت در جامعه اسلامی، حرمت تعاون بر اثم، قاعده لاضرر، توزیع منصفانه ثروت و جلوگیری از کسب نامشروع اموال  بنا می­شود.
نتیجه‌: سامان بخشی به حوزه اقتصاد نیازمند سیاست­گذاری کیفری مبتنی بر قواعد فقهی است که بتواند عدالت و ارزش­های انسانی و اسلامی را در جامعه برقرار نموده و مجازات خاصی را نیز برای اخلال­گران اقتصادی در نظر بگیرد. جلوگیری از کسب ثروت نامشروع، ایجاد قوانینی برای دسترسی همگان به ثروت­ها و منابع اقتصادی و اجتماعی بخش مهمی از سیاست­گذاری کیفری در حوزه اقتصاد با ابتناء به قواعد فقهی هستند

کلیدواژه‌ها


- قرآن کریم.
- نهج­البلاغه، ترجمه و گردآوری سید رضی، تهران، انتشارات بنیاد نهج­البلاغه. 1386.
- ابن منظور، محمد بن مکرم، لسان العرب، بیروت، دار بیروت، 1375.
- ایروانی، جواد، آشنایی با اقتصاد اسلامی، مشهد، دانشگاه علوم اسلامی رضوی، 1393.
- تمیمی آمدی، عبدالواحد، غرر الحکم و دررالکلم، تصحیح مهدی رجایی، قم، دارالکتاب الاسلامی، 1410.
- توتونچیان، مهری، خزایی، احمدرضا، «کاربرد قواعد فقهی در اقتصاد از منظر قرآن»، فصلنامه مطالعات فقه اقتصادی، دوره دوم، شماره سه، 1399.
- حر عاملی، محمد بن حسن، وسائل الشیعه، بیروت، دارالکتاب العربی، 1364.
- زمانی، علی اکبر، «درآمدی بر ابعاد مفاسد و جرایم اقتصادی و پیامدهای آن بر امنیت ملی»، فصلنامه کارآگاه، دوره دوم، شماره هفت، 1388.
- ساکی، محمدرضا، حقوق کیفری اقتصادی، چاپ اول، تهران، انتشارات جنگل، 1389.
- شیخ صدوق، محمدبن علی، من لا یحضره الفقیه، مصحح: علی اکبر غفاری، تهران، انتشارات اسلامی، 1385.
- صدر، سیّد‌ محمد باقر، اقتصادنا، بی‌جا، المجمع العلمی للشهید الصدر، 1408.
- صیقلی، محسن، لاجوردی، سمانه، کلاه مال همدانی، احمد، «کاربرد قاعده لاضرر و لاضرار در مدیریت مبارزه با قاچاق کالا و ارز از منظر فقه شیعه»، دوماهنامه اقتصاد پنهان، دوره سوم، شماره شش، 1397.
- طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ترجمه: محمدباقر موسوی همدانی، قم، جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، 1374.
- طبرسی، فضل بن حسن، مجمع البیان، تهران، نشر ناصر خسرو، 1384.
- طوسی، ابوجعفر محمدبن حسن، المبسوط فی فقه الامیه، تهران، مکتب المرتضویه، 1387.
- فاضل، محمدصادق، خدابخشی، حسن، عربیان، اصغر، «حکم فقهی قیمت­گذاری در بازار اسلامی»، فصلنامه مبانی فقهی حقوق اسلامی، دوره دهم، شماره بیست، 1396.
- فراهیدی، خلیل بن احمد، کتاب العین، قم، نشر مؤسسه دارالهجره، 1409.
- کاتوزیان، ناصر، فلسفه حقوق، جلد اول، تهران، شرکت سهامی انتشارات، 1377.
- کلینی، محمد بن یعقوب، اصول کافی، قم، اسوه، 1375.
- محقق داماد، سید مصطفی، قواعد فقه، تهران، مرکز نشر علوم انسانی، 1384.
- مصلی­نژاد، عباس، «سیاست­گذاری اقتصادی نهادگرا در ایران؛ رهیافت­ها، فرآیندها و چالش­ها»، فصلنامه سیاست­گذاری عمومی، دوره ششم، شماره دو، 1399.
- موسوی خمینی، سید روح الله، کتاب البیع، جلد سوم، چاپ پنجم، قم، انتشارات جامعه مدرسین، 1415.
- نادری، ناهید، نوروزی، رضاعلی، سیادت، سید علی، سیاست­گذاری در آموزش و پرورش، اصفهان، یارمانا، 1389. 
- نراقی، ملامهدی، جامع السعادات، ترجمه: کریم فیضی، تهران، انتشارات قائم آل علی، 1417.