مبانی فقهی ضرورت حمایت از شهود

نوع مقاله : علمی

نویسندگان

1 هیات علمی دانشگاه تهران مرکزی

2 دانشگاه آزاد اسلامی تهران مرکزی

چکیده

1. چکیده
گواهی و شهادت شهود، به عنوان یکی از‌ مهم‎ترین ادله‌ی اثبات دعاوی کیفری است. ادای‌ شهادت در راستای کشف‌ حقیقت‌، شاهد را در معرض خطر و تهدید از سوی مرتکبان جرائم قرار می‌دهد. بنابر اجماع فقها بر مبنای ادای شهادت واجب کفایی است که درصورت وجود عسر و حرج و یا ضرر، بر اساس ادله گوناگون از جمله آیه 282 سوره بقره: «نباید به کاتب و شاهد ضرری برسد» تکلیف به ادای شهادت ساقط می‌شود. در راستای تحقق عدالت و صیانت از حقوق شهروندان و بزه‌دیدگان جرائم، خصوصا در مقام همکاری با دستگاه‌ قضا و پلیس، حمایت از شهود امری لازم و ضروری است که این وظیفه خطیر برعهده حکومت اسلامی می‎باشد. چنانچه شهادت از ادله تعیین کننده در اثبات دعوی محسوب شود، باید با اندیشیدن تدابیری، عسر و ضرر رفع گردد تا شهادت شهود در امنیت کامل استماع گردد. لذا در این پژوهش، با استفاده از روش کتابخانه‎ای و تحقیقات میدانی، مبانی ضرورت فقهی حمایت از شهود به استناد منابع فقهی(کتاب، سنت و روایات، عقل و دیدگاه فقها) مورد بررسی قرار گرفته است. بدین منظور پس از تبیین ماهیت شهادت، به بررسی احکام شهادت و الزام شهود به ادای شهادت ‎پرداخته و در نهایت با تحلیل قواعد فقهی حاکم بر شهادت، در رابطه با ضرورت حمایت از شهود در پرتو فقه، نتایج قابل توجهی حاصل ‎شده است.
بدین منظور پس از تبیین ماهیت شهادت، به بررسی احکام شهادت و الزام شهود به ادای شهادت ‎پرداخته و در نهایت با تحلیل قواعد فقهی حاکم بر شهادت، در رابطه با ضرورت حمایت از شهود در پرتو فقه، نتایج قابل توجهی حاصل ‎شده است.
کلیدواژه‌ها: حمایت، شهادتِ شهود، جرائم، بزه‌دیده، بزه‎کار، عسر و حرج، ضرر.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


* قرآن کریم
* ابن فارس، احمد بن زکریا، 2001م، معجم مقاییس اللغه، بیروت، دار احیاء التراث العربی.
* ابن منظور، محمد ین مکرم، لسان العرب، 1980م، بیروت، دار لسان العرب.
* ابــن نجیــم المصــری، زیــن الدیــن بــن إبراهیــم، بــی تــا، البحــر الرائــق شــرح کنــز الدقائــق، دار 
الکتــاب اإلســامی.
* آخوندی، محمود، آئین دادرسی کیفری، 1382ش، تهران، نشر میزان.
* جبعـی عاملی)شـهید ثانـی(، زیـن الدیـن بـن علـی، 1309ق، الدرایـة فـی علـم مصطلـح الحدیـث، 
قـم. 
* جعفــری لنگــرودی، محمــد جعفــر، ترمینولــوژی حقــوق، 1372ش، چــاپ هفتــم، تهــران، گنــج 
دانــش.
* حرعاملی، محمد بن حسن، 1409ق، وسائل الشیعه، چاپ اول، قم، موسسه آل البیت.
* حلی)عالمه(، فخرالمحققین، بی تا، ایضاح الفوائد فی روح القواعد، مطبعه علمیه، قم.
* خوانســاری، ســید احمــد، 1405ق، جامــع المــدارک فــی شــرح مختصــر النافــع، چــاپ دوم، قــم، 
موسســه اســماعیلیان.
* دفتـر مقابلـه بـا مـواد مخـدر و جرائـم سـازمان یافتـه ملـل متحـد، 1388ش، بهتریـن راهکارهـا 
بـرای حمایـت از شـهود در پرونـده هـای کیفـری مربـوط بـه جرائـم سـازمان یافتـه، ترجمـه معاونـت 
حقوقـی و توسـعه قضایـی قـوه قضائیـه، تهـران، انتشـارات روزنامـه رسـمی.
* دهخدا، علی اکبر، 1373ش، لغت نامه، تهران، دانشگاه تهران.
* شــاطرپوری، رقیــه، 1389ش، بررســی فقهــی حقوقــی الــزام بــه شــهادت در دعــاوی کیفــری و 
مدنــی، پایــان نامــه کارشناســی ارشــد، قــم، دانشــکده الهیــات و معــارف اســامی.
* شــربینی، محمــد بــن احمــد، 1982م، مغنــی المحتــاج الــی معرفــه الفــاظ المنهــاج، بیــروت دار 
الفکــر.
ّ * صدوق)شــیخ(، محمــد بــن علــی ابــن بابویــه قمــی، 1404ق، علــل الشــرائع، مؤسســة االعلمــی 
لبنــان.
ّ * طوسی)شیخ(، محمد بن حسن، 1376ش، العدة فی اصول الفقه، نشر ستاره، قم.
* عمید، حسن، 1369ش، فرهنگ فارسى‌ عمید، تهران، نشر پارمیس.
* طباطبائی)عال ّ مـه(، سـید محمدحسـین، 1422ق، المیـزان فـی تفسـیر القـرآن، نشـر اسـماعیلیان، 
چـاپ سـوم، قـم.
* طبرسـی، فضـل بـن حسـن، 1408ق، تفسـیر جوامـع الجامـع، انتشـارات دانشـگاه تهـران، چـاپ 
اول، تهــران.
* کاتوزیان، ناصر، 1377ش، فلسفه حقوق، چاپ اول، تهران، شرکت سهامی انتشار.
23
* مجلسی)عالمه(، سید محمد باقر، 1403ق، بحاراالنوار، بیروت، مؤسسة الوفا.
ّ ّ د محمـد، 1367ش، مقـاالت اصولـی، انتشـارات و آمـوزش انقـاب اسـامی، 
* موسـوی بجنـوردی، سـی
تهران.
* موسـوی خمینی)امـام(، سـید روح اهلل، تحریـر الوسـیله، 1415ق، چـاپ دهـم، قـم، موسسـه نشـر 
اسـامی.
ّد ابوالقاسـم، 1405 ّ ق، محاضـرات فـی اصـول الفقـه، محمـد اسـحاق فیـاض، 
* موسـوی خویـی، سـی
نشـر صـدر، قـم.
* نجفـی، محمـد حسـن، 1407ق، جواهرالـکالم فـی شـرح شـرائع االسـام، بیـروت، داراحیـاء التـراث 
العربی.
* نراقی، احمد بن محمد، عوائد االیام، 1417ق، چاپ اول، قم، دفتر تبلیغات اسالمی.
* یزدى، سید مصطفى)محقق داماد(، 1406ق، قواعد فقه، مرکز نشر علوم اسالمى، تهران.