تحلیل انتقادی صحت شرط عدم فرزندآوری و تاثیر اقتصادی آن در عقد نکاح

نوع مقاله : پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری گروه آموزشی فقه و مبانی حقوق اسلامی، واحد تربت حیدریه، دانشگاه آزاد اسلامی، تربت حیدریه، ایران

2 استادیار گروه آموزشی فقه و مبانی حقوق اسلامی، واحد تربت‌حیدریّه، دانشگاه آزاد اسلامی، تربت‌حیدریّه، ایران

3 استادیار گروه آموزشی فقه و مبانی حقوق اسلامی، واحد مشهد، دانشگاه آزاد اسلامی، مشهد، ایران

10.22034/ejs.2023.362733.1299

چکیده

زمینه و هدف: شرط عدم فرزند‌آوری به­ عنوان واقعه حقوقی، از جمله شروط متصور ضمن عقد نکاح است. «تحلیل صحت شرط عدم فرزند‌آوری در عقد نکاح» تبیین حکم شرط عدم فرزندآوری در نکاح دائم و موقّت.
مواد و روشها: این تحقیق از نوع نظری بوده ‌روش تحقیق به صورت توصیفی تحلیلی است و روش جمع ‏آوری اطلاعات بصورت کتابخانه ‏ای است و با مراجعه به اسناد، کتب و مقالات صورت گرفته است.
ملاحظات اخلاقی: در تمام مراحل نگارش پژوهش حاضر، ضمن رعایت اصالت متون، صداقت و امانتداری رعایت شده است.
یافته ­ها: شرط عدم فرزندآوری ممکن است در قالب شرط ترک فعل منعقد گردد. نسبت به صحّت یا بطلان شرط مزبور با توجه به احترام به اراده طرفین و اقسام نکاح و همچنین سلب حقوق (کلّی و جزئی- حق استمتاع، حق مادری) و مصالح فرد و جامعه و اقتضائات زمان بین فقهاء اختلاف است.
نتیجه: شرط عدم فرزندآوری در ضمن عقد نکاح موقت مورد پذیرش فقها و حقوقدانان است. این شرط در نکاح دائم، به صورت جزیی و محدود به زمان، بلا اشکال می‌باشد اما به صورت دائمی، باطل و از دیدگاه برخی از فقها و حقوقدانان، مبطل عقد هم است. یکی از دلایل بچّه‌دارنشدن زوجین، نگرانی از مسایل و مشکلات اقتصادی، است.

کلیدواژه‌ها


- قرآن مجید
- ‌ابن ادریس حلّی، محمّد بن منصور، السرائر الحاوی لتحریر الفتاوی، چاپ دوم، قم، مؤسّسه نشر اسلامی، 1410.
- ‌ابن برّاج، عبدالعزیز، المهذّب، چاپ اوّل، قم، مؤسّسه النشر الاسلامی، 1406.
- ابن فارس زکریّا، احمد، معجم مقائیس اللغه، چاپ اول، قم، دفتر تبلیغات اسلامی، 1404.
- ‌ابن منظور، محمّد بن مکرّم، لسان العرب، چاپ سوم، بیروت، دارالفکر، 1414.
- ‌امام خمینی، سیّد روح الله، تحریرالوسیله، چاپ سوم، قم، موسسه مطبوعاتی اسماعیلیان، 1390.
- ‌امام خمینی، سیّد روح الله، استفتاءات، چاپ اوّل، قم، جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، 1372.
- ‌امام خمینی، سیّد روح الله، کتاب البیع، چاپ اول، قم، موسسه مطبوعاتی اسماعیلیان، 1421.
- ‌انصاری، مرتضی بن محمّد امین، المکاسب، چاپ اوّل، قم، کنگره جهانى بزرگداشت شیخ اعظم انصارى، 1415.
- ‌بجنوردی، سیّد حسن، القواعد الفقهیّه، چاپ اوّل، قم، نشر الهادی، 1377.
- ‌بحرانی، یوسف، حدائق الناضرة فی احکام العتره الطاهره. چاپ اوّل، قم، دفتر انتشارات اسلامی، 1405.
- ‌جوهری، اسماعیل بن حماد، الصحاح تاج اللغه و صحاح العربیّه، چاپ چهارم، بیروت، دارالعلم للملایین، 1407.
- ‌حر عاملی، محمّد بن حسن، تفصیل وسائل الشّیعه الی تحصیل مسائل الشّریعه، چاپ اوّل، بیروت، دار احیاء التراث العربی، 1409.
- ‌خوانساری، سیّد احمد، جامع المدارک فی شرح مختصر النافع، چاپ دوم، قم، موسّسه اسماعیلیان، 1418.
- راغب اصفهانی، محمد، المفردات فی غریب القرآن، چاپ اول، دمشق، دار القلم، 1412.
- روشن، محمد، جهان­تیغی، مجتبی، «آموزه­های حقوقی گواه»، شماره یکم، 1397.
- ‌سعدی، ابوجیب، قاموس الفقهی لغه و اصطلاحا، چاپ دوم، دمشق، دارالفکر، 1408.
- شهید اوّل (عاملی)، محمّد بن مکّی، الّلمعه الدمشقیّه فی فقه الامامیّه، چاپ اول، بیروت، الدار الإسلامیّة، 1410.
- شهید ثانی، زید بن علی، مسالک الافهام الی تنقیح شرائع الاسلام، چاپ اول، قم، موسسه المعارف الإسلامیه، 1413.
- ‌شهیدی، مهدی، شروط ضمن عقد، چاپ سوم، تهران، مجد، 1391.
- ‌شهیدی، مهدی، مجموعه مقالات حقوقی (حقوق مدنی، حقوق بازرگانی، حقوق کیفری)، چاپ اوّل، تهران، نشرحقوقدان، 1375.
- ‌صفایی، سیّد حسین، قاسم­زاده، سیّد مرتضی، اشخاص و محجورین، چاپ دوازدهم، تهران، سمت، 1384.
- ‌طوسی، محمّد بن حسن، النهایه فی مجرّد الفقه و الفتاوی، چاپ دوم، بیروت، دارالکتب العربی، 1400.
- ‌طوسی، محمّد بن حسن، المبسوط فی فقه الامامیّه، چاپ سوم، تهران، المکتبه المرتضویّه، 1387.
- ‌طوسی، محمّد بن حسن، الخلاف، چاپ اول، قم، دفتر انتشارات اسلامى، 1407.
- ‌فاضل لنکرانی، محمّد، جامع المسائل، چاپ یازدهم، قم، نشر امیر، 1383.
- ‌فخرالمحقّقین حلّی، محمّد بن حسن، إیضاح الفوائد فی شرح مشکلات القواعد، چاپ اوّل، قم، موسّسه اسماعیلیان، 1387.
- ‌کاشف الغطاء، محمّد حسین، تحریر المجلّه، چاپ اوّل، نجف، المکتبه المرتضویّه، 1359.
- ‌گرجی، ابوالقاسم، «حق و حکم و فرق میان آن‌ها»، مجله مطالعات حقوقی و قضایی، شماره اول، 1364.
- محقّق ثانی، علی‌ بن‌ حسین، جامع المقاصد فی شرح القواعد، چاپ دوم، قم، مؤسّسه آل البیت (ع)، بی­تا.
- محقّق حلّی، جعفر بن حسن، شرائع الاسلام فی مسائل الحلال و الحرام، چاپ دوم، قم، مؤسسه اسماعیلیان، 1408.
- ‌محقّق داماد، سیّد مصطفی، «شرط فرزندآوری و یا عدم آن»، مجلّه فقه پزشکی، شماره دوم، 1389.
 
- محقّق داماد، سیّد مصطفی، نظریّه عمومی شروط و التزامات در حقوق اسلامی، تهران، مرکز نشر علوم اسلامی، 1388.
- مصطفوی، حسن، التحقیق فی کلمات القرآن الکریم، چاپ اوّل، تهران، وزارت فرهنگ، 1368.
- ‌مکارم شیرازی، ناصر، کتاب النکاح، چاپ اوّل، قم، مدرسه الامام علی بن ابی‌طالب (ع)، 1424.
- ‌مکارم شیرازی، ناصر، استفتائات جدید، چاپ دوم، قم، مؤسّسه علی بن ابی طالب (ع)، 1427.
- نائینی، محمد حسین، منیة الطالب فی حاشیة المکاسب، چاپ اول، تهران، المکتبة المحمدیّة، 1373.
- ‌یزدی، سیّد محمّد کاظم، العروه الوثقی، چاپ اوّل، مؤسّسه نشر اسلامی، 1417.