واکاوی قانون عملیات بانکی بدون ربا، در نظام بانکی ایران

نوع مقاله : علمی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری،گروه فقه و مبانی حقوق اسلامی، واحد بابل، دانشگاه آزاد اسلامی، بابل، ایران

2 استادیار گروه فقه و مبانی حقوق اسلامی، واحد بابل، دانشگاه آزاد اسلامی، بابل، ایران

3 استادیار گروه فقه و مبانی حقوق اسلامی، واحد بابل، دانشگاه آزاد اسلامی، بابل، ایران.

چکیده

زمینه و هدف: قانون عملیات بانکی بدون ربا در شهریور 1362 به منظور انطباق عملیات بانک­ها بر موازین اسلامی مورد تصویب قرار گرفت و از آغاز سال 1363 به مرحله اجرا درآمد. هدف، بررسی تأثیر وضع قانون عملیات بانکی بدون ربا در اسلامی کردن نظام بانکی و موسسات مالی و اعتباری می­باشد.
مواد و روش‌ها: گردآوری اطلاعات با مطالعه دقیق قانون عملیات بانکی بدون ربا و بخشنامه­ها و دستورالعمل­های اجرایی بانک­ها و آئین­نامه­های فصول مختلف این قانون به روش توصیفی تحلیلی انجام شد.
ملاحظات اخلاقی: در تحقیق حاضر، اصول اخلاقی مانند ارجاع­دهی و استناد به منابع اصلی رعایت گردید.
یافته‌ها: از بـررسی رابـطـه­ای که بین سپرده­گـذاران و بانـک­ها و بیـن بانـک و سرمایه­گذاران بوجود می­آید مشخص ­شد قانون­گذار بیشتر درصدد توجیه رویه بانک­ها برآمده تا اینکه بخواهد سیاست­های پولی مطابق با موازین شرعی را اعمال نماید.
نتیجه‌گیری: وقتی روابط بین بانک، سپرده­گذاران و سرمایه­گذاران با عقود اسلامی بطور کامل منطبق نباشد، بهتر است باستناد ماده ده قانون مدنی ویا در اصطلاح فقهی از باب مراضات اصل آزادی قراردادها که ریشه در عرف دارد وقتی مفسده­ای وجود ندارد آن را نافذ بدانیم.

کلیدواژه‌ها


- آقانظری، حسن، «نظریه مشارکت در سود و زیان، چالش­ها و راه‌کارها»، اقتصاد اسلامی، شماره بیست و نهم، 1387.
- اکبریان، رضا، رفیعی، حمید، «بانکداری اسلامی، چالش­های نظری، عملی و راه‌کارها»، اقتصاد اسلامی، شماره بیست و ششم، 1386.
- الجبعی العاملی، زین‌الدین (الشهید الثانی)، البهیه، جلد چهارم، انتشارات جامعه النجف الدینیه، بی­تا.
- امامی، سید حسن، حقوق مدنی، جلد دوم، چاپ هشتم، تهران، کتابفروشی اسلامیه، 1368.
- بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران، قانون عملیات بانکی بدون ربا، 1362.
- بخشنامه 24 ب، دستورالعمل­های اجرایی حساب قرض­الحسنه پس­انداز، بانک ملی ایران، 1396.
- بخشنامه 33 ب، سپرده­های سرمایه­گذاری مدت­دار، بانک ملی مرکزی، 1394.
- بذرافشان، حسن، ربا در فقه اسلامی و حقوق موضوعه، دانشگاه شهید اشرفی اصفهانی (دانشکده حقوق و معارف اسلامی)، 1394.
- جعفر بن الحسن، ابوالقاسم نجم‌الدین (محقق الحی)، شرایع الاسلام، تهران، انتشارات استقلال، 1409.
- حلی، جمال الدین حسن‌ بن یوسف‌ بن علی بن مطهر (علامه حلی)، تبصره المتعلمین، چاپ اول، چاپ افست اسلامیه، 1367.
- دستورالعمل‌های اجرایی بانک‌ها
- سامی، ابوالفضل، بررسی نقش بهره در نظام بانکداری اسلام و سرمایه‌داری، دانشگاه تربیت مدرس، 1374.
- سلسله مقالات بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران.
- عبدالرضایی، محمد، ماهیت و احکام سپرده­های بانکی از نظر فقهی، دانشگاه قم (دانشکده الهیات و معارف اسلامی)، 1393.
- عرب مازار، عباس، کیقبادی، سعید؛ «جایگاه قرض الحسنه در نظام بانکی ایران»، نشریه اقتصاد اسلامی، دوره شش، 1385.
- عیوضلو، حسین، عدالت و کارایی در تطبیق با نظام اقتصادی اسلام، تهران، دانشگاه امام صادق (ع)، 1384.
- کاشانی‌، محمود، «شرکت‌ مدنی»‌، نشریه‌ حقوق دانشگاه شهید بهشتی‌، دوره دو، 1356.
- مطهری، مرتضی، بررسی اجمالی مبانی اقتصاد اسلامی، تهران، انتشارات صدرا، 1381.
- مکی العاملی، محمد بن جمال‌ا لدین (الشهید الاول)، اللمعه‌ الدمشقیه، جلد اول، قم، انتشارات دارالفکر، 1392.
- موسویان، سید عباس، میسمی، حسین، نظارت شرعی بر بانک‌ها و موسسات مالی اسلامی، تهران، تحقیقکده پولی و بانکی، 1393.
- موسویان، سید عباس، «مصادیق پنهان و آشکار ربا در نظام بانکی»، مجله تخصصی اقتصاد اسلامی، دوره دو، شماره ششم، 1386.
- مینایی، منوچهر، مجموعه قوانین پولی و بانکی و سایر قوانین مربوط، انتشارات تحقیقکده پولی و بانکی بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران، 1382.