کارکرد اقتصادی حج بر توسعه جوامع اسلامی از منظر فقهی

نوع مقاله : علمی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری گروه فقه و مبانی حقوق اسلامی، واحد تهران مرکزی، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران.

2 دانشیار گروه فقه و مبانی حقوق اسلامی، واحد تهران مرکزی، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران

3 استادیار گروه فقه و مبانی حقوق اسلامی، واحد تهران مرکزی، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران.

10.22034/ejs.2022.331049.1167

چکیده

زمینه و هدف: حج به عنوان عملی عبادی در میان مسلمانان و همه مردم جهان دارای اهمیت خاصی است، اما از جهت اقتصادی نیز دارای کارکردهایی بر توسعه کشورهای اسلامی است که در پژوهش حاضر به این مسأله پرداخته می‌شود.
مواد و روش‌ها: در مطالعه حاضر از روش توصیفی و تحلیلی برای بررسی جایگاه و کارکرد حج در توسعه جوامع اسلامی از منظر فقهی پرداخته می‌شود.
یافته‌ها: دستگیری از فقراء، توسعه روابط با دیگران، معرفی دستاوردهای اقتصادی مسلمانان و ایجاد ثروت مشروع از جمله نگرش‌های فقهی نسبت به کارکرد اقتصادی حج هستند. در دوران کنونی کارکرد تجاری حج با استناد به ماده 24 گات 1994، سازمان تجارت جهانی قابل حصول است.
ملاحظات اخلاقی: در پژوهش حاضر، اصول اخلاقی از جمله دقت در ارجاع دهی و استناد به منابع فقهی و دست اول رعایت شده است.
نتیجه گیری: حج عملی معنوی و عبادی است، اما از جهات اقتصادی از جمله داد و ستد و تجارت، توسعه گردشگری، معرفی الگوی اسلامی توسعه و تعامل با سایر کشورها از طریق گرایش به نوعی منطقه گرایی نظیر آنچه در ماده 24 گات 1994، بیان شده است، قابلیت بهره‌مندی دارد.

کلیدواژه‌ها


- قرآن کریم.
- آلوسی، محمود بن عبدالله، تفسیر روح المعانی، چاپ اول، بیروت، دارالکتب العلمیه، 1415.
- اسفندیاری، امیر، «ساختار سازمان تجارت جهانی»، مجله تدبیر، شماره صد و پنجاه و هشت، 1384.
- بزرگی، وحید، درآمدی بر سازمان تجارت جهانی و الحاق ایران، تهران، نشر قومس، 1386.
- جوادی آملی، عبدالله، مبادی اخلاق در قرآن؛ تفسیر موضوعی قرآن، تهران، نشر اسراء، 1388.
- حر عاملی، محمد بن حسن، وسائل الشیعه، چاپ دهم، تهران، انتشارات کتابچی، 1386.
- حلیمی، عمران، «مبانی فقهی و حقوقی مالکیت معنوی از نگاه مذاهب اسلامی»، مجله پژوهش نامه حکمت و فلسفه اسلامی، شماره شانزده، 1384.
- حویزی، عبدعلی بن جمعه، تفسیر نور الثقلین، ترجمه سید هاشم رسولی محلاتی، چاپ اول، قم، دارالتفسیر، 1382.
- دشتی، محمد، ترجمه نهج البلاغه، چاپ اول، قم، موسسه انتشارات مشهور، 1379.
- رهبر، محمدتقی، «مروری بر بعد اقتصادی حج»، فصلنامه میقات، شماره سی و هفت، 1380.
- زراء نژاد، منصور، نوری کوچی، امین، «بررسی تأثیر حج بر اقتصاد عربستان سعودی»، همایش حج و اقتصاد، تهران، 1391.
- زمخشری، محمود بن عمر، تفسیر کشاف، ترجمه مسعود انصاری خوشابر، چاپ دوم، تهران، انتشارات ققنوس، 1391.
- صادقی تهرانی، محمد، الفرقان فی تفسیر القرآن، چاپ دوم، تهران، انتشارات فرهنگ اسلامی، 1363.
- ضیایی بیگدلی، صادق، اسدی، محمدمهدی، «تحلیل حقوقی موافقتنامه­های تجاری منطقه­ای در چارچوب سازمان تجارت جهانی»، فصلنامه تحقیقات حقوقی، شماره هشتاد و پنج، 1398.
- طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر الامیزان، ترجمه محمد باقر موسوی همدانی، قم، انتشارات اسلامی، 1371.
- طبرسی، فضل بن حسن، مجمع البیان فی تفسیر قرآن، چاپ هشتم، تهران، انتشارات ناصرخسرو، 1384.
- فخر رازی، محمد بن عمر، تفسیر کبیر؛ مفاتیح الغیب، ترجمه علی­اصغر حلبی، چاپ پنجم، تهران، انشارات اساطیر، 1379.
- قطب، سید، تفسیر فی ضلال القرآن، ترجمه محمدعلی عابدی، جلد چهارم و پنجم، تهران، مرکز نشر انقلاب، 1361.
- مجلسی، محمد باقر، بحارالأنوار، چاپ پنجم، تهران، دارالکتب اسلامیه، 1403.
- مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، چاپ اول، تهران، دارالکتب اسلامیه، 1374.
- نجفی، حافظ، «حج، عامل شکوفایی فرهنگی، آگاهی سیاسی و رشد اقتصادی»، مجله میقات، شماره هشتاد و نه، 1393.
- هاشمی رفسنجانی، اکبر، تفسیر راهنما، جلد یازدهم، چاپ دوم، قم، انتشارات دفتر تحقیقات اسلامی، 1376.