نقش مالکیت در دعاوی کیفری و آثار اقتصادی آن

نوع مقاله : علمی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری تخصصی گروه حقوق کیفری و جرم شناسی، واحد مشهد، دانشگاه آزاد اسلامی، مشهد، ایران.

2 استادیار گروه حقوق جزا و جرم شناسی، واحد مشهد، دانشگاه آزاد اسلامی، مشهد، ایران.

3 دانشیار گروه حقوق جزا و جرمشناسی، واحد مشهد، دانشگاه آزاد اسالمی، مشهد، ایران.

10.22034/ejs.2022.335653.1207

چکیده

زمینه و هدف : تغییر مسیر و سرنوشت دعوای کیفری به واسطه احراز یا عدم احراز مالکیت مرتکب یا بزه دیده بر مال موضوع جرم، نقش و تأثیر مالکیت به عنوان یک تأسیس حقوقیِ مستحکم، بر دعوای کیفری را بیش از پیش آشکار و تبیین و ارزیابی تحلیلیِ آن را ضروری میسازد.
مواد و روش ها : این پژوهش از نوع توصیفی- تحلیلی بوده و نگارنده به روش کتابخانه‌ای و تهیه فیش و مراجعه به قوانین و مقررات و مقالات متعدد، اقدام به پژوهش نموده است.
یافته ها : یافته های پژوهش حاکی از نقش قابل توجّه مالکیت در تحقق موضوع دعوای کیفری و همچنین طرح آن است. آثار این وضعیت، به تفکیک افراز یا اشاعه‌ی مال موضوع جرم، متفاوت خواهد بود.
ملاحظات اخلاقی : در پژوهش پیش روی، امانت داری در نقل گفتار، به عنوان بایسته‌ای اخلاقی، مورد نظر نویسندگان بوده است.
نتیجه گیری : در صورت عدم احراز مالکیت مجنی علیه بر مال موضوع جرم، تحقق عمل مجرمانه و موضوع دعوای کیفری منتفی می‌گردد. تأثیر مالکیت بر دعاویِ کیفریِ راجع به مال مفروز، امری نسبی است و درخصوص مال مشاع نیز به استثنای تخریب و سرقت مستوجب حد، موجب انتفای تحقق عمل مجرمانه و طرح دعوای کیفری است.

کلیدواژه‌ها


- الزحیلی، وهبه، التفسیر المنیر فی العقیدة و الشریعة و المنهج، جلد هشتم، دمشق، دارالفکر المعاصر، 1418.
- امام خمینی (الموسوی الخمینی)، سید روح الله، تحریر الوسیله، جلد دوم، چاپ اول، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، 1421.
- امامی، سید حسن، حقوق مدنی، جلد اول، چاپ هشتم، تهران، انتشارات اسلامیه، 1370.
- باقری کمارعلیا، محمد، نصرتی صدقیانی، ناصر، «بررسی امکان تحقق جرم علیه اموال مشاع توسط شریک»، فصلنامه پژوهش­های حقوقی، دوره پانزدهم، شماره بیست و نه، 1395.
- پوربافرانی، حسن، محمودیان اصفهانی، کامران، مالمیر، محمود، «مفهوم مالکیّت مشاع در تحقّق جرائم علیه اموال»، فصلنامه مطالعات فقه و حقوق اسلامی، دوره ششم، شماره یازده، 1393.
- حبیب­زاده، محمّدجعفر، تحلیل جرایم کلاهبرداری و خیانت در امانت در حقوق کیفری ایران، چاپ سوم، تهران، انتشارات دادگستر، ١٣٩١.
- حبیب­زاده، محمّدجعفر، شاملو، باقر، «سرقت مال مشاع»، دو فصلنامه علمیِ حقوق تطبیقی، شماره دو، 1381.
- حسینی عاملی، سید جواد بن محمد، مفتاح الکرامه فی شرح قواعد العلامه، جلد دهم، چاپ اول، قم، دفتر انتشارات اسلامی، 1419.
- دهخدا، علی اکبر، لغت نامه، جلد اول، چاپ اول، تهران، انتشارات دانشگاه تهران، 1372.
- رضایی، علی، «نقش مالکیت در تحقق تصرف عدوانی»، فصلنامه رأی، دوره هشتم، شماره بیست و شش، 1398.
- سیروس، قادر، شکری، رضا، کوشا، جعفر، قانون مجازات اسلامی در نظم حقوق کنونی (دکترین و رویه کیفری ایران)، چاپ نهم، تهران، انتشارات مهاجر، 1389.
- شامبیاتی، هوشنگ، حقوق کیفری اختصاصی: جرائم علیه اموال و مالکیت، جلد دوم، چاپ نهم، تهران، انتشارات ژوبین و مجد، 1388.
- شریف فخر، زینب، «تأثیر مالکیت مرتکب در جرائم علیه اموال و مالکیت در حقوق کیفری ایران»، پایان­نامه کارشناسی ارشد حقوق جزا و جرم شناسی، دانشکده شهید باهنر کرمان، دانشکده حقوق و الهیات، 1392.
- شمس، عبدالله، آیین دادرسی مدنی، جلد اول، چاپ یازدهم، تهران، انتشارات دراک، 1385.
- صالح ولیدی، محمّد، حقوق جزای اختصاصی: جرایم علیه اموال و مالکیت، جلد اول، چاپ دهم، تهران، انتشارات امیرکبیر، 1395.
- صفری، علیرضا، «موانع فقهی و حقوقی خروج قهری اراضی از مالکیت خصوصی اشخاص و راهکارهای آن»، پایان­نامه کارشناسی ارشد حقوق خصوصی، دانشگاه دامغان، دانشکده حقوق، 1379.
 
- طباطبایی یزدی، سید کاظم، حاشیه المکاسب، جلد اول، چاپ دوم، قم، انتشارات مؤسسه اسماعیلیان، 1421.
- طوسی، محمد بن الحسن، الخلاف، چاپ اول، قم، مؤسسۀ النشر الاسلامی، 1407.
- عباسی، معصومه، «مفهوم نفع در حقوق آیین دادرسی مدنی و آیین دادرسی کیفری با تکیه بر رویه قضایی»، پایان­نامه کارشناسی ارشد حقوق خصوصی، دانشگاه سمنان، دانشکده علوم انسانی، 1395.
- فرحزادی، علی اکبر، «معرفی اجمالی اصول بنیادین در دادرسی اسلامی»، فصلنامه دیدگاه­های حقوقی، شماره­های نوزده و بیست، 1379.
- کاتوزیان، ناصر، اموال و مالکیت، چاپ هفتم، تهران، انتشارات میزان، 1382.
- کریمی، عبّاس، سعیدی­نیا، محسن، «شناخت خواهان دعوای خصوصیِ ناشی از جرم»، مجله حقوقی دادگستری، دوره هشتادم، شماره نود و پنج، 1395.
- گلدوزیان، ایرج، بایسته­های حقوق جزای اختصاصی: جرائم علیه تمامیت جسمانی، شخصیت معنوی، اموال و مالکیت، امنیت و آسایش عمومی (1)، (2) و (3)، چاپ پنجم، تهران، انتشارات میزان، 1398.
- محقق حلّی، جعفر بن الحسن (علامه)، الشرائع، جلد چهارم، چاپ دوم، تهران، انتشارات استقلال، 1409.
- محقق داماد، سید مصطفی، قواعد فقه، جلد دوم، چاپ سوم، تهران، مرکز نشر علوم دانشگاهی، 1383.
- معین، محمّد، فرهنگ فارسی، جلد اول، چاپ نهم، تهران، موئسسه انتشارات امیرکبیر، 1375.
- میرمحمّد صادقی، حسین، حقوق جزای اختصاصی 2: جرائم علیه اموال و مالکیت، چاپ پنجاه و نهم، تهران، انتشارات میزان، 1399.
- میرمحمد صادقی، حسین، رحمتی، علی، «ارتباط جرایم علیه اموال با مفاهیم حقوق مدنی»، فصلنامه آموزه­های حقوق کیفری، دوره سیزدهم، شماره یازده، 1395.
- ویژه، محمدرضا، «مراجع صیانت از قانون اساسی و حمایت از مالکیت: نگرشی تطبیقی بر عملکرد مراجع صیانت از قانون اساسی ایران و فرانسه»، فصلنامه پژوهش حقوق، دوره دوازدهم، شماره یازده، 1389.