وقف از نگاه فقه و حقوق موضوعه و تأثیر آن بر اقتصاد ایران

نوع مقاله : پژوهشی

نویسنده

استادیار و عضو هیئت علمی گروه حقوق دانشگاه پیام نور ،تهران،ا یران سارمان : دانشگاه پیام نور

10.22034/ejs.2022.323914.1126

چکیده

زمینه و هدف: یکی از موضوعات در عصر مدرن سنت وقف است. هدف آن پویا نمودن وقف درجامعه به عنوان میراثی ماندگار برای آیندگان در جامعه و کارکردهای اقتصادی زیادی همچون کاهش فقر می باشد.
مواد و روش ها: شیوه روش تحقیق بصورت توصیفی تحلیلی و روش جمع آوری اطلاعات بصورت کتابخانه ای و با مراجعه به اسناد، کتب و مقالات می باشد.
یافته ها: وقف از اعمال حقوقی، نیازمند به اراده و به دو دسته عقد و ایقاع تقسیم می شود و از حیث ماهیت حقوقی اختلاف در این است که: عقد است یا ایقاع؟ درباره مالکیت مال موقوفه، عده ای از فقها واقف را مالک، برخی عین موقوفه را متعلق به موقوف علیه / علیهم و بعضی هم خدا را مالک مال موقوفه می دانند. بنابراین؛ وقف، عقد است و حقوق مدنی ایران و فقه امامیه در خصوص وقف با هم اختلافی ندارند.
ملاحظات اخلاقی:در تمام مراحل نگارش پژوهش، اصالت متون، صداقت و امانتداری رعایت شده است.
نتیجه گیری: وقف از صدقات جاریه ، امور مستحبی و از مسائل جدید، وقف سهام و پول است که اولاً: با ادله قوی وقف مالیت (پول) را می پذیریم. ثانیاً: پذیرش شرط بقای اصل در موقوفه است. وقف پول دارای کارکردهای اقتصادی زیادی همچون کاهش فقر در جامعه، ایجاد اشتغال و سرمایه های بسیار در جامعه می باشد . برای اجرایی شدن وقف پول می توان از طریق بانک وقف پول، صندوق

کلیدواژه‌ها


- الحسینی، هاشم، وصیت و وقف، ترجمه عزیز فیضی، انتشارات بنیاد پژوهش­های اسلامی آستان قدس رضوی، 1380.
- امام خمینی، روح ­الله، تحریر الوسیله، جلد دوم، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی (ره)، 1385.
- امامی، سید حسن، «وقف و مسائل پیرامون آن»، فصلنامه مطالعات تاریخی، 1388.
- انصارى، مرتضی، کتاب المکاسب، قم، نشر مجمع الفکر الاسلامى، 1380.
- توسلی، محمد اسماعیل، «امکان­سنجی فقهی احیای زکات پول­های نقد رایج کنونی»، پژوهشنامه مالیات، شماره بیست و ششم، 1394.
- جعفری لنگرودی، محمد، مجموعه محشی قانون مدنی، چاپ هفتم، تهران، انتشارات گنج دانش، 1399.
- خلخالی، سید محمد مهدی موسوی، فقه الشریعه، تهران، مرکز فرهنگی انتشارات منیر، 1427.
- دهخدا، علی اکبر، لغت­نامه دهخدا، تهران، سازمان لغت­نامه دهخدا، 1345.
- ریگى، محمد بندر، فرهنگ جدید عربى ـ فارسى، قم، انتشارات اسلامى، 1374.
- شهابى، علی اکبر، تاریخچه وقف در اسلام، تهران، چاپ خانه دانشگاه تهران، 1343.
- شهید ثانى، شرح اللمعة، جلد اول، قم، چاپ و نشر اسماعیلیان، 1375.
- شیبانى، عبدالرضا، سیماى وقف در خراسان، مشهد، نشر سمت، 1380.
- شیروانی، علی، شرح لمعه، جلد پنجم، باب وقف، انتشارات دارالعلم، 1399.
- صادقی، احمد، احکام وقف: در آرا و نظریات فقیه نواندیش مرحوم سید محمدکاظم طباطبائی یزدی، احمد صادقی گلدر، چاپ اول، انتشارات کومه، 1387.
- صادقی، احمد، مقدمه­ای بر فرهنگ وقف، چاپ دوم، انتشارات صائن، 1387.
- طباطبایی، سید علی، ریاض المسائل، جلد سوم، قم، انتشارات مؤسسة النشر الاسلامی التابعة لجماعة المدرسین، 1412.
- علامه حلی، تذکرة الفقها، جلدم دوم، انتشارات المکتبة المرتضویه، 1411.
- فیض، علیرضا، «مصلحت وقف و پاره­ای از شرط­های آن»، میراث جاویدان، شماره هشتم، 1373.
- کاتوزیان، ناصر، حقوق مدنی، نشر میزان، 1386.
- لیبا، محمد، قسم الشریعه، کلیه احمد إبراهیم للحقوق، بمالزیا، الجامعه الاسلامیه العالمیه، 1999.
- مصطفوی، سید محمد کاظم، فقه المعاملات، قم، دفتر انتشارات اسلامی، 1423.
- مغنیه، محمدجواد، الفقه علی المذاهب الخمسه، چاپ اول، انتشارات بهینه، 1394.
- نجفی، محمدحسن، جواهر الکلام فی شرح شرائع الاسلام، بیروت، دار إحیا التراث العربی، بی­تا.
- نقاسی، محمد ابراهیم، محاضر فی کلیه الشریعه و القانون نظام وقف النقود، 1430.
- نمازی­فر، حسین، بررسی وقف پول با رویکردی بر آرای امام خمینی (ره)، 1392.
- هادوی­نیا، پول از نگاه اقتصاد اسلامی، قم، پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، 1395.