تحلیل فقهی و حقوقی سکوت متهم در فرآیند رسیدگی قضایی

نوع مقاله : علمی

نویسندگان

1 تهران

2 رئیس اداره خدمات پژوهشی پردیس بین المللی ارس دانشگاه تهران

چکیده

سکوت متهم در فرایند رسیدگی، که گاهی از آن به حق سکوت یاد می‌کنند، درواقع، اتخاذ سیاستی است که گاهی می‌تواند تحقیقات کیفری را به بیراهه رانده و مانع و رادعی در کشف حقیقت باشد. از سویی، برابر قوانین مدون داخلی و میثاق‌های بین‌المللی، متهم اختیار دارد در مقابل سؤالاتی که از وی می‌شود، سکوت اختیار کند و از سویی دیگر، مستفاد از اصل 38 قانون اساسی، اخذ هرگونه اقرار، شهادت و ... را تحت شکنجه ممنوع ... و ماده 587 قانون مجازات اسلامی نیز به عنوان ضمانت کیفری، برای متخلف، مجازات تعیین نموده است.، جای آن دارد در کنار مواد قانونی مارالذکر، نیم‌نگاهی به تعاریف مصرحه مجری قانون در اصل 167 قانون اساسی، مبنی بر بیان حکم هر دعوایی توسط محکمه قضایی نیز افکند. لذا چاره‌ای نیست جز آن که سکوت متهم، که به نوعی از آزادی‌های فردی و اجتماعی او نشأت گرفته و در قوانین کیفری ایران و میثاق‌های بین‌المللی به آن اشاره شده است، را به صورت موقت تا دسترسی وی به وکیل دادگستری، اختیاری موقت تعبیر نمود تا بتوان با برقراری عدالت کیفری، اخلاق در حد اعلای خویش در جامعه برقرار شود. در این مقاله در بیان برخی از اقوال سکوت از دریچه‌های متفاوت تلاش شده است.

کلیدواژه‌ها


* قرآن کریم 
* نهج البالغه
* اردبیلــی، محمدعلــی، نگهــداری تحــت نظــر )مجموعــه مقــاالت علــوم جنایــی(، چــاپ اول، تهــران، 
انتشــارات ســمت، .1383
* ایـزدی فـر، علـی اکبـر؛ سمسـامی، جمـال الدیـن؛ کاویـار، حسـین، »مبانـی اصـل 38 قانـون اساسـی 
ایــران و تحلیــل سیاسـت کیفــری ایــران در حمایــت از آن«، فصلنامــه مکاتبــات حقوقــی بشــر اســامی، 
شــماره چهاردهــم، صــص 9ـ،28 تابســتان .1392 
* حاجــی ده آبــادی، احمــد؛ اکرمــی ســراب، روح اهلل، »مبانــی فقهــی حــق ســکوت متهــم در دعــاوی 
جزائــی«، فصلنامــه حقــوق اســامی، ســال هفتــم، صــص 35ـ،62 تابســتان .1389
* شـعیری، محمـد، کاشـف األسـتار )ترجمـه جامـع األخبـار(، مترجـم شـرف الدیـن خویدکـی، تهـران، 
کتابفروشــی اســامیه، .1388 
* دهخدا، علی اکبر، لغت نامه، چاپ دوم از دورة جدید، تهران، دانشگاه تهران، .1377
* عاشوری، محمد، عدالت کیفری، جلد اول، تهران، انتشارات گنج دانش، .1376
* عبـدی، حسـن، »بررسـی مسـأله سـکوت مدعـی علیـه«، فصلنامـه مقـاالت و بررسـیها، دفتـر ،89 صـص 
89ـ،109 پاییـز .1387
* فیـض کاشـانی، محمدبـن شـاه مرتضـی، الحقائـق فـی محاسـن االخـاق، محقـق: محسـن عقیـل، قـم، 
دارالکتـاب االسـامی، .1423
* قانــون مجــازات اســامی، انتشــارات معاونــت تدویــن، تنقیــح و انتشــار قوانیــن و مقــررات معاونــت 
حقوقــی ریاســت جمهــوری، .1394
* کبیـری سـرمزده، جعفـر، »مفهـوم حـق در دوپارادایـم »فقـه مدنـی« و »دموکراسـی غربـی««، فصلنامـه 
آموزه-هـای فقـه مدنـی، شـماره چهاردهـم، صـص 145ـ،166 پاییـز و زمسـتان .1395 
* کلینــی، محمدبــن یعقــوب، اصــول کافــی، محقــق: مهــدی آیــت الهــی، تهــران، انتشــارات جهــان آرا، 
.1387
* مجموعـه قوانیـن اساسـی، انتشـارات معاونـت تدوین،تنقیـح و انتشـار قوانیـن و مقـررات معاونـت حقوقـی 
ریاســت جمهوری، .1392
* مســلمی، علــی، حــق دفــاع متهــم در تحقیقــات مقدماتــی، چــاپ اول، تهــران، انتشــارات قلــم مهــر، 
.1395
* مصطفایـی، نـادر؛ عبـاس زاده، علـی، »بررسـی و نـوآوری قانـون آئیـن دادرسـی کیفـری مصـوب 92 در 
رابطـه بـا ضابطیـن و اقدامـات آنهـا«، فصلنامـه علمـی ـ حقوقـی قانونـی یـار، شـماره هفتـم، صـص 9ـ28
، پاییـز .1397
* معین، محمد، فرهنگ معین، چاپ بیست و چهارم، تهران، انتشارات امیرکبیر، .1388