بررسی فقهی حقوقی مالیات بردرآمدهای اتفاقی با نگاهی به هبه و هدیه

نوع مقاله : پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری فقه و مبانی حقوق اسلامی، واحد مشهد، دانشگاه آزاد اسلامی، مشهد، ایران.

2 دانشیار گروه فقه و مبانی حقوق اسلامی، واحد مشهد، دانشگاه آزاد اسلامی، مشهد، ایران.

3 استادیارگروه فقه و مبانی حقوق اسلامی، واحد مشهد، دانشگاه آزاد اسلامی، مشهد، ایران.

10.22034/ejs.2024.403181.1474

چکیده

زمینه و هدف:  یکی از مباحث مهم در حوزه مالیات، مالیات بر درآمد اتفاقی است. هدف مقاله حاضر بررسی فقهی حقوقی مالیات بردرآمدهای اتفاقی با نگاهی به هبه و هدیه است.
مواد و روش‌ها: روش مقاله حاضر توصیفی تحلیلی است. مواد و داده‌ها نیز کیفی است و از فیش‌برداری در گردآوری مطالب و داده‌ها استفاده‌ شده است.
ملاحظات اخلاقی: در این مقاله، اصالت متن، صداقت و امانت‌داری رعایت شده است.
یافته‌ها: از منظر فقهی، مطابق با آنچه مالیات حکومتی نامیده می‌شود و حاکم اسلامی با توسل به  قواعدی چون استفاده از حق ولایت امر مطابق مصلحت و ضرورت اجتماع و اداره امور جامعه، امکان وضع مالیات بر درآمد اتفاقی در مواردی مانند هبه و هدیه را دارد. در نظام حقوق مالیاتی ایران نیز مالیات بر درآمد اتفاقی قانونی است و از مصادیقی چون مالیات بر هبه نیز به عنوان مالیات بر درآمد اتفاقی نام برده شده است. از دید قانون­گذار بین درآمد نقدی و غیرنقدی در خصوص مشمول بودن درآمد اتفاقی تفاوتی وجود ندارد.
نتیجه‌: نظام مالیاتی همه درآمدهای اتفاقی را شامل نمی‌شود. عایدی سرمایه از جمله درآمدهای اتفاقی است که در قانون مالیات‌های مستقیم مورد توجه قرار نگرفته است. یکی از دلایل ضعف نظام مالیاتی در سیاست‌گذاری‌های اقتصادی، محدود بودن پایه‌های مالیاتی و به‌تبع آن مشمول نبودن بخش قابل‌توجهی از درآمدهای اشخاص در زمان محاسبه و اخذ مالیات است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


  • آژینی، محسن، امام و اقتصاد اسلامی، چاپ اول، تهران، انتشارت کیهان،1374.
  • امامی، سیدحسن، حقوق مدنی، جلد دوم، چاپ سی و یکم، نشر اسلامیه،1400.
  • بارگاهی، احمد، تئوری، اصول و مدیریت مالیات ستانی، چاپ اول، انتشارات ترمه، 1399.
  • توکل، محمد، «فرهنگ توصیفی اصطلاحات بین‌المللی مالیات»، نشریه مجازی، شماره اول،1379.
  • جعفری لنگرودی، محمدجعفر، ترمینولوژی حقوق، چاپ چهارم، تهران، گنج دانش،1395.
  • جوادی آملی، عبدالله، مالیات‌های حکومتی از دیدگاه فقه، نظام مالی اسلام(مجموعه مقالات)، چاپ اول، تهران، پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، 1379.
  • حقیقت، جعفر؛ توتونچی ملکی، سعید،«معرفی پایه مالیاتی جدید: چگونه در ایران مالیات بر عایدی سرمایه را پایه‌گذاری کنیم؟»، فصلنامه تخصصی مالیات، شماره بیست و یکم،1392.
  • خداداد­کاشی، فرهاد؛ جانی، سیاوش، «بررسی امکان برقراری مالیات بر سود سپرده‌های بانکی در ایران با تأکید بر کارایی تخصیصی»، پژوهشنامه مالیات، شماره هفتاد و چهارم،1394.
  • دفتر همکاری حوزه و دانشگاه، مبانی اقتصاد اسلامی، چاپ اول،تهران، انتشارات سازمان مطالعه و تدوین کتب دانشگاه‌ها،
  • دهخدا، علی‌اکبر، کتاب لغت‌نامه، جلد پانزدهم، چاپ هفتم، تهران، موسسه چاپ و انتشارات دانشگاه تهران، 1377.
  • رجاء، محمدجعفر، «آثار اقتصادی وضع مالیات بر سود سپرده بانکی در بانکداری متعارف» اولین همایش مدیریت، اقتصاد و علوم اسلامی،1400.
  • ساریخانی، عادل،«مطالعه تطبیقی مرور زمان در حقوق اسلام، ایران، فرانسه و مصر»، رساله دکتری دانشگاه تربیت مدرس، 1381.
  • شیروانی، علی، دروس تمهیدیه فی العقیده اسلامیه، جلد اول، چاپ اول، قم، نشر مرکز بین‌المللی،1379.
  • کاتوزیان، ناصر، حقوق مدنی(عقود معین)، جلد سوم، چاپ چهارم، تهران، شرکت انتشار،1369.
  • کرمی، محمدمهدی؛ پورمند، محمد، مبانی فقهی اقتصاد اسلامی، چاپ اول، تهران، سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی دانشگاه‌ها (سمت)،1380.
  • کلانتری بنگر، محسن،«مروری بر عملکرد طرح تحول نظام مالیاتی»، فصلنامه سیاست‌های مالی و اقتصادی، شماره اول،1392.
  • محبی‌فر، محمدصادق، حقوق و تکالیف متقابل مؤدیان مالیاتی و دستگاه‌های مالیاتی ایران، چاپ اول، تهران، انتشارات جنگل، 1390.
  • موسوی جهرمی، یگانه و دهقان، سحر، نگاهی به کاربرد اقتصاد رفتاری در مالیات ستانی، چاپ اول، تهران، انتشارات شرکت چاپ و نشر بازرگانی، 1400.
  • موسوی خمینی، روح­اله، صحیفۀ امام، جلددوم، چاپ سوم، قم، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی (ره)، 1385.
  • موسوی­خمینی، روح ا...، البیع، جلد دوم، چاپ ششم، تهران، انتشارات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی موسسه چاپ و نشر،1366.
  • نبی­پور، مریم، «بررسی نحوه اثرگذاری اخذ مالیات از عواید دارایی‌های سرمایه‌ای»، نشریه بورس، شماره یک‌صد و نود و ششم،1400.
  • وکیلی‌فرد، حمیدرضا و معتمدی بهنام، کتاب حسابداری مالیاتی با رویکرد کاربردی: مالیات بر درآمد (شرکت ها، مشاغل، حقوق، املاک، اتفاقی و ...)، مالیات بر دارایی (ارث، حق تمبر و ...)، چاپ اول، تهران، انتشارات جاودانه، 1388.

عربی

  • آشتیانی، میرزا محمدحسن بن جعفر، بحرالفوائد فی شرح الفوائد، جلد اول، قم، النشر ذوی القربی،1430..
  • اصفهانی، حسین بن محمد، ترجمه و تحقیق مفردات الفاظ القرآن، جلد اول، قم، انتشارات المکتبه المرتضویه لأحیاء آثار الجعفریه،1383.
  • حرعاملی، الشیخ محمدبن الحسن، وسائل الشیعه الی تحصیل مسائل الشریعه، جلد ششم، قم، مکتبه الاسلامیه، 1403.
  • حرعاملی، محمد بن حسن، وسائل الشیعه الی تحصیل مسائل الشریعه، جلد نهم، قم، انتشارات موسسه آل البیت لاحیاء التراث،1411.
  • سبحانی تبریزی، جعفر،. نظام القضاء و الشهاده فی الشریعه الاسلامی الغراء، جلد اول، قم، موسسه الامام الصادق (علیه السلام)،1418.
  • سعدی، ابوحبیب، القاموس الفقهی لغه و اصطلاحاً، دمشق- سوریه، دارالفکر،1407.
  • شهیدثانی، زین‌الدین بن علی، مسالک الافهام فی شرح شرایع الاسلام، جلد اول و سیزدهم، قم، معارف اسلامی،1413.
  • صدر، سید محمدباقر، اقتصادنا، بیروت، دار التعارف للمطبوعات، 1402.
  • طباطبایی یزدی، سید محمدکاظم بن عبدالعظیم، العروه الوثقی، جلد دوم، بیروت، مؤسسة الأعلمی للمطبوعات،1409.
  • طباطبائی، علی بن محمدعلی، ریاض المسائل فی تحقیق الاحکام باالدلایل، جلد اول، قم، موسسه آل بیت (علیهم‌السلام) لاحیاء التراث،1418.
  • فیومی، احمد بن محمد مقری، المصباح المنیر فی غریب الشرح الکبیر، جلد دوم، قم، ایران، منشورات دارالراضی،1977.
  • قاروبی تبریزی، حسن، النضید فی شرح روضه البهیه الشهید الثانی، جلد نهم، قم، انتشار علامه،1409.
  • کلینی، محمد بن جعفر بن یعقوب، فروع کافی، جلد پنجم، بیروت، موسسه الأعلمی،1407.
  • موسوی اردبیلی، عبدالکریم، فقه القضاء، جلد اول، قم، موسسه النشر الجامعه المفید رحمه الله،1381.
  • نجفی، شیخ محمد حسن، جواهر الکلام، جلد بیست و هشتم، بیروت، دارالاحیاء التراث العربی،1401.

 

لاتین

  • Case, K. & Fair, R. Principles of Economics. Upper Saddle River, NJ: Pearson Education,2007, p. 54.