بررسی فقهی حقوقی رجوع زوجه به مابذل با تأکید بر مهریه

نوع مقاله : پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری گروه حقوق خصوصی، واحد قشم،دانشگاه آزاد اسلامی،قشم، ایران.

2 استادیار مدعو گروه حقوق خصوصی، واحد قشم، دانشگاه آزاد اسلامی، قشم، ایران.

3 استادیار مدعو گروه حقوق خصوصی، واحد قشم، دانشگاه آزاد اسلامی، قشم، ایران - استادیار گروه حقوق خصوصی، واحد شهرقدس، دانشگاه آزاد اسلامی، شهرقدس، ایران.

10.22034/ejs.2024.392437.1421

چکیده

زمینه و هدف: یکی از مسائل مهم روابط مالی میان زوجین رجوع زوجه به مابذل به زوج به ویژه رجوع به مهریه است که محل بحث و نظر بوده و از موضوعات مبتلا‌ به جامعه است. هدف مقاله حاضر بررسی بررسی موضوع مورد اشاره از منظر فقه و حقوق است.
مواد و روش‌ها: روش تحقیق در مقاله حاضر توصیفی تحلیلی است. مواد و داده‌ها نیز کیفی است و از فیش برداری در گردآوری مطالب و داده‌ها استفاده شده است.
ملاحظات اخلاقی: در این مقاله، اصالت متن، صداقت و امانت‌داری رعایت شده است.
یافته‌ها: یافته‌ها نشان داد رجوع زوجه به دو صورت رجوع از مابذل(فدیه) و روجوع از هبه مهریه است. رجوع از مابذل متعلق به طلاق خلع و مبارات است. از منظر فقه و حقوق، در طلاق خلع اگر زوجه نسبت به بذل رجوع کند، طلاق رجعی می‌شود و زوج می‌تواند به زوجه رجوع کند، هرچند زوجه راضی به این امر نباشد و اگر راضی به رجوع باشد، زوج می‌تواند رجوع کند. حتی اگر زوجه نسبت به بذل رجوع نکرده باشد. بر این اساس، چنان چه وضعیت کراهت زوجه از زوج چنان باشد که بخواهد هرگونه رجوعی را نفی و غیرممکن کند، می‌بایست عدم رجوع از مال البذل در ضمن شرط لازمی بر طلاق خلع حادث ‌شده، بار و فرض شود تا هرگونه رجوع احتمالی به مال بذل شده و درنتیجه رجعی شدن طلاق و امکان رجوع مرد به زوجه را ناممکن سازد.
نتیجه‌: از منظر فقهی، در خصوص بررسی امکان یا عدم امکان رجوع از هبه مهریه بین زوجین سه نظر وجود دارد که عبارت‌اند از عدم امکان رجوع از هبه بین زوجین، امکان رجوع از هبه بین زوجین و همین‌طور کراهت رجوع از هبه بین زوجین. ولی نظر عدم امکان رجوع از هبه بین زوجین نظر مشهور فقها امامیه می‌باشد. حقوق موضوعه نیز نظر مشهور فقها را پذیرفته است..

کلیدواژه‌ها

موضوعات


  • امامی نمینی، محمود،«ماهیت مهر و نقد مهریه‌های سنگین»، نشریه مقالات و بررسی‌ها، شماره هشتاد و ششم،1386.
  • امامی، سیدحسن، حقوق مدنی، چاپ بیستم، تهران، نشر اسلامیه،1390.
  • باقری، پرویز؛ شعبان نیا منصور، مهدی و زرگوش نسب، عبدالجبار، باز پژوهی رجوع زوجه از هبه مهریه وابراء آن هنگام طلاق، مجله مطالعات راهبردی زنان، شماره ۸۶، زمستان 1398.
  • پاشا زاده، حسن، «بحثی پیرامون بذل مهریه»، مجله زن و مطالعات خانواده، شماره پنجم،1388.
  • جعفری لنگرودی، محمدجعفر، تئوری موازنه، چاپ اول، تهران، انتشارات گنج دانش، ۱۳۸۱
  • حافظی، سمیه؛ عظیمی­گرگانی، هادی؛ امام، سیدمحمدرضا،«بررسی فقهی و حقوقی بذل مهریه در حقوق خانواده»، نشریه حقوق پزشکی، شماره پنجاه و ششم، 1400.
  • حسینی زاده، سید محمدعلی، اندیشه سیاسی محقق کرکی، چاپ اول، قم، بوستان کتاب قم،1387.
  • خواجوند، مظاهر؛ لطفی­خاچک، مجتبی؛ جعفری، مینا، «ضمانت ­کیفری حقوق اقتصادی زوجه»، مجله مطالعات فقه اقتصادی، شماره سوم، 1400.
  • صادقی، حسین؛ نویسنده: زالی، رضا؛ ناصر، مهدی، تحلیل حقوقی ماهیت و جنبه های بخشش مهریه کلی فی الذمه، روانشناسی و علوم رفتاری ایران، شماره ۱۲، زمستان 1396.
  • صفایی، سید حسین؛ امامی؛ اسدالله، حقوق خانواده، چاپ ششم، تهران، انتشارات دانشگاه تهران،1390.
  • عسگری، غلامحسین، اعمال حقوقی تملیکی مجانی بین خویشاوندان با مطالعه تطبیقی در حقوق مدنی ایران، فقه اسلامی و حقوق انگلیس و مصر، پایان نامه کارشناسی ارشد. دانشکده حقوق و علوم سیاسی، دانشگاه تهران، ۱۳۹۷.
  • فاضل لنکرانی، محمد، جامع المسائل، جلد اول و دوم، چاپ دهم، قم، امیر العلم، 1384.
  • محقق داماد، سید مصطفی، بررسی فقهی حقوق خانواده(نکاح و انحلال آن)، چاپ هشتم، تهران، مرکز نشر علوم اسلامی،1379
  • مکارم شیرازی، ناصر، استفتاءات جدید، تنظیم ابوالقاسم علیان‌نژادی، قم، مدرسة الامام علی بن ابی‌طالب، ۱۳۸۴ش.
  • مهاجری، مریم؛ نویسنده: موسوی مصباح الشریعه، احمدرضا؛ تأملی بر جایگاه عنصر کراهت در طلاق خلع با تأکید بر فتاوی امام خمینی (ره)، مجله مطالعات راهبردی زنان، شماره ۹۵، بهار 1401.
  • موحدی محب، مهدی،«شرط ضمنی در هبه مهریّه»، نشریه فقه و مبانی حقوق اسلامی، شماره اول، 1392.
  • میرخلیلی، سیداحمد؛ عزیزاللهی، حجت؛ معین، فرزانه و شاره، «حکم ممنوعیت رجوع از هبه به خویشاوندان در فقه امامیه مجله حقوق اسلامی»، شماره چهل و ششم، 1394.

 

عربی

  • بصری بحرانی، زین‌الدین،کلمه التقوی، جلد هفتم، قم، انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، 1413.
  • تبریزی، جواد، منهاج الصالحین، تهران، دارالصدیقه الشهیده،1384.
  • حرّ عاملی، محمدبن الحسن، وسائل الشیعة (تفصیل وسائل الشیعة إلی تحصیل مسائل الشریعة)، قم: مؤسسة آل البیت (علیهم السّلام) لإحیاء التراث، 1409.
  • حلی (علامه)، حسن بن یوسف، تحریراالحکام، جلد سوم، قم، مؤسسه امام صادق،1378.
  • حلی، جمال‌الدین حسن بن یوسف بن علی بن مطهر، إرشاد الأذهان، جلد دوم، قم، مؤسسه النشر الاسلامی، 1410.
  • حلی، علامه حسن بن یوسف، تحریر الأحکام الشرعیة علی مذهب الإمامیة، (طبع جدید)، جلداول و دوم، قم، موسسه امام صادق،1378.
  • خوانساری، احمد، جامع المدارک، تهران، مکتبة الصدوق،1405.
  • خوانساری، سید احمد بن یوسف، جامع المدارک، جلد چهارم، تهران، مکتب الصدوق،1405.
  • خویی، سید ابوالقاسم، منهاج الصالحین، قم: مدینة العلم، 1410.
  • سبزواری، سید عبدالعلی، مهذّب الاحکام، قم، مؤسسه المنار ـ دفتر آیت‌الله سبزواری، 1413.
  • شهید ثانی، زین‌الدین بن علی، شرح لمعه، جلد دوم، بیروت، دار العالم اسلامی، 1410
  • شیخ حرعاملی، محمّدبن حسن، وسایل الشیعه، جلد پانزدهم، قم، موسسه آل‏البیت لاحیاء التراث، ۱۴۱۴.
  • صافی گلپایگانی، لطف الله، جامع الاحکام، جلد دوم، چاپ اول، قم، مؤسسه حضرت معصومه (س)، ۱۴۱۹.
  • صافی گلپایگانی، لطف‌الله، جامع الاحکام، جلد دوم، قم، مؤسسه حضرت معصومه (س)، 1419.
  • طاهری، حبیب‌الله، حقوق مدنی، جلد دوم، قم، دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیّه قم،1418.
  • طباطبایی کربلایی، علی بن محمدعلی، ریاض المسائل فی بیان احکام الشرع بالدلائل، قم، دفتر انتشارات اسلامی جامعه مدرسین حوزه علمیه قم،1394.
  • طباطبایی یزدی، سید محمدکاظم، کتاب التعارض، جلد اول، تهران، مدین،1391.
  • طبرسی، فضل بن حسن، امین­الاسلام، المؤتلف من المختلف بین الائمه السلف و هو منتخب الخلاف، جلد اول، مشهد، مجمع البحوث الاسلامیه، 1410.
  • طوسی مشهدی، عمادالدین ابوجعفر دوم محمد بن علی حمزه، الوسیلة، قم، کتابخانه عمومی آیت‌الله مرعشی نجف،1408.
  • طوسی، ابی جعفر محمد بن الحسن، خلاف، جلد چهارم، قم، مؤسسه النشر الاسلامى، 1408.
  • عاملی، سیدجواد مفتاح الکرامه فی شرح قواعد علامه، جلد اول، و بیست و دوم و بیست و سوم، قم، دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم،1419.
  • عاملی، محمد بن الحسن، وسائل الشیعه، جلد اول، تهران، کتاب‌فروشی اسلامیه،1376.
  • قمی‌گیلانی، ابوالقاسم، جامع‌الشتات، تهران، کیهان، 1413.
  • گلپایگانی، محمدرضا، مجمع المسائل، جلد دوم، قم، دار القران الکریم، 1372.
  • محقق سبزواری، محمد باقربن محمد مؤمن، کفایه الفقه المشتهر"کفایه الاحکام"، قم، دفتر انتشارات اسلامی جامعه مدرسین حوزه علمیه قم،1390.
  • محقق­ حلی، نجم­الدین جعفربن حسن، شرایع­ الاسلام فی مسائل الحلال و الحرام، جلد دوم، قم، موسسه اسماعیلیان،1408.
  • موسوی خمینی، روح اله، تحریرالوسیلة، جلد دوم، چاپ اول، قم، مؤسسه مطبوعات دارالعلم،1373.
  • نجفی، حسن(کاشف‌الغطاء)، انوار الفقاهة (کتاب الطلاق)، نجف اشرف، مؤسسه کاشف‌الغطاء، 1422.
  • نجفی، محمد حسن، جواهر الکلام فی شرح الشرائع الاسلام، بیروت- لبنان، دار الاحیاء التراث العربی،1981.
  • نجفی، محمدحسن، جواهر الکلام، جلد دوم و بیست و هشتم، تهران، دار الکتب الاسلامیه،1367.
  • نجفی، محمدحسن، جواهر الکلام، جلد سی و دوم، تهران، دارالکتب الاسلامیه، 1376.