بررسی فقهی حقوقی تأثیر حق برخورداری از محیط‌زیست سالم بر توسعه اقتصادی

نوع مقاله : پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی کارشناسی ارشد حقوق خصوصی، گروه حقوق، واحد نورآباد ممسنی، دانشگاه آزاد اسلامی، نورآباد ممسنی، ایران

2 استادیار گروه حقوق خصوصی، گروه حقوق، واحد نورآباد ممسنی، دانشگاه آزاد اسلامی، نورآباد ممسنی، ایران

10.22034/ejs.2023.396615.1440

چکیده

زمینه و هدف: توسعه اقتصادی یکی از اهداف کشورهای مختلف است که تلاش برای تحقق آن عموماً با تخریب محیط ‌زیست همراه بوده است. این امر، حق بر محیط‌ زیست سالم را به‌ عنوان یکی از حقوق زیست‌ محیطی را با چالش اساسی مواجه کرده است.  هدف مقاله حاضر بررسی این موضوع مهم است که از منظر فقه و حقوق، توسعه اقتصادی تحت تأثیر به رسمیت شناخته شدن حق بر محیط ‌زیست سالم به چه صورت است؟ به عبارتی، حق برخورداری از محیط ‌زیست سالم چه تأثیری بر توسعه اقتصادی دارد؟
مواد و روش‌ها: روش مقاله حاضر توصیفی تحلیلی است. مواد و داده‌ها نیز کیفی است و از فیش‌برداری در گردآوری مطالب و داده‌ها استفاده ‌شده است.
ملاحظات اخلاقی: در این مقاله، اصالت متن، صداقت و امانت‌داری رعایت شده است.
یافته‌ها: یافته‌ها بر این امر دلالت دارد که در فقه و حقوق، حق بر محیط‌ زیست سالم پذیرفته ‌شده است. حق بر محیط‌ زیست سالم سبب شکل‌گیری مفهوم و به عبارت دقیق‌تر نظریه‌ای تحت عنوان توسعه پایدار شده است که مطابق آن، توسعه اقتصادی باید در کنار رعایت مسائل زیست‌ محیطی و حفاظت از عناصر محیط‌ زیست صورت گیرد.
نتیجه‌: در حقوق ایران نیز بر توسعه پایدار به‌ عنوان نتیجه تأثیر حق محیط ‌زیست سالم بر توسعه اقتصادی تأکید شده است؛ امری که در فقه نیز در سایه توجه هم‌ زمان به بهره‌گیری از طبیعت و در عین‌ حال حفاظت از آن مورد تأکید قرارگرفته است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


  • اشرف العقایی، احمدرضا، اخلاقیات و ارزش‌های معنوی در خدمت ارتقای توسعه، چاپ دوم، قم، انتشارات سازمان حفاظت محیط‌زیست،1379.
  • افتخارجهرمی،گودرز،«حقوق بشر؛ محیط ‌زیست و توسعه پایدار»، مجله تحقیقات حقوقی، شماره پنجاه، 1388.
  • افتخارجهرمی،گودرز؛ رضایی، علیرضا، «همگرایی حقوق محیط ‌زیست وحقوق بشر بانگاهی به فقه اسلامی»، فصلنامه پژوهش تطبیقی حقوق اسلام و غرب، شماره هفتم،1395.
  • برآبادی، محمود، الفبای شهر، چاپ اول، تهران، سازمان شهرداری‌ها و دهیاری‌ها،1384.
  • بیانیه ریو، «پیرامون محیط ‌زیست و توسعه»، کنفرانس سازمان ملل متحد پیرامون محیط ‌زیست و توسعه، 1376.
  • جوادی آملی، عبدالله، اسلام و محیط‌زیست، جلد اول، چاپ سوم، قم، مرکز نشر اسراء،1390.
  • چاهآبی، غلامرضا؛گرجیفرد،حمیدرضا،«بررسی ابعاد جرم شناختی مواد تراریخته، از منظر جرم‌شناسی سبز»، فصلنامه قضاوت، شماره نود و یکم 1396.
  • حاجیوند، امین و همکاران، «تروریسم زیست‌ محیطی در حقوق کیفری ایران و فرانسه»، فصلنامه مطالعات حقوق کیفری و جرم‌شناسی، شماره دوم، 1397.
  • خالقی، ابوالفتح؛ حجت‌الله، رشنواد، سیاست تقنینی کیفری ایران در صیانت از منابع آب با عنایت به اسناد بین‌المللی، فصلنامه پژوهش حقوق کیفری، شماره سوم، 1392.
  • خان پور، لیلا و همکاران،«تحلیل و بررسی نقش قوانین کیفری ایران در حفاظت از محیط ‌زیست و توسعه پایدار مقاصد گردشگری»، فصلنامه نگرش‌های نو در جغرافیای انسانی، شماره چهارم،1398.
  • خمینی، روح‌الله، شرح حدیث جنود عقل و جهل، چاپ سوم، تهران، مؤسسه‌ی تنظیم و نشر آثار امام خمینی،1377.
  • خمینی، روح‌الله، صحیفه نور، چاپ چهارم، تهران، مؤسسه‌ی تنظیم و نشر آثار امام خمینی،1377.
  • دبیری، فرهاد؛ عباسپور، مجید؛ مکنون، رضا؛ آزادبخت، بی‌تا، «جایگاه محیط‌زیست در قوانین برنامه‌ای پس از انقلاب در ایران»، نشریه «علوم و تکنولوژی محیط‌زیست، شماره اول، 1386.
  • رضایی، رامین،«نگاهی به جایگاه و ماهیت حق بر محیط ‌زیست سالم در حقوق بشر بین‌الملل»، مجله حقوق محیط ‌زیست، شماره پنجم، 1397.
  • رمضانی قوام‌آبادی، محمدحسین؛ شفیق فر، حسن،«توسعه پایدار و حق بر محیط ‌زیست سالم: چشم‌انداز نسل‌های آینده»، فصل‌نامه سیاست جهانی، شماره اول،1395.
  • سبحانی، جعفر، خدا و نظام آفرینش، چاپ اول، تهران، انتشارات قائم،1353.
  • شمسایی، محمد،«حقوق بین‌الملل اقتصادی و اصل توسعه پایدار»، مجله پژوهش حقوق و سیاست، شماره بیست و هفتم، 1385.
  • عابدی، زهرا و همکاران، «تجربه و تحلیل اقتصادی جرائم زیست ‌محیطی در ایران و مشکلات اجرایی آن»، فصلنامه علوم و تکنولوژی محیط ‌زیست، شماره چهارم،1393.
  • عباسی، محمود؛ صفایی، سهیلا، «بررسی اصول چهارگانه اخلاق زیستی از منظر فقه و حقوق اسلامی»، فصلنامه اخلاق زیستی، شماره دوم، 1390
  • عمیق، محسن؛ حسینی، سید فضل‌الله، اخلاق زیست‌محیطی در اسلام، چاپ سوم، قم، انتشارات استاد مطهری،1385.
  • فتحی واجارگاه، کوروش؛ محسن، فرمهینی فراهانی، دانش زیست ‌محیطی زنان برای توسعه‌ی پایدار، چاپ اول، تهران، انتشارات دانشگاه شهید بهشتی،1382.
  • فراهانی فرد، سعید،«دولت اسلامی و آرمان حفظ محیط ‌زیست»، همایش اقتصاد اسلامی و توسعه، دانشگاه فردوسی مشهد،1387.
  • قدیر، محسن، «حق بر محیط ‌زیست از منظر حقوق بشر بین‌الملل و اسلام»، نشریه پژوهش تطبیقی حقوق اسلام و غرب، شماره چهارم،1394.
  • محقق داماد سید مصطفی، الهیات محیط‌ زیست، چاپ اول، تهران، انتشارات موسسه پژوهشی حکمت و فلسفه ایران،1393.
  • محقق داماد، مصطفی، قواعد فقه، جلد اول، چاپ سوم، تهران، انتشارات سمت،1374.
  • مشهدی، علی؛ کشاورز، اسماعیل، «تأملی بر مبانی فلسفی حق بر محیط‌ زیست سالم»، مجله پژوهشنامه حقوق اسلامی، شماره سی و ششم،1391
  • مطهری، مرتضی، مجموعه آثار، چاپ سوم، تهران، انتشارات صدرا،1378.
  • مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، چاپ سوم، قم، انتشارات دار المکتب الاسلامیه،1369.
  • منصوری نعلبندان، جواد، «عدالت کیفری در پرتو حقوق شهروندی»، فصلنامه پژوهش‌های حقوقی قانون یار، شماره پانزدهم،1399.
  • مهرآرا، اسدالله و همکاران،«بررسی نقش حفاظت از محیط‌زیست در توسعه پایدار»، ماهنامه مطالعات کاربردی در علوم مدیریت و توسعه، شماره سوم، 1397
  • میرزاده، نادر؛ سپهری فر، سیما، «تعامل حق بر محیط ‌زیست سالم و حق بر بهداشت»، مجله مطالعات حقوق بشر اسلامی، شماره چهارم،1392.
  • ناصرزاده، هوشنگ، اعلامیه‌های حقوق بشر، چاپ اول، تهران، انتشارات ماجد، 1372.
  • نجفی، زین‌العابدین؛ نجفی، زهره، «تزاحم حق بر محیط ‌زیست انسان با حق بر توسعه از منظر شریعت»، نشریه انسان پژوهی دینی، شماره چهل و سوم، 1399.
  • نیامیری، آیدین، «محیط‌زیست در اینترنت»، نشریه موج سبز، شماره ششم،1389.
  • هاشمی علی‌آبادی، سیداحمد، «تحلیل مسئولیت‌های اخلاقی انسان در مورد محیط ‌زیست با تکیه‌ بر آیات قرآن کریم»، پژوهشنامه معارف اسلامی، شماره سی و نهم، 1398

عربی

  • ابن منظور، جمال‌الدین محمدبن الکرم، لسان العرب، بیروت، دار الفکر،1409.
  • بجنوردی، میرزاحسن، القواعد الفقهیة، جلد اول، قم، مؤسسه اسماعیلیان،1371.
  • راغب اصفهانى، حسین بن محمد، مفردات الفـاظ القـرآن، دمشق- بیروت، دارالعلم الدار الشامیه،1422.
  • زمخشری، محمود، الکشاف عن حقایق غوامض التنزیل، جلد سوم، قم، دارالکتب العربی،1407.
  • طباطبایی، محمدحسین، المیزان، جلد هیجدهم و شانزدهم، قم، دفترانتشارات اسلامی جامعه‌ی مدرسین حوزه‌ی علمیه‌ی قم، 1417.
  • طریحی، فخرالدین، مجمع البحرین، تهران، نشر فرهنگ اسلامی،1367.
  • فیروزآبادی، محمد بن یعقوب، قاموس المحیط، بیروت، دار الفکر، بی‌تا.
  • قرطبی، محمد بن احمد، الجامع الاحکام القرآن، جلد سوم، قم، مؤسسه التاریخ العربی،1405.
  • کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، چاپ چهارم، دار الکتب الاسلامیه،1383.
  • موسوی خمینی، روح الله، الرسائل، تهران، نشرمؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی (ره)،1385.
  • موسوی همدانی، سید محمد باقر، ترجمه تفسیر المیزان، جلداول، قم، دفتر انتشارات اسلامی جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، 1374.
  • نراقی، ملأ احمد، عوائد الایام، قم، انتشارات بصیرتی،1408.
  • نوری، میرزاحسین، مستدرک الوسائل و مستنبط المسائل، قم، مؤسسـه آل البیـت لإحیاء التراث،1408.