بررسی فقهی حقوقی آثاراقتصادی اطاله‌صدور و اجرای احکام مدنی

نوع مقاله : پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری حقوق خصوصی، واحد کرج، دانشگاه آزاداسلامی،کرج، ایران.

2 استادیار گروه حقوق خصوصی، واحد کرج، دانشگاه آزاد اسلامی، کرج، ایران

3 استادیار گروه حقوق خصوصی، واحد کرج، دانشگاه آزاد اسلامی،کرج، ایران

10.22034/ejs.2023.396056.1437

چکیده

زمینه و هدف: اطاله‌ صدور و اجرای احکام مدنی از مسائل و چالش‌ها و به عبارت دقیق‌تر موانع تحقق عدالت در نظام قضایی است که ابعاد اقتصادی آن چندان مورد توجه  قرار نگرفته است. هدف مقاله حاضر بررسی آثار اقتصادی اطاله صدور و اجرای احکام مدنی است.
مواد و روش‌ها: روش تحقیق مقاله حاضر توصیفی تحلیلی است. مواد و داده‌ها نیز کیفی است و از فیش‌برداری در گردآوری مطالب و داده‌ها استفاده ‌شده است.
ملاحظات اخلاقی: در این مقاله، اصالت متن، صداقت و امانت ‌داری رعایت شده است.
یافته‌ها:  اطاله صدور و اجرای احکام مدنی از دو جهت دارای آثار و به عبارتی زیان اقتصادی است. جهت اول اطاله صدور و اجرای حکم باعث ضرر اقتصادی به محکوم‌له می‌شود. در این خصوص در دعاوی با موضوع وجه نقد، خواهان حق تقاضای دریافت خسارت تأخیر تأدیه تا تاریخ صدور حکم را دارد. در خصوص خسارت تأخیر تأدیه بین فقها اختلاف ‌نظر وجود دارد. اما بسیاری از فقها معتقد به امکان دریافت خسارت تاخیر تأدیه هستند. در مورد تأخیر تأدیه درمورد اطاله اجرای­ حکم نیز، دادگاه برحسب درخواست محکوم ‌له، درحدود مقررات قابل ‌رسیدگی پژوهشی و فرجامی است. جهت­ دوم اینکه، اطاله صدور و اجرای حکم باعث تحمیل هزینه‌های اقتصادی برسیستم قضایی و به ‌تبع آن برطرفین دعوی می‌گردد.
نتیجه‌: لازم است خسارت تأخیر تأدیه در غیر از موارد وجه نقد پذیرفته شود و از افزایش هزینه‌های دادرسی و اجرای احکام مدنی به ‌منظور کاهش اطاله صدور و اجرای احکام جلوگیری شود زیرا حق دادرسی را زایل می‌سازد.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


  •  

    • ابراهیمی، محمدحسین، ربا و قرض در اسلام، چاپ اول، تهران، قم، انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی،1372.
    • افتخاری، جواد، کلیات عقود و حقوق تعهدات، چاپ اول، تهران، نشر میزان،1382.
    • امامی، سید حسن، حقوق مدنی، ج2، تهران، انتشارات اسلامیه،1376
    • باقرزاده اصل، حسین،«علل اطاله دادرسی در دعاوی مدنی و راه‌های پیشگیری از آن»، مجله تحقیقات حقوق قضایی، شماره چهارم،1400.
    • پاشایی، یوسف، ایفای تعهدپولی، پایان‌نامه کارشناسی ارشد حقوق­جزا و جرم‌شناسی دانشکده ­حقوق، 1384.
    • توسلی، محمداسماعیل، «بررسی و نقد و نظریات برخی از اندیشه‌وران اسلامی درباره ماهیت پول»، مجله اقتصاد اسلامی، شماره نوزدهم،1384.
    • حسینی بهشتی، سید محمد، اقتصاد اسلامی، چاپ دوم، قم، دفتر نشر فرهنگ اسلامی، 1363.
    • رضایی، مجید،«بررسی فقهی به حقوقی جریمه تأخیر»، مجله اقتصادی اسلامی، شماره ششم،1381.
    • سامع، علی، علل اطاله دادرسی در نظام قضایی و راه‌های مرتفع نمودن آن‌ها، چاپ اول، تهران، نشر آثار اندیشه،1385.
    • سهراب بیگ، امیر، راهکارهای غلبه بر اطاله دادرسی، چاپ اول، تهران، انتشارات قوه قضاییه،1380.
    • شهیدی، مهدی، سقوط تعهدات، چاپ هشتم، تهران، انتشارات مجد،1386.
    • صادقی، مریم؛ عبدالمجیدی، حسینعلی،«حق برخورداری از دادرسی سریع جلوه‌ای از حقوق شهروندی و بررسی راهکار‌های کاهش معضل اطاله‌ دادرسی در دعاوی مدنی»، مجله حقوق و فقه، شماره اول،1396.
    • صفایی، سیدحسین، قواعد عمومی قراردادها، چاپ چهارم، تهران، نشر میزان،1385.
    • طباطبائی فر، سیدعلی، «بررسی علل اطاله دادرسی و راهکارهای جلوگیری از آن به‌ منظور حمایت از حقوق شهروندی»، مجله مطالعات حقوق شهروندی، شماره ششم، 1397.
    • فرزین وش، اســدالله؛ ندری،کامران،«ربــا، بهره قراردادی و بهره طبیعی»، مجله تحقیقات اقتصادی، شماره شصتم، 1381.
    • کاتوزیان ناصر، نظریۀ عمومی تعهدات، چاپ چهارم، تهران، نشر میزان،1386.
    • کاتوزیان، مقدمه علم حقوق، چاپ دوازدهم، تهران، نشر بهنشر، 1369.
    • محقق داماد‌، مصطفی، بررسی فقهی حقوق خانواده، چاپ سوم، تهران، نشر علوم اسلامی‌، ‌ 1365.
    • مکارم شیرازی، ناصر، ربا و بانکداری اسلامی، چاپ دوم، قم، مدرسه الامام علی بن ابیطالب،1376.
    • مکارم شیرازی، ناصر، القواعد الفقهیه، چاپ اول، قم، مدرسة الامام‌ امیرالمؤمنین،1375.
    • موسائی، میثم، ربا وکاهش ارزش پول، چاپ اول، تهران، انتشارات پژوهشکده اقتصاد دانشگاه مدرس،1383
    • موسوی بجنوردی، سیدمحمد،«مشروعیت خسارت تأخیرتأدیه»، مجله پژوهشنامه متین، شماره نوزدهم، 1382.
    • میرجلیلی، سیدحسین،«جبران کاهش ارزش پول؛ نظریه و کاربرد»، مجله جستارهای اقتصادی، شماره چهارم، 1384.
    • میرمغزی، سیدحسین، اقتصاد کلان با رویکرداسلامی، چاپ اول، تهران، پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، 1384.
    • هاشمی شـاهرودی، ‌سیدمحمود‌، «احکام فقهی کاهش ارزش پول»،‌ مجله فقه‌ اهل‌بیت‌(ع)، شماره شانزدهم، 1375.
    • یوسفی، احمدعلی، ربا و تورم، چاپ اول، تهران، پژوهشگاه فـرهنگ و انـدیشه‌ اسلامی،1381.
    • نجفی، حسین؛ دهقان، رمضان؛ قربانیان، حسین، «بررسی اعاده اجرای احکام مدنی در فقه مذاهب اسلامی و حقوق ایران»، مجله مطالعات تقریبی مذاهب اسلامی، شماره 53، بهار و تابستان 1399.

    عربی

    • سبحانی، جعفر، الوسیط فی اصول الفقه، قم، موسسه امام صادق (ع)،1387.
    • شوشتری، محمدجعفر، منتهی الدرایه، جلد ششم، قم، مؤسسه دارالکتب،1414.
    • شهید ثانی، زین‌الدین‌بن‌علی، مسالک الافهام الی تنقیح شرائع الاسلام، جلد چهارم، قم، بنیاد معارف اسلامی، 1381.
    • صدر،سیدمحمدباقر، الاسلام یقود الحیاة، الاسس العامة البنک فى المجتمع الاسلامى، بیروت، النشر دار المعارف،1399 .
    • طباطبایی، سیدعلی، ریاض المسائل فی‌بیان الاحکام بالدلائل، جلد دوم، قم، موسسه معارف اسلامی، 1404.
    • فاضل ‌موحدی ‌لنکرانی، محمد، جامع المسائل، جلد اول، قم، انتشارات امیر العلم وابسته به دفتر آیت الله فاضل لنکرانی، 1377.
    • محقق اردبیلی، احمدبن محمد، مجمع الفائـده و البرهـان، جلداول، قم، انتشـارات جماعـه المدرسـین فـی الحوزه العلمیه،1414.
    • محقق حلی، جعفر بن الحسن، شرایع الاسلام فی مسائل الحلال و الحرام، جلد چهارم، بیروت، دارالاضواء، الطبعه الثانیه،1409.
    • موسوی خمینی، روح‌الله، الرسائل، جلد اول، قم، موسسه اسماعیلیان،1368.