مطالبه خسارت فسخ نکاح ناشی از غرر از منظر فقه اقتصادی و حقوق

نوع مقاله : پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری، گروه حقوق خصوصی، پردیس دانشگاه خوارزمی، تهران، ایران.

2 استادیار گروه حقوق خصوصی، دانشگاه خوارزمی، تهران، ایران.

10.22034/ejs.2023.396964.1445

چکیده

زمینه و هدف: فسخ نکاح از موضوعات مهم حقوق خانواده است که بحث خسارت ناشی از آن چندان مورد توجه قرار نگرفته و هدف مقاله حاضر بررسی مطالبه خسارت فسخ  نکاح  ناشی از غرر است.
مواد و روش‌ها: مقاله حاضر توصیفی تحلیلی است. مواد و داده‌ها نیز کیفی است و از فیش­برداری در گردآوری مطالب و داده‌ها استفاده شده است.
ملاحظات اخلاقی: در این مقاله، اصالت متن، صداقت و امانت‌داری رعایت شده است.
یافته‌ها: از منظر حقوقی، جهل منجر به غرر مبنای جبران خسارت در تدلیس است که از موجبات فسخ نکاح است. در نکاح هم با تدلیس زوج یا زوجه طرف فریب‌خورده می‌تواند نکاح را فسخ کند. اما در کتب فقهی و روایات، تعابیری که به‌ صراحت درخصوص خسارات ناشی از تدلیس در نکاح باشد کمتر به چشم می‌خورد. آن ­چه فقها بیشتر به آن پرداخته‌اند وضعیت مهر در صورت تدلیس زوج یا زوجه می‌باشد.
نتیجه‌: ضرر و زیان‌های حاصله مربوط به تدلیس در نکاح به ‌صورت دو جنبه مالی و معنوی بوده که توسط همسر مدلس قابلیت مطالبه را دارد. در طریقه جبران نسبت به خسارت، معنوی دادگاه با در نظر گرفتن جمیع جهات قضیه، نحوه جبران و پرداخت آن را معین کند. در خسارت مادی نیز خسارت همه هدایا و هزینه‌های مادی قابل مطالبه است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


  • آخوندی، محمود، آئین دادرسی­کیفری، جلد اول، چاپ دوم، تهران، انتشارات واجد فوق‌برنامه بخش فرهنگی دفتر مرکزی جهاد دانشگاهی، 1365.
  • امامی، سیدحسن، حقوق مدنی خانواده، جلد چهارم، چاپ چهاردهم، تهران، انتشارات اسلامیه،1373
  • امامی، سیدحسن، حقوق مدنی، جلد اول، چاپ بیست و هشتم، تهران، انتشارات اسلامیه،1387.
  • جعفری لنگرودی، محمدجعفر، حقوق خانواده، جلد چهارم، چاپ چهارم، تهران، کتابخانه گنج دانش، 1386.
  • خدادادپور، منیره، مسئولیت­مدنی در روابط زوجین(مطالعه تطبیقی در برخی از کشورهای اروپایی و اسلامی)، چاپ اول، تهران، انتشارات مرکز امور و خانواده نهاد ریاست جمهوری، 1388.
  • دهخدا، علی‌اکبر، لغتنامه دهخدا، چاپ چهارم، تهران، انتشارات دانشگاه تهران،1374.
  • سبحانی، میثم،«آثار فسخ نکاح در حقوق ایران، فرانسه و انگلستان»، مجله تمدن حقوقی، شماره نهم، 1400.
  • شهابی خراسانی، میرزا محمود، قواعد فقه، چاپ دوم، تهران، انتشارات علمی، 1326.
  • شهیدی، مهدی، سقوط تعهدات، چاپ دوم، تهران، دانشگاه شهید بهشتی، 1370.
  • صالحی، عباسعلی؛ افشاری، عبدالرحمن، بررسی فقهی حقوقی فسخ نکاح در اثر عوارض و مشکلات جنسی، اندیشمندان حقوق، شماره ۸، بهار 1395 .
  • صفایی، حسین؛ امامی، اسد اله، حقوق خانواده، جلد اول، چاپ سوم، تهران، انتشارات دانشگاه تهران، 1387.
  • عربشاهی، محمد، «امکان‌سنجی فسخ نکاح به علت برص زوج از دیدگاه فقه امامیه»، مجله فقه و حقوق خانواده، شماره هفتاد و پنجم، 1400.
  • عمید زنجانی، عباسعلی، قواعد فقه، جلد اول، چاپ اول، تهران، انتشارات سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی دانشگاه‌ها (سمت)،1386.
  • کاتوزیان، ناصر، حقوق خانواده، جلد اول، چاپ سوم، تهران، نشر شرکت انتشار، 1371.
  • کاتوزیان، ناصر، حقوق مدنی (ایقاع)، چاپ اول، تهران، موسسه نشر یلدا،1370.
  • کاتوزیان، ناصر، حقوق مدنی، جلد اول، چاپ ششم، تهران، انتشارات بهمن برنا،1382.
  • محقق داماد، سیدمصطفی،حقوق خانواده نکاح و انحلال آن،جلدچهارم، چاپ­ چهارم، تهران، نشر علوم اسلامی،1372.
  • مشیری، مهشید، فرهنگ زبان فارسی، چاپ چهارم، تهران، انتشارات سروش،1378.
  • معین، محمد، فرهنگ فارسی، چاپ دوم، تهران، انتشارات امیرکبیر،1349.
  • موسوی خمینی، سید روح اله، تحریر الوسیله، جلد دوم، چاپ اول، قم، موسسه مطبوعات دارالعلم، 1370.
  • مینا، محبوبه و یاسینی‌نیا، هاجر؛ جبران خسارت ناشی از فسخ نکاح بر زوجه، پژوهشنامه حقوق اسلامی، شماره 56، تابستان 1401.
  • نخعی، حسین؛ مختاری افراکتی، نادر، «بررسی عیوب فسخ نکاح از لحاظ حصری یا تمثیلی بودن در فقه امامیه و اهل سنت»، مجله مطالعات علوم سیاسی، حقوق و فقه، شماره اول و سوم، 1396.
  • ولیدی، محمد صالح، حقوق جزای اختصاصی، جلد دوم، چاپ چهارم، تهران، دفتر نشر داد، 1373.

عربی

  • ابن ادریس حلی، ابی جعفر محمد بن منصور بن احمد، السرائر الحاوى لتحریر الفتاوى، جلد دوم، قم، دفتر انتشارات اسلامی وابسته به حوزه علمیه قم،1410.
  • ابن منظور، محمد بن مکرم، لسان العرب، چاپ اول، قم، نشر ادب حوزه،1363.
  • انصاری، شیخ مرتضی، کتاب المکاسب المحرمة و البیع و الخیارات، جلد چهارم، قم، کنگره جهانى بزرگداشت شیخ اعظم انصارى‌، 1415.
  • جوهری، اسماعیل بن حماد، الصحاح تاج اللغه و صحاح العربیه، جلد اول، بیروت، دارالعلم للملابین، 1410.
  • جوهری، اسماعیل بن حماد، الصحاح تاج اللغه و صحاح العربیه، جلد دوم، تهران، انتشارات امیری،1368.
  • الخورى الشرتونی، سعید، اقرب الموارد فى فصح العربیه و الشوارد، جلد دوم، بیروت، مؤسسه دار الکتب الاسلامیه، 1403
  • راغب اصفهانی، ابوالقاسم حسین بن محمد بن مفضل، مفردات الفاظ القرآن، تهران، دفتر نشر کتاب، 1404.
  • شهید اول، محمد بن مکی عاملی، القواعد و الفوائد، جلد دوم، قم، کتابفروشی اسلامیه، 1410.
  • شهید ثانی(عاملی)، زین الدین بن علی، الروضه البهیه فی شرح اللمعه الدمشقیه، جلد پنجم، قم، کتابفروشی داوری، 1410.
  • صدر، سید محمد، ماوراء الفقه، جلد نهم، بیروت، دارالاضواء للطباعه و النشر و التوزیع،1420.
  • طاهری، حبیب­اله، حقوق مدنی خانواده، جلد دوم و سوم، قم، دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، 1418.
  • طریحى، فخر الدین، مجمع البحرین، جلد سوم، تهران، کتاب‌فروشی مرتضوى،1416.
  • طوسی، محمد بن حسن، النهایه و نکتها، جلد دوم، تهران، انتشارات دانشگاه تهران، 1362.
  • عبدالرحمان، محمد، معجم المصطلاحات و الألفاظ الفقهیه، جلداول، قم، نشر رایانه‌ای جامعه فقه اهل‌البیت (علیه‌السلام)، 1401.
  • علامه حلی، حسن بن یوسف، قواعد الاحکام فى معرفه الاحلال و الحرام، جلد اول، دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم،1413.
  • فراهیدی، خلیل ابن احمد، کتاب العین، جلد چهارم، قم، هجرت، 1410.
  • مصطفوی، حسن،التحقیق فی کلمات القرآن الکریم، جلد هفتم، تهران، مرکز الکتاب للترجمه و النشر، 1402.
  • موسوی بجنوردی، آیت اله سید میرزا حسن، القواعد الفقهیه، جلد اول، قم، نشر الهادی، 1419.
  • میرزای قمی، ابوالقاسم بن محمدحسن، جامع الشتات فى اجوبه، جلد دوم، تهران، مؤسسه کیهان، ۱۴۱۳.
  • نراقی، احمد، عوائد الایام فى بیان قواعد الاحکام و مهمات مسائل الحلال و الحرام، قم، انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی،1417.