بررسی فقهی حقوقی رجوع بایع به مبیع درصورت افلاس مشتری

نوع مقاله : پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری گروه حقوق خصوصی، واحد قشم، دانشگاه آزاد اسلامی، قشم، ایران.

2 استادیار مدعو گروه حقوق خصوصی، واحد قشم، دانشگاه آزاد اسلامی، قشم، ایران.

3 استادیار مدعو گروه حقوق خصوصی، واحد قشم، دانشگاه آزاد اسلامی، قشم، ایران؛ استادیار گروه حقوق خصوصی، واحد شهرقدس، دانشگاه آزاد اسلامی، شهرقدس، ایران.

10.22034/ejs.2023.388132.1394

چکیده

زمینه و هدف: رجوع یکی از مباحث مهم فقه و حقوق است که چندان به ابعاد و مصادیق مختلف آن پرداخته نشده است. یکی از مصادیق رجوع، بحث رجوع بایع به مبیع در شرایطی است که است مشتری مفلس شده و توان پرداخت ثمن را ندارد. هدف مقاله حاضر این است که به بررسی این سؤال پرداخته شود که رویکرد فقه و حقوق به رجوع بایع به مبیع در صورت افلاس مشتری چگونه است؟
مواد و روش‌ها: مقاله حاضر توصیفی تحلیلی است.
ملاحظات اخلاقی: در این مقاله، اصالت متن، صداقت و امانت‌داری رعایت شده است.
یافته‌ها: یافته‌ها بر این امر دلالت دارد که در خصوص رجوع بایع به مبیع در صورت افلاس مشتری در قالب خیار تفلیس اختلاف‌نظر وجود دارد. در نظر فقها غالباً رجوع و خیار در یک نظر واحد جمع شده و به‌ جای هم فرض گردیده است. غالب حقوقدانان نیز معتقد به استرداد مبیع و در واقع رجوع بایع به مبیع در صورت افلاس مشتری هستند. وجود مبیع، مفلس شدن مشتری، رسیدن موعد تحویل مبیع، اثبات افلاس مشتری است.
نتیجه‌: مهم‌ترین ایرادی که به رجوع بایع به مبیع در صورت افلاس مشتری وارد می‌شود این است که خیار تفلیس باعث فسخ بیع می‌گردد اما در استرداد مبیع و حق رجوع بایع به مبیع، بیع فسخ نمی‌شود. بنابراین به نظر می‌رسد استرداد مبیع و حق رجوع بایع به مبیع دارای ماهیت ویژه‌ای است که تا حدی با خیار تفلیس فرق دارد.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


  • امامی، سیدحسن، حقوق مدنی، جلد اول، چاپ بیست و ششم، تهران، انتشارات اسلامیه، 1385.
  • باقری اصل، حیدر، بررسی تحلیلی احکام عمومی فسخ عقود لازم، چاپ اول، تبریز، انتشارات دانشگاه تبریز، 1391.
  • باقری، پرویز؛ شعبان­نیا منصور، مهدی؛ زرگوش نسب، عبدالجبار،«باز پژوهی رجوع زوجه از هبه مهریه و ابراء آن هنگام طلاق، مجله، مطالعات راهبردی زنان، شماره هشتاد و ششم،1398.
  • جعفری لنگرودی، محمدجعفر، تئوری موازنه، چاپ اول، تهران، انتشارات گنج دانش، ۱۳۸۱
  • جعفری لنگرودی، محمدجعفر، حقوق تعهدات، چاپ چهارم، تهران، انتشارات گنج دانش، ۱۳۷۸
  • شهیدی، مهدی، آثار قراردادها و تعهدات، چاپ سوم، تهران، انتشارات مجد، 1386.
  • صادقی مرادحاصلی، فرشته،«حدود و شرایط اثر کفالت بین کفیل و مکفول و موارد رجوع به آن»؛ مجله مطالعات حقوق، شماره نهم،1399.
  • صفایی، سیدحسن، دوره مقدماتی حقوق مدنی(قواعد عمومی قراردادها)،جلددوم، چاپ دوم، تهران، نشر میزان،1383.
  • طالب احمدی، حبیب،«خیار تقلیس و حقوق طلبکاران در ورشکستگی»، مجله نامه مفید، شماره چهل و سوم،1383.
  • عدل، مصطفی، حقوق مدنی، چاپ اول، قزوین، نشر بحر العلوم،1373.
  • عمید، حسن، فرهنگ فارسی عمید، چاپ سی‌وسه، تهران، موسسه انتشارات امیرکبیر،1384
  • فیض، علیرضا، مبادی فقه و اصول، چاپ اول، تهران، نشر دانشگاه تهران،1372.
  • کاتوزیان ناصر، دوره مقدماتی حقوق مدنی اعمال حقوقی قرارداد - ایقاع، چاپ نهم، تهران، انتشارات بهمن برنا 1386.
  • کاتوزیان، ناصر، عقود معین(معاملات معوض عقود تملیکی)، جلد دوم، چاپ ششم، تهران، انتشارات شرکت سهامی انتشار، 1376.
  • موسوی خمینی، روح‌الله، رساله علمیه، چاپ اول، تهران، نشر دارلقرآن الکریم اسماعیلیان،1377.
  • میر خلیلی، سیداحمد؛عزیزالهی، حجت؛ فرزانه وشاره، معین، «حکم ممنوعیت رجوع از هبه به خویشاوندان در فقه امامیه»، مجله حقوق اسلامی، شماره چهل و ششم،1394. 46.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

عربی

  • ابن قدامه، عبدالله، المغنی، جلد چهارم، بیروت، انتشارات دارالکتـب،1414.
  • ابن منظور، جمال الدین محمد بن مکرم، لسان العرب، جلد چهارم، بیروت-لبنان، دار الفکر للطباعة والنشر و التوزیع دار صادر، 1414.
  • انصاری، شیخ مرتضی،کتاب المکاسب المحرمة و البیع و الخیارات، جلد پنجم، قم، کنگره جهانى بزرگداشت شیخ اعظم انصارى‌،1415.
  • جبعی عاملی(شهید ثانی)، زین‌الدین مسالک الافهام الی تنقیح شرائع الاسلام، قم، الطبعه الاولی، النشر مؤسسه المعارف اسلامی، 1413.
  • حسینی عاملی، سیدمحمدجواد، مفتاح الکرامه فی شرح قواعد العلامة، جلد دوازدهم، بیروت، دارالتراث، 1418.
  • حلی، ابن ادریس محمد بن منصور بن احمد، السرائر، جلد اول، قم، انتشارات جامعه مدرسین، ۱۴۱۰.
  • الزحیلی، وهبة، الفقه اسلامی و ادلته، جلد چهارم، دمشق، دارالفکر،1405.
  • شاهرودی هاشمی، سیدمحمود، فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت (ع)، جلد اول، قم، ایران مؤسسه دایره المعارف فقه اسلامی، 1426.
  • شهید اول (عاملی)، محمد بن مکی، اللمعة الدمشقیة فی فقه الإمامیة، جلد دوم، بیروت، دارالتراث الدار الاسلامیه،1410.
  • شهید ثانی(جبعی عاملی)، زین‌الدین بن محمد، شرح لمعه، جلد سوم، قم، انتشارات ارغوان دانش، ۱۴۲۶.
  • شهید ثانی(جبعی عاملی)، زین‌الدین بن محمدعلی، الروضة البهیة فی شرح المعة الدمشقیة، جلد سوم، قم، داوری،۱۴۱۰
  • عاملی، سیدجواد محمد بن حسینی، مفتاح الکرامة فی شرح قواعد علامه، جلد پنجم، قم، دفتر انتشارات اسلامی،۱۴۱۹
  • عبدالرحمان، محمود، معجم المصطلحات و الألفاظ الفقهیة، قاهره- مصر، دار الفضیلة،1401
  • علامه حلی، حسن بن یوسف بن مطهر اسدی، تذکرة الفقهاء جلد چهاردهم، قم، موسسه آل البیت علیهم اسلام،1414.
  • علامه حلی، حسن بن یوسف، ارشاد الاذهان الى احکام الایمان، جلد اول، قم، انتشارات جامعه مدرسین، ۱۴۱۰.
  • علامه حلی،حسن بن یوسف، قواعد الاحکام فى معرفة الحلال والحرام، جلد اول، قم، دفتر انتشارات اسلامی، ۱۴۱۳.
  • فخرالمحققین،محمد بن حسن بن یوسف، ایضاح الفوائد فی شرح مشکلات قواعد، جلد اول، قم اسماعیلیان، ۱۳۸۷.
  • گلپایگانی، محمدرضا، مجمع المسائل، قم، نشر دارالقرآن، 1409
  • محقق حلّى، نجم الدین جعفر بن حسن، شرائع الإسلام فی مسائل الحلال و الحرام‌، جلد دوم، قم، مؤسسه اسماعیلیان،1408.
  • موسوی خمینی، روح الله، تحریر الوسیله، جلد دوم، قم، موسسه مطبوعات دارالعلم، 1412.
  • نجفی، محمدحسن بن باقر، جواهر الکلام فی شرح شرائع الاسلام، بیروت، جلد چهل و یکم، دارالاحیاء التراث العربیه، 1394