تأثیر اعراض بر مالکیت در فضای مجازی

نوع مقاله : پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری فقه و مبانی حقوق اسلامی، واحد چالوس، دانشگاه آزاد اسلامی، چالوس، ایران

2 استادیار گروه فقه و حقوق اسلامی، واحد چالوس، دانشگاه آزاد اسلامی، چالوس، ایران

3 استادیار گروه فقه و حقوق اسلامی، واحد چالوس، دانشگاه آزاد اسلامی، چالوس، ایران.

10.22034/ejs.2023.381678.1361

چکیده

زمینه و هدف: در این مقاله، آثار اعراض بر اموال مادی و سپس با توجه به این آثار، تأثیر اعراض بر مالکیت در فضای مجازی از منظر فقه  مورد بررسی قرار گیرد.                                                                                                                  
 مواد و روش­ ها: این تحقیق از نوع نظری و ‌روش تحقیق به­ صورت توصیفی-تحلیلی و روش گرد‏آوری اطلاعات کتاب­خانه ‏ای است و با مراجعه به اسناد، کتاب­ ها و مقاله­ ها صورت گرفته است.
یافته ­ها: اعراض بر مالکیت موجب زوال مالکیت شخص نمی‌شود. موافقان زوال مالکیت معتقدند پس از اعراض، حق مالکیت در فضای مجازی، از جمله اموال عمومی محسوب می­شود و تملک آن حتی توسط خود مالک قبلی نیز غیرممکن خواهد بود.                  
 ملاحظات اخلاقی: در تمام مراحل پژوهش حاضر، ضمن رعایت اصالت متون، صداقت و امانت­داری رعایت شده است.                                                             
 نتیجه­ گیری: از نظر فقهای معتقد به زوال مالکیت، اعراض در اموال مادی به شرطی سالب رابطه مالکیت است که صرفاً به قصد ترک انتفاع نباشد؛ بلکه ترک انتفاع با نیت قطع رابطه مالکیت صورت پذیرد؛ آن­هم اگر با اختیار و بدون اجبار یا ترس یا عجز و نسیان و مال در معرض تلف قرار گیرد. نظریة عدم سلب مالکیت اموال با ارزش بر اثر اعراض به­ لحاظ ظاهری و ادله عقلی و نقلی از استحکام بیشتری برخوردار است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


- امامی، سیدحسن،  حقوق مدنی، جلد، اسلامیه، تهران، چاپ بیست ­وپنج، 1380.
- جعفری لنگرودی، محمدجعفر، باز پژوهش اعراض از ملکیت در فقه و حقوق جمله فقه و اصول، شماره 89، 1391.
- خامنه­ای، سیدعلی، رساله آموزشی جلد دوم احکام معاملات، تهران، انتشارات فقه روز، 1398.
- شهیدی، مهدی، سقوط تعهدات، چاپ پنجم، تهران: انتشارات المجد، 1381.
- کاتوزیان، ناصر، اعمال حقوقی: قرارداد و ایقاع، چاپ هشتم، تهران: شرکت سهامی انتشار، 1381.
- کاتوزیان، ناصر، مقدمة علم حقوق، چاپ چهل­وهفتم، تهران شرکت سهامی انتشار، 1385.
- محقق داماد، سیدمصطفی، قواعد فقه، بخش مدنی، چاپ چهارم، بی­جا، سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی دانشگاه‌ها، 1380.
- هاشمی شاهرودی، سیدمحمود، فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت(ع)، ج1، قم، مؤسسه دائره ­المعارف فقه اسلامی، 1426.
 
عربی
- ابن ­ادریس حلی، ابی‌جعفر محمدبن منصوربن احمد، السرائر، چاپ دوم، قم، مؤسسه نشر اسلامی، 1410.
- ابن­ العلامه، ابیطالب محمدبن الحسن­ بن یوسف مطهرالحلی، ایضاح­ الفوائد فی شرح اشکالات­ القواعد، تعلیق، سیدحسن الموسوی الکرمانی و شیخ علی‌پناه الاشتهاردی، الطبعه الاولی، 1384.
- انصاری، شیخ مرتضی، المکاسب، دارالحکمه، جلد 2، چاپ چهارم، قم ، 1366.
- ایروانی، علی، جمان السلک فی الاعراض عن­ الملک، تهران، وزارت ارشاد، 1406.
- بحرالعلوم، سیدمحمد، بلغه الفقیه؛ شرح و تعلیق سیدمحمدتقی آل بحرالعلوم؛ جلد 2، تهران، منشورات مکتبه الصادق ، 1403.
- حلّی(علامه)، جمال‌الدین ابی‌منصور الحسن بن یوسف بن علی المطهر،  تذکرة الفقهاء، جلد 2، قم: مؤسسه آل­البیت علیهم السلام، 1388.
- خویی، سیدابوالقاسم، کتاب الاجاره الاول(مستند العروة الوثقی کتاب الاجاره)، تألیف شیخ مرتضی بروجردی، قم، المطلعۀ العلمیه،1365.
- شهید اول (مکی عاملی)، شمس‌الدین،  الدروس ­الشرعیه فی فقه­الامیه، جلد 2 و 4، چاپ اول، قم، مؤسسه نشر اسلامی، 1412.
- طباطبایی، سیدعلی، ریاض المسائل فی بیان الاحکام بالدلائل، جلد 2، قم: مؤسسۀ آل­البیت، 1402.
- العاملی(شهید ثانی) زین ­الدین بن علی، مسالک الافهام الی تنقیح شرایع الاسلام، جلد 12، قم: معارف اسلامی، (بی‌تا)،.
- فخرالمحقیقن حلی، محمدبن حسن، ایضاح الفوائد فی شرح مشکلات القواعد، ج 4، چ 1، قم، مؤسسة اسماعیلیان، 1438ق.
- قمی، میرزا ابوالقاسم، جامع الشتات، جلد 2، تصحیح مرتضی رضوی، تهران، انتشارات کیهان، 1377.
- کاشف­الغطاء، محمدحسین، تحریر المجله، نجف اشرف، المکتبة المرتضویة، 1395.
- محقق حلی، جعفربن حسن، شرایع الاسلام فی مسائل الحلال و الحرام، جلد 3، چاپ دوم، قم، مؤسسه اسماعیلیان، 1408.
-محقق داماد، سیدمصطفی، قواعد فقه: بخش مدنی دو، چاپ چهارم، تهران، انتشارات سمت، 1369.
- محقق داماد، قواعد فقه، (1406ق)، جلد 61، تهران، مرکز نشر علوم اسلامی، 1406ق.
- میزاری قمی، جامع الشتات، جلد 2، چاپ اول، تهران، سازمان انتشارات کیهان، 1371.
- نراقی، احمد، مستندالشیعه فی احکام الشریعه، جلد 15، چاپ اول، قم: مؤسسه آل البیت، 1415ق.