تأثیر اشرافی‌گری بر عدالت اقتصادی در پرتو فقه و قانون اساسی

نوع مقاله : پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری حقوق عمومی، گروه حقوق، واحد نجف‌آباد، دانشگاه آزاد اسلامی، نجف‌آباد، ایران.

2 استاد گروه حقوق، واحد نجف‌آباد، دانشگاه آزاد اسلامی، نجف‌آباد، ایران(نویسنده مسئول).

3 استادیار گروه حقوق، واحد نجف‌آباد، دانشگاه آزاد اسلامی، نجف‌آباد، ایران.

10.22034/ejs.2023.363472.1303

چکیده

زمینه و هدف: اشرافی‌گری از معضلات مبتلا­به در جامعه است که پیامدهای مختلفی به­ دنبال دارد. در این مقاله تلاش شده است تأثیر اشرافی‌گری بر عدالت اقتصادی در پرتو فقه و قانون اساسی بررسی شود.
مواد و روش‌ها: در مقاله حاضر برای گردآوری اطلاعات، از روش کتاب­خانه‌ای و برای تحلیل یافته­ ها از روش توصیفی-تحلیلی استفاده شد.
ملاحظات اخلاقی: در این مقاله، اصالت متون، صداقت و امانت‌داری رعایت شده است.
یافته‌ها: یافته‌ها بر این امر دلالت دارد که عدالت اقتصادی در فقه و قانون اساسی به‌صورت عدالت تخصیصی و عدالت توزیعی مورد توجه و تأکید قرارگرفته است و اشرافی‌گری(که در فقه از آن در قالب مفاهیمی چون اتراف و تکاثر بحث شده است) مذموم و بر عدم تحقق عدالت اقتصادی تأثیرگذار است. اشرافی‌گری با تأثیر بر توزیع ناعادلانه امکانات، دامن زدن به فقر، انحصارگرایی، رانت و احتکار، اختلاس و دست‌اندازی به بیت‌المال موجب بی‌عدالتی‌ اقتصادی می‌شود. اشرافی‌گری وضعیتی را ایجاد می‌کند که طی آن، کسب ثروت در راستای زندگی تجملی به هر طریق ممکن از جمله توزیع ناعادلانه امکانات، اختلاس و رانت به هدف اصلی تبدیل می‌شود. این امر مغایر با آموزه‌های دینی و سیره به‌ویژه سیره حضرت علی و اصول قانون اساسی است که بر رعایت عدالت اقتصادی تأکید دارد.
نتیجه‌گیری: مهم‌ترین راهکار مقابله با اشرافی‌گری و درنتیجه تحقق عدالت اقتصادی، توزیع عادلانه امکانات و فرصت‌ها و مقابله با ویژه خواری و دست‌اندازی به بیت‌المال است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


- ابن ­اثیر، ابوالحسن عزالدین، علی­بن محمد، تاریخ کامل، تهران-ایران، موسسه مطبوعاتی علمی، 1371.
- ابن­حیون، نعمان­بن محمد مغربى، دعائم الإسلام، جلد اول، قم، کتابخانه مدرسه فقاهت، 1385.
- ابن ­شعبه حرانى، حسن­بن على، تحف العقول، قم، انتشارات جامعه مدرسین، 1382.
- ابن­ منظور محمد بن­مکرم، لسان­ العرب، جلد نهم، بیروت، دارالصادر،1414.
- ابن­ منظور، جمال‌الدین ابوالفضل، لسان العرب، جلد دوازدهم، لبنان، دارالاحیاء التراث العربی، ۱۴۰۸.
- جوهری‌، اسماعیل‌بن‌ حماد، الصحاحتاج‌اللغه و صحاح‌ العربیه، جلد چهارم، بیروت‌، چاپ‌ افست‌ تهران‌ 1368.
- الحر العاملی، محمدبن حسن، وسائل الشیعه، جلد ششم، بیروت- لبنان، احیاء التراث العربی، 1391.
- دیلمی، حسن­ بن ابی­الحسن، ارشاد القلوب، جلد اول، قم، انتشارات رضی، ۱۴۱۲.
- راغب اصفهانی، حسین­بن محمد، مفردات الفاظ قرآن، بیروت، دار الفکر،1412.
- سید رضی، محمد بن حسین، نهج البلاغه، قم، دفتر انتشارات اسلامی، 1376.
- طباطبایی، سید محمدحسین، المیزان فی تفسیر القرآن، جلد دوازدهم، قم، دفتر انتشارات اسلامى جامعه مدرسین حوزه علمیه قم،1412.
- طباطبایی، سید محمدحسین، المیزان فی تفسیر القرآن، جلد دوم و دوازدهم، قم، دفتر انتشارات حوزه علمیه قم، ۱۴۱۷.
- طوسی، ابوجعفر بن محمد، التبیان فی تفسیرالقرآن، جلد دهم، بیروت، داراحیاء التراث­العربی، 1409.
- فخر رازی، محمدبن عمر، التفسیر الکبیر (مفاتیح الغیب)، جلد سی و دوم، بیروت، دار احیاء التراث­العربی، 1420.
- فراهیدی، خلیل ­بن احمد، کتاب العین، جلد ششم، قم، انتشارات هجرت، 1409.
- فراهیدی، خلیل‌بن‌احمد، کتاب العین، جلد هشتم، قم، انتشارات هجرت،1410.
- فیروزآبادی، مجدالدین محمدبن یعقوب، القاموس المحیط، جلد دوم، بیروت، دار احیاء ­التراث­العربی،1412.
- کلینی، محمدبن یعقوب، الکافی، جلد اول و چهارم، تهران، دارالکتب ­الاسلامیه، 1367.
- لیثى واسطى، على بن محمد، عیون الحکم و المواعظ (للیثی)، قم، دارالحدیث،1376.
- مجلسی، محمدباقربن محمدتقی، بحارالانوار، جلد سی­ودوم، بیروت، دار إحیاء التراث­العربی،1403.
- هلالى، سلیم­بن قیس، أسرار آل محمد(ع)، قم، دفتر نشر الهادی، 1416.