نقش کار و تولید در رشد اقتصادی جامعه از منظر فقه

نوع مقاله : علمی

نویسندگان

گروه فقه و مبانی حقوق اسلامی، واحد تهران شمال، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران.

10.22034/ejs.2023.348953.1256

چکیده

زمینه و هدف: تولید و اشتغال از موضوعات مهم اقتصادی در هر جامعه‌ای است که آثار و پیامدهای مختلفی دارد. در این مقاله تلاش شده نقش کار و تولید و اشتغال در رشد اقتصادی جامعه از منظر فقهی بررسی شود.
مواد و روش‌ها: مقاله حاضر توصیفی تحلیلی بوده و برای جمع‌آوری داده‌ها از روش کتابخانه‌ای استفاده ‌شده است.
ملاحظات اخلاقی: در این مقاله، اصالت متون، صداقت و امانت‌داری رعایت شده است.
یافته‌ها: در فقه اسلامی بر کار و تلاش و تولید تأکید زیادی شده و تولید و اشتغال از طریق آباد کردن زمین و تأمین نیازهای انسان در تحقق رشد اقتصادی جامعه تأثیرگذار است. رشد اقتصادی در اسلام اما صرفاً به افزایش درآمد خلاصه نشده و مفاهیمی چون عدالت توزیعی و عدالت اجتماعی را نیز شامل می‌شود. از این منظر، تولید و اشتغال چنانچه به تحقق عدالت اجتماعی کمک نماید مطلوب بوده و بر عکس چنانچه در کاهش فقر و تبعیض در جامعه موثر نباشد، نمی توان از رشد اقتصادی سخن گفت.
نتیجه‌گیری: با توجه به اینکه، رشد اقتصادی در اسلام مستلزم توزیع عادلانه ثروت است، بنابراین لازم است، در سیاست‌های کلان توسعه و رشد اقتصادی، در کنار توجه به درآمد ناخالص ملی به بحث عدالت اجتماعی و عدالت توزیعی مورد توجه قرار گیرد.

کلیدواژه‌ها


- آلوسی، محمود، روح المعانی فی تفسیر القرآن
العظیم و السبع المثانی، جلد هفتم، بیروت،
دارالفکر، 1424.
- آمدی، عبدالواحد، »غرر الحکم دررالکلم«، قم،
مکتب االعالم االسالمی، 1410.
- ابراهیمی، تقی، »امکانسنجی استراتژی توسعه 
از طریق توزیع درآمد و ثروت در اسالم«، پایاننامه 
کارشناسی ارشد، دانشگاه عالمه طباطبایی،
.1374
- ابن بابویه، محمد بن على، من ال یحضره الفقیه،
جلد سوم، قم، دفتر انتشارات اسالمى وابسته به
جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، 1413.
- ابن جوزی، ابی الفرج عبد الرحمن بن علی،
المنظم فی تاریخ الملوک و األمم، جلد دوم، بیروت،
دارالکتب العلمیة، 1415.
- ابن شعبه، حسن، تحفه العقول، قم، نشر آل علی، 
.1382
- الحرانی، حسن بن علی، ابن شعبه، تحف العقول
عن الرسول، قم، موسسه انتشارات آل علی، 1382.
- بزازان، فاطمه، »ضرایب فزاینده تولید، اشتغال و
درآمد در مدل داده ستانده دو منطقهای«، مجله
اقتصاد مقداری، دوره هشت، شماره دوم، 1390.
- بیآزار شیرازی، عبدالکریم، »زمینهسازی اسالم
برای تحقق عدالت اجتماعی«، مجموعه مقاالت
اولین مجمع بررسیهای اقتصاد اسالمی بنیاد
پژوهشهای آستان قدس رضوی، 1369.
- پورفرج، علیرضا، پیرایی، خسرو، »اثر تغییر
ساختار تأمین مالی بودجه بر رشد اقتصادی در
ایران«، مجله تحقیقات اقتصادی، شماره شصت و 
پنجم، 1383.
- جوادی آملی، عبداهلل، مفاتیح الحیات، چاپ
شصتم، قم، نشر اسراء، 1391.
- حر عاملی، محمد حسن، الوسائل الشیعه، جلد
داوزدهم و هفدهم، قم، مؤسسه آل البیت علیهم
السالم، 1409.
- حقی، اسماعیل، روح البیان، جلد چهارم، بیروت،
دارالفکر، 1424.
- حکیمی، محمدرضا، الحیاه، جلد هفتم، چاپ 
پنجم، تهران، دفتر نشر فرهنگ اسالمی، 1380.
- حکیمی، محمدرضا، الحیاه، جلد ششم، چاپ
پنجم، تهران، دفتر نشر فرهنگ اسالمی، 1374.
- حکیمی، محمدرضا، الحیات، جلد اول و پنجم،
چاپ اول، تهران، مکتب نشر الثقافه االسالمیه، 
.1368
- خطیب، عبد الکریم، التفسیر القرآنی للقرآن، جلد
ششم، قاهره، سنت محمدیه، 1424.
- خمینی، سید روحاهلل، صحیفه نور، جلد پنجم و
چهارم، چاپ سوم، تهران، سازمان مدارک فرهنگی
انقالب اسالمی )گروه انتشارات(، 1378.
- دری نجفآبادی، قربانعلی، »مقاله فرهنگ و
دیدگاههای امام خمینی«، اولین کنگره اندیشههای
امام خمینی- دفتر نشر آثار امام خمینی، 1392.
نقش کار و تولید در رشد اقتصادی جامعه از ... محمد بیگی و همکاران / 105
- رجبی، محمدحسن، علمای مجاهد، چاپ دوم،
تهران، نشر مرکز اسناد انقالب اسالمی، 1382.
- سپهر، محمدتقی، ناسخ التواریخ، جلد دوم، چاپ
اول، قم، مؤسسه مطبوعات دینی قم، 1351.
- شریف الرضی، محمد بن حسین، نهج البالغه،
چاپ دوم، تهران، پیام آزادی، 1386.
- صدر، محمدباقر، اقتصادان، چاپ اول، تهران،
دفتر تبلیغات اسالمی، 1375.
- طباطبایی، محمدحسین، تفسیر المیزان، جلد
دوازدهم و نوزدهم، قم، جامعه مدرسین، 1417.
- طبرسی، فضل بن حسن، مجمع البیان فی تفسیر
القرآن، جلد یازدهم، بیروت، موسسه األعلمی
للمطبوعات، 1415.
- فراهانی فرد، سعید، »تعادل اقتصادی در سایه
آموزههای حقوقی و اخالقی اسالم«، مجله اقتصاد
اسالمی، شماره ششم، 1381.
- فخر رازی، محمد بن عمر، مفاتیح الغیب، بیروت،
دارالفکر، 1423.
- فیض االسالم، علینقی، ترجمه و شرح نهج
البالغه، چاپ اول، تهران، نشر سپهر، 1365.
- قطب، سید، ما چه میگوئیم، چاپ اول، تهران،
دفتر نشر فرهنگ اسالمی، 1372.
- کلینی، محمد بن یعقوب، اصول کافی، جلد دوم،
تهران، کتاب فروشی اسالمیه، 1369.
- کمیجانی، اکبر، عسگری، محمدمهدی، »تحلیل
نظری آثار اقتصادی زکات و مقابله آن با مالیه
تورمی«، مجله تحقیقات اقتصادی شماره شصت و 
چهارم، 1383.
- مایکل تودارو، توسعه اقتصادی در جهان سوم،
جلد اول، چاپ پنجم، نشر کوهسار، 1372.
- مایه، پییر، رشد اقتصادی، چاپ اول، تهران،
سازمان انتشارات و آموزش انقالب اسالمی، 1368.
- مجلسی، محمد باقر، بحار االنوار، جلد سیزدهم،
بیروت، مؤسسة الطبع و النشر، 1410.
- مطهری، محب اله، لطفعلیپور، محمدرضا،
احمدی شادمهری، محمدطاهر، »اثرات نرخ ارز
واقعی بر رشد اقتصادی در ایران: یافتههایی جدید
با رویکرد غیرخطی، مجله نظریههای کاربردی
اقتصاد«، دوره چهار، شماره چهارم، 1396.
- مطهری، مرتضی، نظری بر نظام اقتصادی اسالم،
چاپ اول، تهران، انتشارات صدرا، 1368.
- میانجی، احمد، مالکیت خودی زمین، جلد دوم، 
چاپ اول، قم، دفتر انتشارات اسالمی، 1361.
- نجفی، موسی، حکم نافذ آقا نجفی، چاپ اول، 
اصفهان، نشر موسسه مطالعات تاریخ معاصر ایران،
.1390
- ولوی، علیمحمد، فرهنگ کار در اسالم، چاپ 
اول، تهران، امیرکبیر، 1381