نقش کار و تولید در رشد اقتصادی جامعه از منظر فقه

نوع مقاله : علمی

نویسندگان

گروه فقه و مبانی حقوق اسلامی، واحد تهران شمال، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران.

چکیده

زمینه و هدف: تولید و اشتغال از موضوعات مهم اقتصادی در هر جامعه‌ای است که آثار و پیامدهای مختلفی دارد. در این مقاله تلاش شده نقش کار و تولید و اشتغال در رشد اقتصادی جامعه از منظر فقهی بررسی شود.
مواد و روش‌ها: مقاله حاضر توصیفی تحلیلی بوده و برای جمع‌آوری داده‌ها از روش کتابخانه‌ای استفاده ‌شده است.
ملاحظات اخلاقی: در این مقاله، اصالت متون، صداقت و امانت‌داری رعایت شده است.
یافته‌ها: در فقه اسلامی بر کار و تلاش و تولید تأکید زیادی شده و تولید و اشتغال از طریق آباد کردن زمین و تأمین نیازهای انسان در تحقق رشد اقتصادی جامعه تأثیرگذار است. رشد اقتصادی در اسلام اما صرفاً به افزایش درآمد خلاصه نشده و مفاهیمی چون عدالت توزیعی و عدالت اجتماعی را نیز شامل می‌شود. از این منظر، تولید و اشتغال چنانچه به تحقق عدالت اجتماعی کمک نماید مطلوب بوده و بر عکس چنانچه در کاهش فقر و تبعیض در جامعه موثر نباشد، نمی توان از رشد اقتصادی سخن گفت.
نتیجه‌گیری: با توجه به اینکه، رشد اقتصادی در اسلام مستلزم توزیع عادلانه ثروت است، بنابراین لازم است، در سیاست‌های کلان توسعه و رشد اقتصادی، در کنار توجه به درآمد ناخالص ملی به بحث عدالت اجتماعی و عدالت توزیعی مورد توجه قرار گیرد.

کلیدواژه‌ها


- آلوسی، محمود، روح المعانی فی تفسیر القرآن العظیم و السبع المثانی، جلد هفتم، بیروت، دارالفکر، 1424.
- آمدی، عبدالواحد، «غرر الحکم دررالکلم»، قم، مکتب الاعلام الاسلامی، 1410.
- ابراهیمی، تقی، «امکان‌سنجی استراتژی توسعه از طریق توزیع درآمد و ثروت در اسلام»، پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه  علامه طباطبایی، 1374.
- ابن بابویه، محمد بن على، من لا یحضره الفقیه، جلد سوم، قم، دفتر انتشارات اسلامى وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، 1413.
- ابن جوزی، ابی الفرج عبد الرحمن بن علی، المنظم فی تاریخ الملوک و الأمم، جلد دوم، بیروت، دارالکتب العلمیة، 1415.
- ابن شعبه، حسن، تحفه العقول، قم، نشر آل علی، 1382.
- الحرانی، حسن بن علی، ابن شعبه، تحف العقول عن الرسول، قم، موسسه انتشارات آل علی، 1382.
- بزازان، فاطمه، «ضرایب فزاینده تولید، اشتغال و درآمد در مدل داده ستانده دو منطقه­ای»، مجله اقتصاد مقداری، دوره هشت، شماره دوم، 1390.
- بی‌آزار شیرازی، عبدالکریم، «زمینه‌سازی اسلام برای تحقق عدالت اجتماعی»، مجموعه مقالات اولین مجمع بررسی‌های اقتصاد اسلامی بنیاد پژوهش‌های آستان قدس رضوی، 1369.
- پورفرج، علیرضا، پیرایی، خسرو، «اثر تغییر ساختار تأمین مالی بودجه بر رشد اقتصادی در ایران»، مجله تحقیقات اقتصادی، شماره شصت و پنجم، 1383.
- جوادی آملی، عبدالله، مفاتیح الحیات، چاپ شصتم، قم، نشر اسراء، 1391.
- حر عاملی، محمد حسن، الوسائل الشیعه، جلد داوزدهم و هفدهم، قم، مؤسسه آل البیت علیهم السلام، 1409.
- حقی، اسماعیل، روح البیان، جلد چهارم، بیروت، دارالفکر، 1424.
- حکیمی، محمدرضا، الحیاه، جلد هفتم، چاپ پنجم، تهران، دفتر نشر فرهنگ اسلامی، 1380.
- حکیمی، محمدرضا، الحیاه، جلد ششم، چاپ پنجم، تهران، دفتر نشر فرهنگ اسلامی، 1374.
- حکیمی، محمدرضا، الحیات، جلد اول و پنجم، چاپ اول، تهران، مکتب نشر الثقافه الاسلامیه، 1368.
- خطیب، عبد الکریم، التفسیر القرآنی للقرآن، جلد ششم، قاهره، سنت محمدیه، 1424.
- خمینی، سید روح‌الله، صحیفه نور، جلد پنجم و چهارم، چاپ سوم، تهران، سازمان مدارک فرهنگی انقلاب اسلامی (گروه انتشارات)، 1378.
- دری نجف‌آبادی، قربانعلی، «مقاله فرهنگ و دیدگاه‌های امام خمینی»، اولین کنگره اندیشه‌های امام خمینی- دفتر نشر آثار امام خمینی، 1392.
- رجبی، محمدحسن، علمای مجاهد، چاپ دوم، تهران، نشر مرکز اسناد انقلاب اسلامی، 1382.
- سپهر، محمدتقی، ناسخ التواریخ، جلد دوم، چاپ اول، قم، مؤسسه مطبوعات دینی قم، 1351.
- شریف الرضی، محمد بن حسین، نهج ‌البلاغه، چاپ دوم، تهران، پیام آزادی، 1386.
- صدر، محمدباقر، اقتصادان، چاپ اول، تهران، دفتر تبلیغات اسلامی، 1375.
- طباطبایی، محمدحسین، تفسیر المیزان، جلد دوازدهم و نوزدهم، قم، جامعه مدرسین، 1417.
- طبرسی، فضل بن حسن، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، جلد یازدهم، بیروت، موسسه الأعلمی للمطبوعات، 1415.
- فراهانی فرد، سعید، «تعادل اقتصادی در سایه آموزه‌های حقوقی و اخلاقی اسلام»، مجله اقتصاد اسلامی، شماره ششم، 1381.
- فخر رازی، محمد بن عمر، مفاتیح الغیب، بیروت، دارالفکر، 1423.
- فیض الاسلام، علی‌نقی، ترجمه و شرح نهج ‌البلاغه، چاپ اول، تهران، نشر سپهر، 1365.
- قطب، سید، ما چه می­گوئیم، چاپ اول، تهران، دفتر نشر فرهنگ اسلامی، 1372.
- کلینی، محمد بن یعقوب، اصول کافی، جلد دوم، تهران، کتاب فروشی اسلامیه، 1369.
- کمیجانی، اکبر، عسگری، محمدمهدی، «تحلیل نظری آثار اقتصادی زکات و مقابله آن با مالیه تورمی»، مجله تحقیقات اقتصادی شماره شصت و چهارم، 1383.
- مایکل تودارو، توسعه اقتصادی در جهان سوم، جلد اول، چاپ پنجم، نشر کوهسار، 1372.
- مایه، پی­یر، رشد اقتصادی، چاپ اول، تهران، سازمان انتشارات و آموزش انقلاب اسلامی، 1368.
- مجلسی، محمد باقر، بحار الانوار، جلد سیزدهم، بیروت، مؤسسة الطبع و النشر، 1410.
- مطهری، محب اله، لطفعلی‌پور، محمدرضا، احمدی شادمهری، محمدطاهر، «اثرات نرخ ارز واقعی بر رشد اقتصادی در ایران: یافته‌هایی جدید با رویکرد غیرخطی، مجله نظریه­های کاربردی اقتصاد»، دوره چهار، شماره چهارم، 1396.
- مطهری، مرتضی، نظری بر نظام اقتصادی اسلام، چاپ اول، تهران، انتشارات صدرا، 1368.
- میانجی، احمد، مالکیت خودی زمین، جلد دوم، چاپ اول، قم، دفتر انتشارات اسلامی، 1361.
- نجفی، موسی، حکم نافذ آقا نجفی، چاپ اول، اصفهان، نشر موسسه مطالعات تاریخ معاصر ایران، ۱۳۹۰.
- ولوی، علی‌محمد، فرهنگ کار در اسلام، چاپ اول، تهران، امیرکبیر، 1381.