حکم «مَدح من لایستحقُ المَدحَ أو یستحقُ الذمَ» از نظر امام خمینی(ره)

نوع مقاله : علمی

نویسندگان

1 عضو هیات علمی دانشگاه آزاد اسلامی تهران مرکزی

2 دکتری فقه و مبانی حقوق اسلامی از دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکزی

چکیده

حکم «مَدح من لایستحقُ المَدحَ أو یستحقُ الذمَ» از نظر امام خمینی(ره)
چکیده
انسان فطرتأ خواهان شنیدن یا گفتن عبارت‌های ستایش‌آمیز است و از سوی دیگر زندگی اجتماعی بدون تشویق و تحسین و تجلیل از شایستگان بسترساز پیشرفت و تعالی نخواهد بود. ستایش‌ها یا مفهوم و جهت‌گیریِ انسانی وحق‌شناسانه دارد و یا آلوده به ریا، مصلحت ‌اندیشی و منفعت‌طلبی است. تملق و چاپلوسی از مصادیق بارزِ ستایش‎هایی است که به مفعت طلبی و نفاق آلوده شده و مشمول حکمِ «مدح من لایستحق المدح أو یستحق الذم» می‏باشد. بسیاری از فقها، در کتب اخلاقی و فقهی، به این مهم پرداخته‎اند. این پژوهش، به بررسی دیدگاه امام خمینی(ره) در باره‏ی تملق پرداخته‏ است؛ امام خمینی(ره) از جمله فقهای معاصر است که مدح و ذم و حکم فقهی آن‏ را در اندیشه‏های خود تبیین نموده است. پیشینه‏ی علمی و اندیشه‏های ناب امام خمینی(ره) به دلیل بهره‏مندی گسترده از دانش‏های اسلامی چون فقه، اصول، تفسیر و کلام و... نه تنها بیان‏گر عمق اندیشه‏های ایشان است؛ بلکه به وضوح بیان کننده‏ی مفهوم و گستره‏ی آسیب‏رسانی پدیده‏ی تملق و چاپلوسی در عرصه‏های حیات فردی و جمعی می‏باشد. بر این اساس، از آموزه‏های اخلاقی و معنوی ایشان از جمله در زمینه‏ی چاپلوسی و نکوهش آن، بهره برده تا تأثیر مثبت و سازنده در ذهن و رفتار مخاطبان بر جای گذارد. در این پژوهش با روش گردآوری اطلاعات کتابخانه‎ای، به‎صورت توصیفی- تحلیلی، از کلام و آثار اخلاقی و معنوی امام خمینی(ره) در زمینه‏ی چاپلوسی و نکوهش آن بهره برده تا با نگاه به متون اسلامی و دینی، زمینه پیش بردن مباحث اخلاقی در جامعه فراهم گردد.
کلیدواژه‎ها: مدح، ذم، تملق، کذب، أغراء به جهل، اغفال.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


1)* قرآن کریم 
2)* نهج البلاغه 
3)* ابن کثیر، اسماعیل بن عمر، چاپ دوم، تفسیر ابنکثیر، بیروت، دار الکتب العلمیه، بیتا،اسلامی، حسن، دروغ مصلحت آمیز، چاپ سوم، قم، موسسه بوستان کتاب، 1383.
4)* اآلمـدی التمیمـی، عبدالواحـد، غررالحکـم و دررالکلـم )بـا تصحیـح سـیدمهدی رجایـی(، چاپ دوم، انتشـارات دارالکتـب االسـامی، قـم، بیتا.
5)* امین، محمد، آفات زبان، چاپ اول، تهران، نشر مؤلف، 1370.
6)* انصاری)شیخ(، مرتضی بن محمد امین، المکاسب المحرمه، قم، مجمع الفکراالسلامی،1417
7)* انصــاری قرطبــی، ابوعبــداهلل محمــد بــن احمــد، الجامــع الحــکام القــرآن، چــاپ نهــم، بیــروت، دارالکتــب العلمیــه، 1405.
8)* ترمــذی، ابــو عی ّ ســی محمــد بــن عیســی، ســنن ترمــذی، چــاپ چهــارم، ســوریه، مطبعــه الفجــر، الطبعــه األولــی، 1387.
9)* تفتازانی، مسعود بن عمر، شرح المقاصد، قم، منشورات الشریف الرضی، 793.
10)* حر عاملی، محمد بن حسن، وسائل الشیعه، قم، موسسه آل البیت)ع(، 1409.
11)* حسینیان قمی، مهدی، دفاع از حدیث)5 ،)مجله علوم حدیث، ش6.
12)* حلی)عالمـه(، حسـن بـن یوسـف بـن مطهراسـدی، کشـف المـراد، مصحـح اسـتاد حسـنزاده آملـى، مؤسسـه نشـر اسـامى‏‏، قـم، 726.
13)* حلی)عالمه(، تذکره الفقهاء، چاپ دوازدهم، الطبعه الحدیثه، قم، 1405.
14)* حلی)عالمه(، مناهج الیقین فى اصول الدین، محقق: مراغی، یعقوب، مرکز الدراسات االسالمیه، بیتا.
15)* خمینی)ره(، سیدروح اهلل، مفاهیم اخالقی)حب جاه مقام(، نشر عروج، دفتر قم،1387.
16)* خمینی)ره(، صحیفه نور، تهران، سازمان مدارک فرهنگی انقالب اسالمی، 1370 .
17)* درانــی، فاطمــه، پایــان نامــه اســالیب المــدح و الــذم فــی القــرآن، اســتاد راهنمــا: آبــاد، مرضیــه، دانشــگاه فردوســی مشــهد، 1387.
18)* دستغیب، سید عبدالحسین، قلب سلیم، چاپ دوم، تهران، نشر هاتف، 1395 .
19)* دهخدا، علیاکبر، لغت نامه دهخدا، چاپ اول، دانشگاه تهران، سازمان لغت نامه دهخدا، 1366.
20)* زمخشـری، جـاراهلل، کشـاف )الکشـاف عـن حقایـق التنزیـل و عیـون األقاویـل فـی وجـوه التأویـل(، تهـران، نشـر ققنـوس، 1389.
21)* سیدقطب، تفسیر فی ظالل القرآن، چاپ دوازدهم، مصطفی خرم دل، تهران، نشر احسان،1381.
22)* صدوق)شـیخ(، محمـد بـن علـی بـن بابویـه قمـی، مـن الیحضـره الفقیـه، چـاپ دوم، جامعـه مدرسـین قـم، 1404.
23)* طبری، محمد بن جریر، تاریخ طبری، چاپ چهارم، انتشارات اساطیر، بیتا.
24)* عابدی، احمد، فقه، پایگاه اطالع رسانی حجه االسالم عابدی، جلسه1 ،1387.
25)* فقیه ایمانی، مهدی، نقش زبان در سرنوشت انسان ها، ناشر مؤلف، 1369.
26)* قاضی عبدالجبار بن احمد، شرح االصول الخمسه، بیروت، دار احیاء التراث العربی، بیتا.
27)* قرائتی، محسن، تفسیر نور، تهران، مرکز فرهنگی درسهایی از قرآن، 1388.
28)* کلینــی، محمــد بــن یعقــوب بــن اســحاق، الکافــی فــی االصــول، چــاپ چهــارم، انتشــارات دارا الکتــب َ حکم »م ُ دح من الیستحق َ الم َدح ُ أو یستحق َ الذم« از نظر امام خمینی)ره( 27االســامی، تهــران، 1375.
29)* مجلسی، محمدباقر بن محمدتقی، بحاراالنوار، بیروت، دار احیاء التراث العربی، 1403.
30)* محمدی، علی، شرح اصول فقه، قم، دار الفکر، 1387.
31)* مدرسی طباطبایی یزدی، سید محمدرضا، تقریرات دروس خارج فقه)مقاالت فقهی(، 1392.
32)* مسعودی، عبدالهادی، آسیب شناخت حدیث، قم، زائر، 1388.
33)* مظفر، محمدرضا، اصول الفقه، قم، 1386.
34)* معین، محمد، فرهنگ معین، تهرانف 1382.
35)* معلوف، اویس، المنجد، بیروت، نشر المطعبه الکالثولیکته، بیجا، بی تا.
36)* معلوف، اویس، فرهنگ بزرگ جامع نوین، تهران. 1389.
37)* مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، چاپ چهاردهم، تهران، دار الکتب االسالمیه، 1370.
38)* نراقی، مهدی، جامع السعادات، چاپ دوم، قم، انتشارات قائم آل محمد)صلی اهلل علیه و اله(، 1388.
39)* نصر اصفهانی، محمد، مبانی اخالقی عّلمهی طباطبایی)ره(، دفتر تبلیغات اسالمی قم، بیتا. 
40)* هدایتـی، ابوالفضـل، تملـق و چاپلوسـی، چـاپ دوم، تهـران، موسسـه تنظیـم و نشـر آثـار امـام خمینـی)ره(، 
1386.