بررسی فقهی حقوقی گردشگری مذهبی و آثار اقتصادی آن

نوع مقاله : پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری حقوق بین‌الملل، واحد اصفهان (خوراسگان)، دانشگاه آزاد اسلامی، اصفهان، ایران.

2 استاد، گروه حقوق، واحد نجف آباد، دانشگاه آزاد اسلامی، نجف آباد، ایران.

3 دانشیار، گروه حقوق، دانشکده علوم اداری و اقتصاد، دانشگاه اصفهان، اصفهان، ایران

10.22034/ejs.2023.384900.1373

چکیده

زمینه و هدف: گردشگری مذهبی از انوع مهم گردشگری است که دارای ابعاد مختلف فرهنگی اجتماعی و اقتصادی است اما ابعاد اقتصادی آن کمتر مورد توجه قرار گرفته است. هدف مقاله حاضر بررسی فقهی حقوقی این نوع گردشگری و تبیین آثار اقتصادی آن است.
مواد و روش‌ها: روش مقاله توصیفی تحلیلی است.
ملاحظات اخلاقی: در این مقاله، اصالت متون، صداقت و امانت‌داری رعایت شده است.
یافته‌ها: یافته‌ها نشان داد در فقه گردشگری مذهبی مورد پذیرش قرار گرفته و به آن توصیه شده است. در نظام حقوقی ایران نیز اگرچه قانون خاصی در ارتباط با گردشگری مذهبی تدوین نشده اما برخی قوانین در حمایت از گردشگری وضع شده است. البته قوانین حمایت از گردشگری و از جمله گردشگری مذهبی با خلاءهایی مواجه است. حمایت از گردشگر چندان ملموس نبوده و قوانین موجود کفایت لازم را در حمایت از گردشگران ندارد. فقدان پلیس گردشگری، عدم رویکرد و نگرش پیشگیرانه عوامل مرتبط و ذی‌نفع با گردشگری از دیگر خلاءهای حقوقی در زمینه گردشگری مذهبی در ایران است. علاوه  بر این، یافته بر این امر دلالت دارد که ایجاد اشتغال، رونق اقتصادی و افزایش درآمد ملی از مهمترین اثار اقتصادی گردشگری مذهبی است.
نتیجه‌گیری: نتیجه اینکه قوانینی حمایت از گردشگران از جمله گردشگران مذهبی تدوین و نهادهای حمایت کنننده ای مانند پلیس گردشگری تاسیس گردد. از طرفی، به منظور بهره‌وری اقتصادی از گردشگری، برنامه‌ریزی و مدیریت گردشگری مذهبی ضرورری است. یک الگوی مدیریتی نظام‌مند، مشخص و مناسـب جهـت بهره‌برداری از قابلیت‌های موجود در شهرهای مذهبی بسیار ضروری است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


  • ابراهیمی، علیرضا؛ خسرویان، محمدرضا، عوامـل مـؤثر بـر رشـد و توسعه‌ی صنعت توریسم در اسـتان مازنـدران (مجموعـه مقـالات اولـین همـایش سراسری نقش صنعت گردشگری در توسعه‌ی استان مازندران)، چاپ اول، تهران، انتشارات رسانش،1384.
  • احمدیان، رضا؛ باقر نیا، آذین، مبانی گردشگری فرهنگی، چاپ اول، تهران، انتشارات تیسا، 1393.
  • آقاجانی، معصومه؛ فراهانی فرد، سعید؛ «گردشگری مذهبی و عوامل مؤثر بر آن(مطالعه موردی ایران)»، مجله سیاست‌های راهبردی و کلان »، شماره نهم،1394.
  • بابایی، حبیب‌الله، درآمدی بر شاخص‌های تمدنی در اربعین(مجموعه مقالات دومین همایش بین‌المللی لقاءالحسین)، جلد چهارم، چاپ اول، تهران، انتشارات دانشگاه امام صادق(ع)،1396.
  • بونی فیس، پریسلا، مدیریت گردشگری فرهنگی، چاپ دوم، تهران، انتشارات دفتر پژوهش‌های فرهنگی، 1380.
  • پاپلی یزدی محمدحسین؛ سقایی، مهدی، گردشگری ماهیت و مفاهیم، چاپ اول، تهران، انتشارات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی،1385.
  • پاپلی یزدی، محمدحسین؛ سقایی، مهدی، گردشگری ماهیت و مفاهیم، چاپ اول، تهران، انتشارات سمت، 1389.
  • پارسا پور، خدیجه و همکاران، «برنامه‌ریزی راهبردی توسعه اشتغال با تأکید بر گردشگری مذهبی موردمطالعه شهر مشهد»، دو فصلنامه گردشگری و مطالعات، شماره دوم،1392.
  • پوراحمد، احمد و دیگران، «آسیب‌شناسی طرح‌های توسعه شهر در کشور»، نشریه پژوهش‌های جغرافیایی، شماره پنجاه و هشتم،1385.
  • تقوایی، مسعود و اکبری، مهدی، مقدمه‌ای بر برنامه‌ریزی و مدیریت گردشگری شهری اصفهان، چاپ اول، اصفهان، انتشارات پیام علوی،1387.
  • تقوایی، مسعود؛ موسوی، سید علی؛ غلامی بیمرغ، یونس، «تحلیلی بر توسعه گردشگری مذهبی مطالعه موردی: شهرستان نورآباد ممسنی»، مجله علمی-پژوهشی فضای جغرافیایی، شماره سی و یکم،1388.
  • توانگر، معصومه و همکاران «مدیریت گردشگری در شهرهای مذهبی-زیارتی بررسی تطبیقی مشهد و واتیکان»، دو فصلنامه گردشگری و مطالعات، شماره دوم،139۱.
  • توانگر، معصومه، بررسی تجارب بین‌المللی و تحلیل اثرات کمی و کیفی زیارت و توسعه آن در شهرهای زیارتی جهان، جلد اول، چاپ اول، مشهد، نشر طرح پژوهشی جهاد دانشگاهی مشهد،1390.
  • رخش ماه، محمدرضا؛ بیدخوری، علیرضا، «بررسی نقش امنیت در گردشگری مذهبی منطقه ثامن کلان‌شهر مشهد»، مجله پژوهش‌های گردشگری و توسعه پایدار، شماره شانزدهم،1400.
  • سر فلاح، مهران، مدیریت گردشگری جهانگردی، چاپ اول، تهران، نشر مرکز خدمات تخصصی گردشگری ایران،1393.
  • شاکری، عباس و فریدون سلیمی، «عوامل مؤثر بر جذب سرمایه‌گذاری در منطقه آزاد چابهار و اولویت‌بندی آن‌ها با استفاده از تکنیک ریاضی AHP»، نشریه پژوهشنامه اقتصادی، شماره‌ی بیستم،1385.
  • شایان، علی، عدالت برای بزه‌دیدگان، چاپ اول، تهران، نشر سلسبیل، ۱۳۸۴.
  • شریعتی فرد، مجتبی؛ خزائی، احمدرضا؛ معصومی، جمشید،«کارکرد اقتصادی حج بر توسعه جوامع اسلامی از منظر فقهی»، مجله مطالعات فقه اقتصادی، دوره ۴، شماره ۲، ۱۴۰۱. 
  • شریف‌زاده، ابوالقاسم؛ مرادی نژاد، همایون، «توسعه‌ی پایدار و توریسم روستایی»، ماهنامه‌ی اجتماعی اقتصادی جهاد، شماره‌ی دویست و پنجاه و یکم،1381.
  • ضرغام، حمید، مدل استراتژیک و گردشگری برای جمهوری اسلامی ایران، چاپ اول، تهران، نشر دفتر هماهنگی طرح جامع توسعه و گردشگری،1375
  • طهماسبی پاشا، جمعلی؛ مجیدی، روفیا، چشم‌انداز گردشـگری سواحل جنوبی دریای خزر و آثار آن بر توسعه‌ی شهرها و روسـتاهای منطقـه مطالعه موردی شهرستان تنکابن (مجموعه مقالات اولین همایش سراسری نقـش صنعت گردشگری در توسعه استان مازندران)، چاپ اول، تهران، انتشارات رسانش،1384.
  • طیبی، سید کمیل؛ بابکی، روح‌الله؛ جباری، امیر، «بررسی رابطه توسعه گردشگری و رشد اقتصادی در ایران (۱۳۸۸-۱۳۳۸)»، پژوهشنامه علوم انسانی و اجتماعی ویژه اقتصاد، شماره بیست و ششم،1386.
  • غریبه، علی، «حق گردشگری و حقوق عمومی گردشگران خارجی»، فصلنامه علمی- پژوهشی فضای جغرافیایی دانشگاه آزاد اسلامی واحد اهر، شماره نهم،1390.
  • کاظمی، مهدی، «تحلیل ادراک شهروندان زاهدانی در توسعه‌ی گردشگری چابهار»، مجله جغرافیا و توسعه، شماره دوازدهم،1387.
  • مافی، عزت الله و جوانبخت قهفرخی، زهره، «تحلیل راهبردهای توسعه گردشگری با استفاده از مدل سوات با تأکید بر جزیره قشم»، فصلنامه سیاسی - اقتصادی، شماره دویست و هشتاد و چهارم،1390.
  • معصومی، مسعود، ماهیت گردشگری ابعاد اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی-اجتماعی، سیاسی و محیطی گردشگری، چاپ اول، تهران، نشر پیک کوثر،1385.
  • مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، جلد هجدهم، تهران،، نشر اهل‌بیت،1400.
  • ملکی، محمدحسن؛ خاشعی ورنامخواستی، وحید؛ صفاری نیا، مهدی؛ فتحی، محمدرضا؛ «آینده‌پژوهی گردشگری مذهبی استان قم با رویکرد سناریو نگاری»، مجله گردشگری و توسعه، شماره بیستم،1398.
  • نجفی ابرندآبادی، علی حسین، «پیشگیری از بزهکاری و پلیس محلی»، مجله تحقیقات حقوقی، شماره بیست و پنجم و بیست و ششم، 1387.
  • همایون، محمدهادی، جهانگردی، ارتباطی میان فرهنگی مطالعه تطبیقی الگوی غربی معاصر و الگوی اسلامی، چاپ اول، تهران، انتشارات دانشگاه امام صادق (ع)،1391.

منابع عربی

  • بحرانی، یوسف، الحدائق النّاضرة فی أحکام العترة الطّاهره، جلد چهارم، قم، مؤسسه النشر الاسلامی،1363
  • حرّ عاملی، محمد بن حسن، وسائل الشیعة، جلد چهاردهم، قم، مؤسسه آل البیت،1409.
  • نجفی، محمدحسن، جواهر الکلام فی شرح شرائع الاسلام، جلد بیستم، چاپ هفتم، بیروت، مؤسسه التاریخ العربی،1404.