دلایل اقتصادی کارایی داوری در نظام حقوقی ایران

نوع مقاله : پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری حقوق خصوصی، واحد اردبیل، دانشگاه آزاد اسلامی، اردبیل، ایران.

2 استادیار گروه حقوق، دانشکده حقوق، واحد دماوند، دانشگاه آزاد اسلامی، دماوند، ایران: (نویسنده مسئول).

3 استادیار، گروه حقوق، دانشکده حقوق، واحد اردبیل، دانشگاه آزاد اسلامی، اردبیل، ایران

10.22034/ejs.2023.367822.1320

چکیده

زمینه و هدف: داوری یکی از مهم­ترین روش‌های حل­ و­فصل اختلافات است که اهمیت فزاینده‌ای پیدا کرده است. در این مقاله تلاش شده است تا دلایل اقتصادی کارائی داوری در نظام حقوقی ایران و چالش‌های فراروی آن بررسی شود.
مواد و روش‌ها: مقاله حاضر توصیفی-تحلیلی است و در گردآوری مطالب از روش کتاب­خانه‌ای استفاده‌ شده است.
ملاحظات اخلاقی: در این مقاله، اصالت متون، صداقت و امانت‌داری رعایت شده است.
یافته‌ها: یافته‌ها بر این امر دلالت دارد که کاهش هزینه‌های دادرسی و نقش داوری در حل ­وفصل اختلافات تجاری مهم­ترین دلیل کارائی داوری در نظام حقوقی ایران است. اما کارائی داوری در حقوق ایران با چالش‌هایی مواجه است. ساختار حقوقی نهاد داوری در ایران به دلیل وجود ساختار دوگانه قوانین با ابهامات و خلأهای فراوانی رو به ­رو است و همین امر سبب نارسایی‌ها و چالش‌هایی درباره نهاد داوری شده است و درنتیجه رغبت عمومی برای ارجاع دعاوی به داوری را کاهش داده است. موارد زیر را می­توان از مهم­ترین ضعف‌های قانونی در باب داوری برشمرد: عدم تعیین مشخص ویژگی استقلال و بی­طرفی وی دربارة داور اختصاصی؛ تعارض در صلاحیت قضایی و داوری؛ خلأهای قانونی دربارة قرار کارشناسی صادره از جانب داور؛ ابهام قانونی دربارة صدور دستور موقت و تأمین.
نتیجه‌گیری: در یافته‌ها به خلأها و ضعف‌های قانونی اشاره شد و به­ عنوان نتیجه‌گیری لازم است خلأ و ضعف‌های قانونی برطرف شود و  مهم­تر از همه نگرش عمومی به داوری تغییر و جایگاه داوری ارتقا یابد.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


 
- ابریشمی، علی؛ محبوب، مسعود، «ساختار حقوقی نظام داوری»، فصلنامه پژوهش حقوق خصوصی، شماره شانزدهم، 1395.
- اسکندری، حسین، «آثار اعتراض به رأی داوری در کنوانسیون‌های بین‌المللی و حقوق داخلی»، فصلنامه حقوق خصوصی، دانشکده حقوق و علوم سیاسی، شماره چهارم، 1387.
- امیر مغزی، احمد، داوری بین‌المللی در دعاوی بازرگانی، چاپ دوم، تهران، انتشارات دادگستر، 1388.
- بهبهانی، محمدرحیم، «جایگاه نهاد داوری در حقوق ایران با رویکرد فقهی»، نشریه مبانی فقهی حقوق اسلامی، شماره هجدهم، 1395.
- پارسایار، محمدرضا، فرهنگ معاصر فرانسه-فارسی، چاپ اول، تهران، نشر فرهنگ معاصر،1388.
- تقی­زاده، جواد، «ویژگی‌های رﺃی در حقوق انتخابات سیاسی ایران و فرانسه»، شماره بیست و دوم، 1393.
- جنیدی، لعیا؛ حق‌پرست، رضا، «خلأهای قانون آئین دادرسی مدنی در صدور قرار دستور موقت از جانب داور»، مجله حقوق خصوصی، شماره دوم،1393.
- جنیدی، لعیا؛ غیاثوند قزوینی، نسترن؛ «داوری­پذیری در نظام حقوقی ایران با تأکید بر رویه قضایی»، مجله حقوق تطبیقی، شماره صدو هشتم، 1396.
- دادگر، یداله، درآمدی بر تحلیل اقتصادی حقوق، چاپ دوم، تهران، انتشارات پژوهشکده اقتصاد دانشگاه تربیت مدرس و نور علم، 1389.
- دادگر، یداله، کتاب مؤلفه‌ها و ابعاد اساسی حقوق و اقتصاد، چاپ اول، تهران، نشر دانشگاه تربیت مدرس،1386.
- دهخدا، علی‌اکبر، لغت‌نامه، جلد دوم، چاپ سوم، انتشارات دانشگاه تهران، ۱۳۸۹.
- زرکلام، ستار، «تفکیک بین نهاد شبه داوری از داوری»، فصلنامه مدرس علوم انسانی(ویژه‌نامه حقوق)، شماره سی­وهفتم،1383.
- سرزعیم، علی، بینش اقتصادی برای همه، چاپ سوم، تهران، انتشارات ترمه، 1395.
- سلیمی، محسن، «داوری تجاری بین‌المللی، توقف داوری در حقوق ایران»، مجله حقوق ملل، شماره بیستم، 1394.
- شاول، استون، مبانی و تحلیل اقتصادی حقوق، چاپ اول، تهران، انتشارات مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی،1388.
- شهبازنیا، مرتضی؛ علمی، حسین؛ عیسایی تفرشی، محمد، «مفهوم نظم عمومی در حقوق بین‌الملل خصوصی و جایگاه آن در داوری تجاری بین ­المللی»، فصلنامه مطالعات حقوق خصوصی، شماره اول، 1391.
- شیروی، عبدالحسین، داوری تجاری بین‌المللی، چاپ اول، تهران، نشر دانشگاه تهران،1393.
- صفایی، سیدحسین، «سخنی چند درباره نوآوری و نارسایی‌های قانون تجارت بین‌المللی داوری»، مجله حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران، شماره چهلم،1376.
- صفایی، سیدحسین، حقوق بین‌الملل و داوری‌های بین‌الملل، چاپ اول، تهران، نشر میزان، 1375.
- عابدی، محمدتقی، «صلاحیت قضایی و صلاحیت داوری»، مجله حقوقی و مرکز امور بین‌الملل مطالعات ریاست­ جمهوری، شماره سی وپنجم، 1385.
- عادل، مرتضی؛ توکلی، محمدمهدی، «استقلال و بی‌طرفی داور در داوری داخلی و بین‌المللی»، مجله تحقیقات حقوقی، شماره شصت وچهارم، 1392.
- فلاح، محمدرضا، تقریرات درس داوری بین‌المللی(دوره کارشناسی ارشد)، چاپ اول، تهران، نشر دانشگاه شاهد(دانشکده علوم انسانی)،1395.
- قدمی، عذرا؛ پورمحمد، اباست، «بررسی و شناسایی اجرای احکام و آرای داوری خارجی در حقوق ایران»، مجله مطالعات حقوق شهروندی»، شماره هفدهم،1399.
- الماسی، نجادعلی؛ حبیبی درگاه، بهنام، «درآمدی بر کیفیت دادرسی در فرآیند دادرسی کارآمد»، نشریه دیدگاه‌های حقوقی، شماره پنجاه وهشتم، 1391.
- مافی، همایون؛ پارسافر، جواد، «دخالت دادگاه‌ها در رسیدگی‌های داوری در حقوق ایران»، فصلنامه علمی-پژوهشی دیدگاه‌های حقوق قضایی، شماره پنجاه ­وهفتم، 1390.
- محبی، محسن، «نظام داوری اتاق بازرگانی بین‌المللی»، مجله حقوق دفتر خدمات حقوقی بین‌المللی ایران، شماره بیست­ وچهارم، 1378.
-محسنی، حسن، آئین دادرسی مدنی فرانسه، چاپ دوم، تهران، گنج دانش،1391.
-معین، محمد، فرهنگ معین، چاپ سوم، تهران، مؤسسة انتشارت امیرکبیر،1375.
- میرمغزی، سیدحسن، اقتصاد کلان با رویکرد اسلامی، چاپ دوم، تهران، سازمان انتشارات پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی،1384.
- نعیمی، سیدمرتضی، داوری بین‌المللی(جزوه درسی دوره کارشناسی ارشد)، چاپ اول، انزلی، نشر دانشگاه آزاد واحد بین‌الملل انزلی، ۱۳۹۱.
- نهرینی، فریدون، حق‌پرست، رضا، «خلأهای قانون آئین دادرسی مدنی در خصوص قرار کارشناسی صادره از داور»، فصلنامه حقوق خصوصی(دانشکده حقوق و علوم سیاسی)، شماره اول،1392.
- نیکبخت، حمیدرضا، «ماده ۹۶۸ قانون مدنی و ماده ۲۷ قانون تجارت بین‌المللی داوری»، مجله تحقیقات حقوقی، شماره‌های سی­ویکم و سی­ودوم، 1378.
- نیکبخت، حمیدرضا، داوری تجاری بین‌المللی، آئین داوری، چاپ اول، تهران، مؤسسه مطالعات و پژوهش‌های بازرگانی،1388.