بررسی فقهی و حقوقی رانت در بورس با نگاهی بر دارنده اطلاعات نهانی

نوع مقاله : پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری حقوق خصوصی، واحد قشم، دانشگاه آزاد اسلامی، قشم، ایران.

2 استادیار گروه حقوق، واحد قشم، دانشگاه آزاد اسلامی، قشم، ایران(نویسنده مسئول).

3 استادیار گروه حقوق، دانشگاه هرمزگان، هرمزگان، ایران.

10.22034/ejs.2023.379192.1350

چکیده

زمینه و هدف: رانت به‌مثابه یک رویداد مخرب و خلاف اخلاق و قانون، در اغلب بورس­ های دنیا به‌کرات وجود دارد و از بین بردن قطعی آن امری ناممکن است. در پژوهش حاضر رانت در بورس با نگاهی بر نقش بازیگران دارنده اطلاعات نهانی بررسی ‌شده است.
مواد و روش­ ها: روش این پژوهش کتاب­خانه ­ای و توصیفی-تحلیلی با بررسی منابع موجود فارسی و غیر فارسی بوده است.
یافته­ ها: رانت از منظر فقهی ممنوع و عامل فساد است. همچنین بازیگران دارنده اطلاعات نهانی، عامل اصلی رانت در معاملات بورسی هستند. ناشفافی در بورس می‌تواند موجب ایجاد رانت در بورس اوراق بهادار شود. وجود رانت در بورس، اعتماد سرمایه‌گذاران به وجود عدالت و یکپارچگی در بازار اوراق بهادار را تضعیف می‌کند.
ملاحظات اخلاقی: پژوهش حاضر با در نظر گرفتن اصول اخلاقی در ارجاع ­دهی و به ره­گیری از منابع و متون معتبر و جدید نوشته شده است.
نتیجه ­گیری: برای اینکه بتوان بازار سرمایه را یک بازار عادلانه، منصفانه و شفاف معرفی کرد لازم است همه فعالان بازار سطح دسترسی یکسانی به اطلاعات داشته باشند و خریدوفروش در بورس‌ها متکی به اطلاعاتی شود که به‌صورت برابر برای همه از کانال رسمی نشر یافته است. در این راستا در نظام‌های حقوقی کشورهای مختلف، بخش‌های مشابهی را به معاملات نهانی اختصاص داده ­اند. اجرای قوانین ناظر بر بورس و مجازات‌ کیفری برای تخلفات مربوط به معاملات نهانی، نشان‌دهنده میزان اهمیت آن و میزان توجه مسئولان به مقابله با پدیده رانت است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


- ابراهیمی ­نژاد، مهدی؛ عباسی، عباس؛ خلیفه، مجتبی، «بررسی روش‌های افزایش شفافیت اطلاعاتی بازار سرمایه ایران و انتخاب روشی بهینه با استفاده از فرایند تحلیل سلسله­ مراتبی؛ مورد: بورس اوراق بهادار تهران»، مجله پیشرفت ­های حسابداری، دوره اول، شماره 1، پاییز 1388.
- اسدی، حمید؛ مهدوی­پور، اعظم؛ رضوانی، سودابه، «مفهوم و جایگاه تنظیم‌گری اقتصادی با تأکید بر پاسخ­گویی به جرائم بورسی»، مجله  پژوهش­نامه حقوق اسلامی،  شماره 50، پاییز و زمستان 1398.
- افشاری، فاطمه؛ درخشان، داور، «مدیریت تعارض منافع بازار بورس اوراق بهادار در آیینه هنجارهای تقنینی»، نشریه پژوهش‌های نوین حقوق اداری، شماره پنجم،1399.
- امین­زاده، سیدمحمد؛ رضایی دوانی، مجید، «حقوق شهروندی سرمایه­گذاران در معاملات اوراق بهادار»، دو فصلنامه علمی تحقیقات مالی اسلامی، مقاله پژوهشی، شماره دوم، 1398.
- امین عشایری، اسو، «بررسی ارتباط میان ارائه  اطلاعات شرکت در شبکه اجتماعی، حاکمیت شرکتی و رانت خواهی در جبران خسارت مدیرعامل در شرکت­ های پذیرفته ­شده در بورس اوراق بهادار تهران»، مجله رویکردهای پژوهشی نوین در مدیریت و حسابداری، شماره 65،  تابستان 1400.
- بادپا، بهروز، «رانت در بورس اوراق بهادار و راه­کارهای کاهش آن»، اولین کنفرانس بین‌المللی مدیریت، اقتصاد، حسابداری و علوم تربیتی ساری،1394.
- جزایری، سیدعباس؛ قایدی، امیر؛ «مسئولیت کیفری ناشی از فعالیت در بورس(حقوق کیفری بورس) قسمت دوم(جرائم علیه فرایند صحیح انجام معاملات اوراق بهادار) »، مجله مطالعات حقوق، دوره جدید، شماره 18، تابستان 1400.
-جنیدی، لعیا؛ نوروزی، محمد، «شناخت ماهیت اطلاعات نهانی در بورس اوراق بهادار»، مجله  مطالعات حقوق خصوصی  سال سی­ ونهم، شمارة 2 ، تابستان 1388،
- حاج‌یوسفی، امیرمحمد، دولت، نفت، و توسعه اقتصادی در ایران، چاپ اول، تهران، نشر مرکز اسناد انقلاب اسلامی، 1378.
- حجازی، رضوان؛ رحمانی، علی؛ مظفری، زهرا، «بررسی اثر مقررات افشای اطلاعات بر کیفیت اطلاعات منتشره شرکت­ های پذیرفته‌شده در بورس اوراق بهادار تهران»، فصلنامه بورس اوراق بهادار، شماره دهم، 1389.
- حسنی، حسین، «بررسی زوایای پنهان فساد در بورس تهران؛ فساد مالی: علل، پیامد و طرق کنترل و پیش­گیری آن»، ماهنامه بازار و سرمایه، شماره شصت و یکم،1394.
- خانزادی، علیرضا، «نقدی بر ادعای وجود رانت اطلاعاتی در بورس» مجله خراسان، 1391.
- خزلی خرازی، حسین، «روش‌های کاهش رانت بورس»، مجله گسترش صمت صنعت- معدن و تجارت، شماره ۱۸ ،1393.
- خضری، محمد؛ رنانی، محسن، «رانت‌جویی و هزینه‌های اجتماعی آن»، نامۀ مفید، شماره ۴۵ ، آذر و دی ۱۳۸۳.
- رامین، محمدعلی، حل‌وفصل اختلافات در بازار سرمایه، چاپ اول، تهران، ناشر بورس،1392.
- رشیدی، میلاد، «کاهش رانت بورس با افزایش شفافیت»، مجله گسترش صمت صنعت-معدن و تجارت، شماره ۱۸،1393.
- زرگر، علی، «بررسی جرائم بورسی و اوراق بهادار در قانون جزایی کشور»، پژوهش­های حقوقی قانون یار، دوره اول، شماره 1، بهار 1397 .
- شاکری، عباس، اقتصاد خرد، جلد دوم، چاپ اول، تهران، نشر نی،1390.
- عباسی لاهرودی، میثم؛ نقیبی، سیدابوالقاسم، «سیاست کیفری تقنینی ایران در برابر جرائم بازار اوراق بهادار»، مجله  آراء، شماره 19، زمستان 1399.
- کاظمی، مهین­ دخت، «رانت با نگاهی به این معضل در ایران»، تازه‌های اقتصاد، شماره ۱۰۳ ، خرداد ۱۳۸۳.
- ندیمی نو، پروین، «مسئولیت مدنی ناشی از افشای اطلاعات نهانی در سازمان بورس و اوراق بهادار»، مجله مطالعات علوم سیاسی، حقوق و فقه، دوره سوم، شماره 1/2، بهار 1396.
 
عربی
- بجنوردی، حسن، القواعدالفقهیه، قم: نشرالهادی، ۱۴۱۹.
- سبزواری، عبدالاعلی، تهذیب­الاصول، بیروت، الدارالاسلامیه، ۱۴۰۶.
- شریف­الرضی، محمدبن حسین، نهج­البلاغه، (تصحیح صالح صبحی)، قم، هجرت، ۱۴۱۴.
- عراقی، ضیاءالدین، قاعدۀ لاضرر، قم: دفتر تبلیغات اسلامی، ۱۴۱۸.
- مکارم شیرازی، ناصر، القواعدالفقهیه، قم: مدرسۀ امیرالمدؤمنین، ۱۴۱۱.