مبانی فقهی و حقوقی معاملات فضولی در بورس اوراق بهادار

نوع مقاله : علمی

نویسنده

.عضو هیأت علمی و استادیار پژوهشگاه فرهنگ، هنر و ارتباطات، تهران، ایران.

10.22034/ejs.2022.338307.1222

چکیده

زمینه و هدف: براساس معیارهای فقهی و حقوقی، معاملات فضولی اوراق بهادار با سایر معاملات وجوه تمایز بسیاری دارند. رابطة کارگزار با مشتری تحت هر عنوانی که تحلیل شود، ذات آن رابطه، نمایندگی خواهد بود و کارگزار باید در حیطة اختیارات داده شده عمل کند، خروج از حیطة اختیارات سبب وقوع معاملات فضولی اوراق بهادار خواهد شد.
مواد و روش‌ها: این پژوهش از نوع نظری با روش توصیفی و تحلیلی است و گردآوری اطلاعات آن با شیوة کتابخانه­ای اسنادی صورت پذیرفته است.
ملاحظات اخلاقی: در تمام مراحل نگارش پژوهش حاضر، ضمن رعایت اصالت محتوا، صداقت و امانتداری رعایت شده است.
یافته‌ها: از آنجا که منشأ فقهی معاملة فضولی نه تنها روایات و احادیث بلکه توجه به اقتضائات تجاری معامله است. با توجه به تفاوت معاملات اوراق بهادار با معاملات سنتی، مبنای صحت این گونه معاملات منبعث از امارات موجود خواهد بود.
نتیجه‌: درخصوص صحت معاملة فضولی اوراق بهادار، در معامله­های فضولی، نمی­توان یک ضابطة کلی صادر کرد که در همة موارد  قابل پذیرش باشد. بلکه در هر مورد با توجه به اماراتی که با معاملات سایر اموال متفاوت است، باید ضابطة موردی در نظر گرفته شود.

کلیدواژه‌ها


- ابراهیمی، محمدحسین، تحریری بر مکاسب شیخ انصاری، قم، انتشارات عالمه، 1377.
- امامی، حسن، حقوق مدنی، تهران، نشر اسلامیه، 1393.
- انصاری، مسعود، طاهری، محمدعلی، دانشنامة حقوق خصوصی، جلد دوم، تهران، انتشارات محراب فکر، 1384.
- انصاری، مرتضی، مکاسب، قم، دارالحکمه، 1415.
- بحرانی، یوسف ­بن ­احمد، الحدائق­ الناظره، قم، مؤسسه نشر الاسلامی، 1405.
- جعفری لنگرودی، محمد جعفر، مبسوط در ترمینولوژی حقوق، تهران، گنج دانش، 1394.
- ره­پیک، حسن، حقوق مدنی قراردادها، تهران، نشر خرسندی، 1387.
- شهیدی، مهدی، اصول قراردادها و تعهدات، جلد دوم، تهران، نشر مجد، 1391. 
- صحت، سپیده، لطفی، علیرضا، «بررسی فقهی و حقوقی اجازه و رد در معاملالت فضولی»، نشریه فقه و مبانی حقوق اسلامی، شماره دوم، 1393.
- صفایی، سید حسین، قواعد عمومی قراردادها، جلد دوم، تهران، نشر میزان، 1400.
- طاووسی، محمد حسام، پروین، رسول، «بررسی  تطبیقی ماهیت و آثار معاملة فضولی در اوراق بهادار با معامله در خارج از بازار»، نشریة علمی پژوهش­های حقوقی، دوره بیست، شماره چهل و پنجم، 1400.
- طوسی، محمد بن ­الحسن، خلاف، جلد سوم، قم،  جامعه مدرسین، 1378.
- فریدون، محدثه، امینی، مهدی، «رد مالک در معاملات فضولی اوراق بهادار و آثار آن»، فصلنامة بورس اوراق بهادار، دوره شش، شماره بیست و سوم، 1392.
- فریدون، محدثه، کاویانی، کوروش، «مسئولیت کارگزاران در معاملات فضولی اوراق بهادار با تکیه بر رویة هیأت داوری»، نشریة علمی پژوهش­های حقوقی، دوره نه، شماره هفدهم، 1389. 
- کاتوزیان، ناصر، حقوق مدنی (عقود معین)، جلد اول، تهران، گنج دانش، 1398.
- کاتوزیان، ناصر، حقوق مدنی (قواعد عمومی  قراردادها)، جلد دوم، تهران،  شرکت سهامی انتشار، 1393.
- کاتوزیان، ناصر، اعمال حقوقی قرارداد، تهران، شرکت سهامی انتشار، 1391.
- محقق داماد، سید مصطفی، عبدی­پور فرد، ابراهیم، قنواتی، جلیل، وحدتی­ شبیری، حسن، حقوق قراردادها در فقه امامیه، قم، پژوهشگاه حوزه و دانشگاه، چاپ اول، جلد دوم، 1389. 
- موسوی ­الخمینی،  سید روح­الله، کتاب البیع، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خیمنی، جلد اول، 1388.
- موسوی بجنوردی، سید محمد، تقی­زاده، شیما، «بررسی تحلیلی- انتقادی بیع فضولی با رویکردی بر  نظر امام خمینی»، پژوهشنامه متین، دوره دوازده، شماه چهل و هفتم، 1389.
- نائینی، محمدحسین، منیه ­الطالب فی حاشیه­المکاسب، به تقریر موسی نجفی خوانساری، تهران، مکتبه ­المحمدیه، جلد اول، چاپ اول، 1373.