آسیب شناسی اختیارات مالی اقتصادی وصی منصوب ولی قهری در فقه و حقوق ایران

نوع مقاله : علمی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری رشته حقوق خصوصی، گروه حقوق، واحد بین المللی کیش، دانشگاه آزاد اسلامی، جزیره کیش، ایران

2 استادیار و عضو هیأت علمی ، گروه حقوق، واحد بین المللی کیش، دانشگاه آزاد اسلامی، جزیره کیش، ایران

3 استادیار و عضو هیأت علمی، گروه حقوق، واحد بین المللی کیش، دانشگاه آزاد اسلامی، جزیره کیش، ایران

10.22034/ejs.2022.341844.1233

چکیده

زمینه و هدف: اختیارات مالی و اقتصادی وصی منصوب از طرف ولی قهری شامل اختیار اداره اموال و انجام فعالیت‌های اقتصادی و بازرگانی از موضوعات مهمی است که همواره محل بحث و نظر بوده است. هدف مقاله حاضر بررسی موضوع مورد اشاره در فقه و حقوق ایران است.
مواد و روش‌ها: مقاله حاضر توصیفی تحلیلی، نوع تحقیق نظری و از روش کتابخانه‌ای در جمع‌آوری اطلاعات استفاده‌ شده است.
ملاحظات اخلاقی: در این مقاله، اصالت متون، صداقت و امانت‌داری رعایت شده است.
یافته‌ها: در فقه و حقوق ایران، وصی دارای اختیارات متعددی مانند تصرف در اموال، پرداخت هزینه‌ها و انفاق صغار و محجورین، تجارت، حفظ و اداره ترکه شامل مهر و موم، تحریر و تقسیم ترکه می‌باشد. وصی مکلف است در چارچوبی که موصی برای شخص وصی معین و مشخص نموده است عمل نماید و در غیر این صورت ضامن می‌باشد.
نتیجه‌: در بسیاری از موارد مانند معاملات وصی، قانون‌گذار حکم صریحی در مورد اختیارات مالی وصی ندارد و با ملاک نظر از مواد مرتبط به قیم و قیمومت راجع به وصی نیز قابل اجرا تلقی می‌شود. پیشنهاد می‌شود قانون‌گذار در قوانین مدنی و امور حسبی وظایف و اختیارات وصی را در مورد امور مالی بیان نموده و به ذکر آن‌ها بپردازد ضمانت اجراهای مناسب‌تری نیز نسبت به وصی راجع به اداره اموال مولی‌علیه لحاظ گردد و دادستان نیز به‌عنوان نماینده مردم و مولی‌علیه نقش پررنگ‌تری راجع به امر وصایت بخصوص راجع به اموال محجورین و نظارت بر آن داشته باشد.

کلیدواژه‌ها


- ابن ادریس، محمد بن احمد، السرائر، جلد دوم، قم، دفتر انتشارات اسلامی، 1410.
ابن ادریس حلی، ابوجعفر محمد بن منصور بن أحمد، السرائر الحاوی لتحریر الفتاوی، جلد پانزدهم، قم، مؤسسه النشرالإسلامی، 1410.
- ابن‌‌ حمزه‌، محمد، الوسیله، قم، مکتبة آیة الله العظمى المرعشی النجفی، ۱۴۰۸.
- ابن درید، محمد بن حسن، جمهرة اللغة، جلد دوم، بیروت، دار العلم للمالبین، 1988.
- ابن زهره، حمزة بن علی، غنیه النزوع (الجوامع الفقهیه)، قم، موسسه امام صادق (علیه السلام)، 1404.
- ابن منظور، محمد بن مکرم، لسان العرب، جلد پانزدهم، بیروت،‌ دار الفکر للطباعة و النشر و التوزیع- ‌دار صادر، ۱۴۱۴.
- ارشدی، علی یار، وصیت در حقوق ایران و مذاهب اسلامی، چاپ سوم، تهران، انتشارات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، 1387.
- ازهرى، محمد بن احمد، تهذیب اللغة، بیروت، دار الاحیاء التراث العربی، 1421.
- امامی، سید حسن، حقوق مدنی، جلد سوم، چاپ چهارم، تهران، انتشارات کتاب‌فروشی اسلامیه، 1374.
- تهانوی، محمد علی بن علی، کشاف اصطالحات الفنون، بیروت، مکتبة لبنان ناشرون، 1996.
- جعفرپور، جمشید، «بررسی اختیارات ولی قهری و وصی در فقه و حقوق ایران با نگاهی به آرای امام خمینی (س)»، پژوهشنامه متین، شماره سی و چهارم و سی و پنجم، 1386.
- جعفری لنگرودی، محمدجعفر، وصیت و ارث، چاپ چهارم، تهران، انتشارات دانشگاه تهران، 1374.
- حسینی زبیدی، محمد مرتضی، تاج العروس من جواهر القاموس، جلد پانزدهم، بیروت،‌ دار الفکر، ۱۴۱۴.
- حق‌خواه، منیره، «تصرفات فضولی ولی قهری در اموال مولی‌علیه»، نشریه فقه و حقوق خانواده (ندای صادق)، شماره پنجاه و هفتم، 1391.
- حلّی، حسن بن یوسف، تحریر الاحکام،  جلد اول، قم، موسسه النشر الاسلامی التابعه لجماعه، 1314.
- حلّی، حسن بن یوسف، نهایة الإحکام فی معرفة الأحکام، جلد دوم، قم، مؤسسه آل البیت علیهم‌السلام، 1419.
- حلی، حسن بن یوسف، تذکرة الفقهاء، قم، موسسة آل البیت علیهم السلام إلحیاء التراث، 1414.
- راغب اصفهانى، حسین بن محمد، مفردات ألفاظ القرآن، جلد سوم، بیروت، دار القلم، 1412.
- صفایی، حسین، امامی، اسدالله، مختصر حقوق خانواده، چاپ بیست و هشتم، تهران، نشر میزان، 1390.
- طریحی، فخرالدین، مجمع البحرین، جلد اول، بیروت، مکتب النشر الثقافة الإسلامیة، 1408.
- طوسی، محمد بن حسن، المبسوط فی فقه الإمامیة، جلد چهارم و دوم، تهران، المکتبه المرتضویه الاثار الجعفریه، 1387.
- عاملی، زین الدین بن علی، مسالک الأفهام إلی تنقیح شرائع الإسلام، جلد سوم و پنجم، ‌قم، مؤسسة المعارف الإسلامیة، 1413.
- عبدلی، حمیده، «بررسی ایجاب و قبول در وصیت از دیدگاه فقه امامیه و حقوق ایران»، پایان‌نامه کارشناسی ارشد حقوق خصوصی، دانشگاه یزد، 1391.
- فراهیدی، خلیل بن احمد، کتاب العین، جلد سوم، قم، انتشارات هجرت، 1409.
- فیاض کابلی، محمد اسحاق، رساله توضیح المسائل، قم، انتشارات مجلسی، 1426.
- قانع، احمدعلی، محمدپور، اسماعیل، «اوصاف اختصاصی وصی از دیدگاه مذاهب خمسه و حقوق»، نشریه مبانی فقهی حقوق اسلامی (پژوهش‌نامه فقه و حقوق اسلامی)، شماره بیست و سوم، 1398.
- قرشی، علی‌اکبر، قاموس قرآن، جلد هفتم، چاپ سوم، تهران، دارالکتب الاسلامیه، 1367.
- کاتوزیان، ناصر، وصیت در حقوق مدنی ایران، چاپ چهارم، تهران، انتشارات کانون وکلای دادگستری، 1382.
- کاتوزیان، ناصر، قانون مدنی در نظم حقوقی کنونی، چاپ پنجم، تهران، چاپ نشر دادگستر، 1379.
- کاتوزیان، ناصر، عدالت قضایی (گزیده آرا)، چاپ اول، تهران، انتشارات دادگستر، 1378.
- کیدری، قطب الدین، محمد بن حسین‌، إصباح الشیعه، قم، مؤسسه امام صادق (ع)، 1416.
- محقق حلی، حسن بن سعید، شرائع الاحکام فی مسائل الحلال و الحرام، جلد دوم، قم، موسسه مطبوعاتی اسماعیلیان، 1408.
- محقق داماد، سید مصطفی، تحلیل فقهی و حقوقی وصیت، چاپ سوم، تهران، مرکز نشر علوم اسلامی، 1378.
- محقق کرکی، علی بن حسین، جامع المقاصد فی شرح القواعد. چاپ دوم، جلد پنجم، قم، مؤسسه آل البیت علیهم السلام، 1414.
- مغنیه، محمدجواد، فقه تطبیقی (مذاهب پنجگانه جعفری، حنفی، مالکی، شافعی، حنبلی)، چاپ پنجم، تهران، انتشارات جهاد دانشگاهی، 1386.
- مقصودی، مراد، حقوق مدنی اشخاص و محجورین، چاپ دوم، تهران، انتشارات خرسند، 1390.
- مکی عاملی، محمد بن جمال‌الدین (شهید اول)، اللمعه الدمشقیة فی فقه الامامیه، جلد یکم، قم، دار الفکر، 1411.
- منصوری اسفندرانی، علیرضا، «وظایف و مسئولیت‌های وصی در اداره اموال صغار در فقه امامیه و حقوق ایران»، پایان ارشد کارشناسی ارشد فقه و مبانی حقوق، دانشگاه علوم و حدیث، 1391.
- نجفی، محمدحسن، جواهر الکلام فی شرح شرایع الاسلام، جلد بیست و هفتم و بیست و دوم، چاپ هفتم، لبنان، داراحیاء التراث العربی، 1404.