تأملی فقهی و حقوقی در اجرت‌المثل زوجه و نقد تبصره الحاقی ماده 336 ق.م

نوع مقاله : علمی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری رشته فقه و مبانی حقوق اسلامی، واحد بیرجند، دانشگاه آزاد اسلامی، بیرجند، ایران

2 استادیار گروه فقه و مبانی حقوق اسلامی، واحد بیرجند، دانشگاه آزاد اسلامی، بیرجند، ایران.

3 استادیار گروه فقه و مبانی حقوق اسلامی، واحد بیرجند، دانشگاه آزاد اسلامی، بیرجند، ایران و دانشگاه دولتی بیرجند.

10.22034/ejs.2022.332675.1186

چکیده

زمینه و هدف: اجرت‌المثل زوجه در قوانین موضوعه کشور با هدف حمایت مالی از زوجه وضع‌ شده و عامل آن ضمان عمل زوجه است. پژوهش حاضر درصدد پرداختن به اجرت­المثل زوجه و نقد تبصره الحاقی ماده 336 ق.م است.
مواد و روش‌ها: روش پژوهش حاضر توصیفی - تحلیلی است. 
ملاحظات اخلاقی: در پژوهش حاضر از منابع دست اول، ضمن رعایت اصول اخلاقی از جمله امانت­داری بهره برده شد.
یافته‌ها: تبصره الحاقی ماده 336 ق.م با هدف حمایت از حقوق زوجه است. مقید نمودن پرداخت اجرت‌المثل به بندهای متعدد و غیرضرور، تعارض صریح برخی بندهای تبصره ازجمله، قصد عدم تبرع و دستور زوج با اصل ماده و عدم تفکیک دقیق تکالیف واجب و غیرواجب زوجه در ایام زوجیت از سوی مقنن از جمله انتقادات وارده بر این ماده هستند.
نتیجه‌: مطالبه‌ حق اجرت‌المثل بر اساس اصل ماده 336 ق.م برای زوجه در صورت تحقق شرایط استیفا به نحو مطلوب‌تری میسر است و نیازی به مطرح شدن بندهای غیرضرور در قالب تبصره وجود ندارد.

کلیدواژه‌ها


- ابن‌بابویه قمی (شیخ صدوق)، محمد بن علی، من لایحضره­الفقیه، چاپ دوم، قم، دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، 1413.
- ابن فارسی، احمد بن زکریا، معجم مقارییس اللغته، مصحح عبدالسلام محمدهارون، چاپ اول، قم، دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علیمه قم. بی­تا.
- اشتهاردی، علی پناه، مدارک العروه، تهران، دارالاسوه للطباعه و النشر، 1417.
- امامی، سید حسن، حقوق مدنی، تهران، انتشارات اسلامیه، 1389.
- انصاری، مرتضی، فرائدالاصول، قم، ذوی القربی، 1437.
- انصاری، مرتضی، المکاسب، قم، کنگره جهانی بزرگداشت شیخ اعظم انصاری، 1415.
- باریکلو، علیرضا، «مبانی حمایت از درامد ایام زناشویی زوجه مطلقه»، مجله خانواده پژوهی، 1390.
- تبریزی، جواد بن علی، منهاج ­الصالحین، قم، مجمع الامام المهدی، 1426.
- حر عاملی، محمد بن حسن، وسائل الشیعه الی تحصیل مسائل الشریعه، بیروت، داراحیاء التراث العربی، 1412.
- حلی (محقق حلی)، جعفر بن حسن، شرایع الاسلام، چاپ دوم، قم، موسسه اسماعیلیان، 1408.
- خویی، سید ابوالقاسم، موسوعه الامام الخوئی، قم، موسسه احیاء آثار الامام الخویی، 1422.
- خویی، سید ابوالقاسم، منهاج الصالحین، قم، نشر مدینه العلم، 1410.
- راغب اصفهانی، حسین بن محمد، مفردات الفاظ القرآن، مصحح عبدالسلام محمدهارون، چاپ اول، لبنان، دارالعلم، بی­تا.
- رضایی­زاده، مهدی، بررسی حقوقی «بیمه اجرت­المثل زوجه در حقوق موضوعه ایران»، فصلنامه بین­المللی قانون­یار، دوره سوم، شماره نه، 1398.
- روحانی، محمدصادق، فقه الاصادق، چاپ پنجم، قم، آیین دانش، 1435.
- سیستانی، سید علی حسینی، منهاج الصالحین (للسیستانی)، قم، مکتب آیت‌الله سیستانی، 1415.
- شیخی بیرگانی، هاجر، میرداداشی، مهدی، «اجرت­المثل ایام زندگی مشترک با تأکید بر رویه قضایی»، فصلنامه مطالعات فقهی و فلسفی، دوره هشتم، شماره سی، 1396.
- صفایی، سید حسین، امامی، اسد الله، حقوق خانواده، جلد اول، چاپ سیزدهم، تهران، انتشارات دانشگاه تهران، 1393.
- طباطبایی قمی، تقی، الدلائل فی شرح منتخب المسائل، قم، کتاب‌فروشی محلاتی، بی­تا.
- طباطبایی یزدی، سید محمدکاظم، العروه الوثقی، چاپ دوم، بیروت، موسسه الا علمی للمطبوعات، 1409.
- طرابلسی (قاضی ابن براج)، عبدالعزیز، المهذب، قم، دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، 1406.
- طریحی، فخرالدین بن محمد، مجمع البحرین، بیروت، دار و مکتبه الهلال، 1985.
- طوسی (شیخ طوسی)، شیخ ابوجعفر محمد بن حسن، المبسوط فی فقه الامامیه، چاپ سوم، تهران، المکتبه المرتضویه لا حیاء آلاثار الجعفریه، 1387.
- عدل، مصطفی، حقوق مدنی، چاپ دوم، قزوین، نشر طه، 1385.
- فیاض، محمد اسحاق، تعالیق مسبوطه علی العروه الوثقی، بی‌جا، محلاتی، بی­تا.
- قربان­نیا، ناصر، باز پژوهی حقوق زنان، جلد دوم، چاپ اول، تهران، روز نو، 1384.
- کاتوزیان، ناصر، وقایع حقوقی، چاپ ششم، تهران، شرکت سهامی انتشار، 1390.
- کاتوزیان، ناصر، دوره مقدماتی حقوق مدنی، چاپ هشتم، تهران، گنج دانش، 1384.
- کاشف الغطاء، حسن، انوار الفقاهه (کتاب المضاربه)، نجف، موسسه کاشف الغطاء العامه، 1422.
- کاشف الغطاء، محمدحسین بن علی، تحریر المجله، تهران، مکتبه النجاح، بی­تا.
- کلینی، ابوجعفر محمد بن یعقوب، الکافی، تهران، دارالکتب الاسلامیه، 1407.
- گلپایگانی، محمدرضا، مجمع المسائل، قم، دار القران الکریم، بی­تا.
- محقق داماد، سید مصطفی، قواعد فقه (مالکیت و مسولیت)، تهران، مرکز نشر علوم اسلامی، 1383.
- محقق داماد، سید مصطفی، بررسی حقوق خانواده، نکاح و انحلال آن، تهران، مرکز نشر علوم اسلامی، بی­تا.
- محمدی، مرتضی، «طلاق و سهم زن از زندگی مشترک»، نشریه نامه مفید، شماره چهل و سه، 1383.
- مرادی، خدیجه، قاسم‌زاده، عاتکه، «اجرت‌المثل زوجه در فقه و حقوق ایران با نظر به قانون حمایت از خانواده 1391»، مجله فقه و مبانی حقوق اسلامی، دوره چهل و هشتم، شماره دو، 1394.
- مظفر، محمدرضا، اصول الفقه، نجف، دارالنعمان، 1386.
- مغنیه، محمدجواد، الفقه علی المذاهب الخمسه، چاپ دهم، بیروت، دارالتیارالجدید، 1421.
- مکارم شیرازی، ناصر، القواعد الفقهیه، چاپ سوم، قم، مدرسه علی ابن ابیطالب علیه‌السلام، 1370.
- مکارم شیرازی، ناصر، انوار الفقاهه فی احکام العتره الطاهره (کتاب النکاح)، قم، مدرسه علی ابن ابیطالب علیه‌السلام، بی­تا.
- موسوی بجنوردی، حسن، القواعد الفقهیه، قم، الهادی، 1419.
- موسوی خمینی، سید روح‌الله،  تحریرالوسیله. تهران، موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، 1392.
- میرزای قمی، ابوالقاسم بن محمدحسن، جامع الشتات فی اجوبه السوالات، تهران، کیهان، 1371.
- نجفی، شیخ محمدحسن، جواهر الکلام فی شرح الشرائع الاسلام، بیروت، داراحیاء التراث العربی، 1404.
- هدایت­نیا، فرج­الله، حقوق مالی زوجه، قم، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، 1385.