بررسی تطبیقی نقش زمان و مکان در استنباط احکام اسلامی از دیدگاه سید محمد باقر صدر و مرتضی مطهری

نوع مقاله : علمی

نویسنده

آزاد مرکزی

چکیده

چکیده
بعد از تتبّـع در آثار شهیدان صدر و مطهری، معلوم شد زمانی که صحبت از نقش زمـان و مکان در اجتهـاد به میان می‌آید، مراد، خودِ زمان و مکان نیست؛ چون خود زمان و مکان، تأثیری در حکم شرعی ندارند و تغییر آنها باعث تغییر حکم شرعی نمی‌شود؛ بلکه مراد، اوضاع و احوالی است که در زمان یا مکان، پدید آمده است و حکم و موضوعِ حکمِ شرعی را متعین می‌سازد و تغییر آن، باعث تغییرِ حکم و موضوعِ حکم شرعی می‌گردد. لذا اگر زمان و مکان، مطرح می‌شود، برای اشاره به اوضاع و احوالی است که در آن زمان و مکان قرار دارد و زمان و مکان، بستر وجودی آنهاست. از نظر شهیدان صدر و مطهری، دو عنصر زمان و مکان، نقش مهمّی در حلّ مسائل نوظهور، ایفا می‌کنند و دینِ مُبینِ اسلام، با بها دادن به این دو عنصر و با مطرح ساختن برخی اصول دیگر، کیفیتی در ساختار احکام خویش پدید آورده است که همراه با تحوّلاتِ اعصار گوناگون پیش برود و نیازها و مسائل هر عصری را با در نظر گرفتن اوضاع و شرایط حاکم بر همان عصر، پاسخ گو باشد و در تمام فروعات فقه، جاری و ساری شود.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


1)* قرآن
2)* نهج البالغه
3)* ابــن االثیر،النهایــه فــی غریــب الحدیــث و االثــر، تحقیــق طاهراحمدالــزاوی و محمـــود محمــد الطناحــی، مؤسســه مطبوعاتــی اســماعیلیان، قــم،1364
4)* حلی عالمه، مبادی الوصول الی علم االصول، چاپ سوم، مرکز االعالم االسالمی، قم، 1404
5)* خامنـه ای، سـید علـی، حـوزه و روحانیـت، جلـد اول، تالیـف دفتـر مقـام معظـم رهبـری، انتشـارات سـازمان 
تبلیغـات اسـامی، تهـران، 1375
6)* خراسانی آخوند، کفایه االصول، جلد دوم، انتشارات دارالفکر، 1389
7)* خمینی روح اهلل، صحیفه نور، جلد بیست و یکم، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینى، تهران،1389
8)* راغـب اصفهانـی، مفـردات غریـب القـرآن، ترجمـه غالمحسـین خسـروی، تهـران، المکتبـة المرتضویـة الحیـاء 
آثارالجعفریه، 1363
9)* زمانی، محمود، فصلنامه تخصصی نقد و نظر، شماره 5 ،1374
10)* صدر، سید محمد باقر ، اسالم راهبر زندگی، قم، انتشارات دارالصدر، 1393
11)* صدر، سید محمد باقر، اقتصادنا، قم، بوستان کتاب، 1425
12)* صدر، سید محمد باقر، المعالم الجدیده لالصول، تهران، مکتبه النجاح، 1395ق 
13)* صدر، سید محمد باقر، دروس فی علم االصول، قم، انتشارات دارالصدر، 1421
14)* صدر، سید محمد باقر،اقتصاد ما، جلد دوم، ترجمه اسپهبدی، تهران، 1360
15)* صدر، سید محمد باقر، اقتصاد ما، جلد اول،ترجمه محمد کاظم موسوی، تهران، 1348
16)* صدر،سید محمد باقر،الفتاوی الواضحه، قم،مرکز االبحاث و الدراسات التخصصیه للشهید الصدر، 1422
17)* صدر، سید محمد باقر، اقتصاد برتر، علی اکبر سیبویه، تهران، دفتر نشر میثم، 1358ّر، 1408
18)* صدر، سید محمد باقر، مباحث األصول، حائری، سید کاظم، جلد چهارم، قم، نشر مقر
19)* صدر، سید محمد باقر، بحوث فی علم األصول، قم، مؤسسه دائرة المعارف فقه اسالمی، 1417 
20)* مجلس شورای اسالمی،قانون اساسی جمهوری اسالمی ایران، تهران، سازمان چاپ و انتشارات، 1379
21)* مطهری مرتضی، کلیات علوم اسالمی، تهران، انتشارات صدرا، 1392
22)* مطهری مرتضی، مجموعه آثار، جلد بیست و دوم، تهران، انتشارات صدرا، 1391
23)* مطهری مرتضی، مجموعه آثار جلد بیستم، تهران، انتشارات صدرا، 1391
24)* مطهری مرتضی، ده گفتار، تهران، انتشارات صدرا، 1390
25)* مطهری مرتضی، مجموعه آثار، جلد سوم، تهران، انتشارات صدرا، 1391
26)* مطهری مرتضی، آشنایی با علوم اسالمی، جلد سوم، تهران، انتشارات صدرا، 1388
27)* مطهری مرتضی، ختم نبوت، تهران،انتشارات صدرا، 1391
28)* مطهری مرتضی، اسالم و نیازهای زمان، جلد اول، تهران، انتشارات صدرا، 1393
29)* مطهری مرتضی، اسالم و نیازهای زمان، جلد دوم، تهران، انتشارات صدرا، 1391
30)* مهـدوی، اصغرآقـا، مبانـی نقـش زمـان و مـکان در اسـتنباط احـکام از دیـدگاه امـام خمینـی و شـهید صـدر، تهـران، دانشـگاه امـام صـادق)ع(، 138