جایـگاه عقـل در علم اصـول ازمنظـر علمـا (امام خمینـی، شهیـد صدر وآخوند خراسـانی)

نوع مقاله : علمی

نویسنده

دانشگاه آزاد تهران مرکزی . ایران

IHRCI-1800-1005

چکیده

با توجه به تحول علم اصول وفراز و نشیب آن درطول تاریخ، دلیل عقل در فقه شیعه و منظر علمای شیعه به عنوان یکی از اصلی ترین مسائل اصولی دچار تغییر و تحولات فراوان گردیده است، از کسانی که برای عقل اعتباری قائل نبودند از اشاعره، اخباریها و ظاهریه گرفته، تا آنانی که عقل را معتبر دانسته اند. این پژوهش برآن است که با توجه به اهمیت موضوع»عقل»جایگاه و کاربرد آن دربین ادله و منابع استنباط احکام را براساس دید گاه برخی از علمای بزرگوار تبیین نماید ، که با توجه به موضوع بحث ،کارکرد عقل از سه منظر مطرح شده است الف- عقل ابزاری )عام(که درخدمت منابع دیگر است ب- استلزامات عقل)عقل خاص( ج-عقل اخص )مستقل عقلی(که به نظر می رسد اختاف نظر در همین قسم باشد )چنانچه عقل در عرض منابع دیگر باشد(که البته اعتبارعقل مستقل ، با پذیرش حسن وقبح عقلی وقاعدۀ مازمه بصورت فی الجمله ازطرف علمای بزرگوار)امام خمینی، شهید صدروآخوند خراسانی رحمۀ الل علیهم پذیرفته شده است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


1ـ ابن فارس، بن زکریا لابی الحسین، معجم مقابیس اللغۀ1429)ق( ج9، بیروت، دارالاحیاء التراث
2ـ ابن منظور، محمد، لسان العرب، تعلیقه :  علی شیرازی)1408ق(ج9، بیروت، دارالاحیاءالتراث ،
3ـ ابن ادریس، محمد بن حلی ، السرائر)1414ق( چاپ سوم، قم، مؤسسه نشر اسامی.
4ـ اصفهانی ،کمپانی، محمد حسین ، نهایۀ الدرایۀ فی شرح الکفایۀ1374)(ج1، چاپ اول، قم، انتشارات سیدالشهدا
5ـ اصفهانی، محمد حسین، الفصول الغرویه)1404ق( قم ، داراحیاءالعلوم الاسامیه.
6ـ الدکتور رفیق العجم، مؤسوعۀ مصطلحات اصول الفقه عند المسلمین)1998م( چ اول، بیروت، لبنان، مکتبۀ البنان.
7 ـ اردبیلی، سید عبدالغنی، تقریرات فلسفه :  امام خمینی)1419ق(قم ، مؤسسه نشر وتنظیم آثارامام خمینی.
8 ـ الفیروزآبادی، محمد بن یعقوب، معجم القاموس المحیط)1430ق( بیروت، انتشارات دارالمعرفۀ.
9 ـ الکلینی، محمد بن یعقوب، الکافی)1407ق( ج1، تهران، دارالکتب الاسامیه.
10                 ـ جوادی آملی، عبدالل، تفسیر انسان به انسان)1392( چاپ هفتم، قم، مرکزنشر اسراء.
11                 ـ حکیم، محمد تقی، اصول العامۀ الفقه المقارن) ،1418ق( ، چاپ دوم، قم، نشر آل البیت.
12                 ـ حرعاملی، محمدبن حسن، الفصول المهمه فی اصول الائمه )تکملۀ وسائل الشیعه)( 1418ق(ج1، قم، نشر معارف اسامی مؤسسه امام رضا.
13                 ـ حق پناه، رضا، قرآن ودانش اصول)1390( تهران، نشرسخن.
14                 ت خراسانی)آخوند(محمدکاظم ،کفایۀالاصول، تصحیح وتعلیق : سید مهدی شمس الدین)1407ق( چاپ اول، تهران ،مؤسسه نشر وزارت ارشاد اسامی.
15                 ـ خمینی، سید روح اله، مناهج الوصول الی علم الاصول)1415ق(ج1، قم، چاپ مؤسسه تنظیم  نشر آثار امام خمینی
16ـ  تنقیح الاصول ، )بی تا( مقرر:  حسین تقوی اشتهاردی، چ اول، قم، مؤسسۀ نشر وآثار امام خمینی..
17ـ مکاسب محرمه، )بی تا( قم، چاپ مؤسسه تنظیم ونشر آثار امام خمینی.
18ـ  کتاب البیع، )بی تا( قم، چاپ مؤسسه تنظیم ونشر آثار امام خمینی .
19ـ تهذیب الاصول، مقرر:   جعفر سبحانی)1367( قم، دارالفکر.
20                 ـ دهخدا، فرهنگ متوسط دهخدا)1390( ج2 ، واژۀ عقل، چاپ دوم، انتشارات دانشگاه تهران.
21                 ـ سایت پژوهشگاه علوم وحیانی معارج ، پیام آیت الل جوادی آملی به همایش نکوداشت آخوند خراسانی، رویت 03/7/79. www.portal.esra. ir
22ـ سبحانی، جعفر الالهیات ) ،1411ق(چاپ سوم، قم، ناشر المرکزالعالمی الدراسات الاسامیه.
23 ـ شریعتی، سعید، و حسین قافی ، اصول فقه کاربردی) ،1390( ج2 ، چاپ اول، قم، ناشر پژوهشگاه حوزه ودانشگاه. ،
24ـ شیرازی، صدرالدین محمد ، شرح اصول کافی)1391ق( تهران، مکتبۀالمحمودی.
25ـ صدر ، محمد باقر ، المعالم الجدیده) ،1395ق( چ دوم، تهران، مکتبۀ النجاح.
26 ـ طباطبایی، محمد حسین، نهایۀ الحکمه)1405ق ( قم، مؤسسه نشر اسامی.
27ـ همو، تفسیرالمیزان) 1375( ج2، مترجم :  سید محمد باقر موسوی همدانی، قم، انتشارات اسامی.
28ـ طوسی، محمدبن الحسن ، عدۀالاصول)1417ق( چاپ اول، قم، نشر ستاره.
29                 ـ علیدوست، ابوالقاسم، فقه وعقل) 1386( چاپ چهارم، تهران، انتشارات پژوهشگاه فرهنگ واندیشه اسامی. قماشی ،سعید، مقاله بازشناسی جایگاه عقل درفقه شیعه)1380(:  ش 3، )رواق اندیشه(
30                 ـ قمی، )میرزا(ابوالقاسم، قوانین الاصول)1378ق(، چاپ سنگی، ا تهران، المکتبۀ الاسامیه.
30                 ـ فیض، علیرضا، ویژگیهای اجتهاد وفقه پویا) ،1382( تهران، پژوهشگاه علوم انسانی ومطالعات فرهنگی.
31                 ـ کاتوزیان، ناصر، فلسفه حقوق، ج 1381) 2( ناشر شرکت سهامی انتشار.
32                 ـ کاظمی خراسانی، محمد علی، فوائد الاصول، )تقریرات میرزای نائینی(ج3، )بی تا ( قم، مؤسسه نشر اسامی .
33                 ـ مؤمنی، مصطفی ورجائی ، فاطمه، مقاله جایگاه عقل دراصول فقه) ،1387(: ش 17، فصلنامۀ تخصصی فقه وتمدن ،سال پنجم.
34ـ  مظفر، محمد رضا ، اصول الفقه، ج1و2  1405)ق( بی جا ، نشر دانش اسامی.
35ـ مظفر، المنطق)1388ق( نجف اشرف، مطبعۀالنعمان.
36                 ـ مجلسی ، محمد باقر، بحارالانوار) ،1403ق( ج1، چاپ سوم، بیروت، مؤسسه الوفاء.
37                 ـ نایینی، محمد حسین ، میرزا ی نایینی، اجود التقریرات، مقرر:  سید ابوالقاسم خویی)1420( چ اول، قم، مؤسسۀ صاحب الامر.
38                 ـ ولائی، عیسی، فرهنگ تشریحی اصطاحات اصول)1380(چاپ دوم، تهران، نشرنی.
39                 ـ هاشمی، سید محمود، مباحث الحجج والاصول العلمیه :  بحوث شهیدصدر ) 1405ق(، ج1، چاپ اول، قم، نشر مکتب الاعام الاسامی.
40ـ سایت پژوهشگاه علوم وحیانی معارج ، پیام آیت الل جوادی آملی به همایش نکوداشت آخوند خراسانی، رویت 30/7/79.