قاعـده إحسـان و اسبـاب اصلـی ضمـان

نوع مقاله : علمی

نویسندگان

-

چکیده

مسئولیت یا ضمان ،آنگاه که مبتنی بر اراده طرفینی و یا قرارداد خاص نباشد عنوانی است عام که در اصطاح فقهی و حقوقی ، از آن به مسئولیت مدنی و ضمان قهری یاد می شود؛ بدین معنا که هریک از آحاد مردم در قبال اعمال و افعال خود که همان اسباب ضمان می باشد در برابر افراد و جامعه، مسئول و ضامنند. این مفهوم عام بعضاً تحت الشعاع شرایطی خاص همچون زمانی که شخص تحت تأثیر نیت مثبت خود دست به انجام عملی می زند که اتفاقاً موجب تحقق شرایط ضمان یا مسئولیت است ، محل تردید می شود تا بدانجا که تعیین حکم نسبت به دوام و یا سقوط ضمان در خصوص فاعل را مشکل می نماید و این سؤال ایجاد می شود که آیا با تکیه بر نیت خیرخواهانه مرتکب، معرفی نمودن فعل ارتکابی به عنوان فعل نیکوکارانه ، رافع مسئولیت فاعل آن خواهد بود یا خیر که در این خصوص می توان پاسخ داد اثبات محسنانه بودن عمل مرتکب و تحقق شرایط قاعده فقهی إحسان موجب سقوط ضمان و سلب مسئولیت و برائت ذمه وی می گردد. در این مقاله سعی گردیده تا مبتنی بر آراء و اقوال فقهی و حقوقی و منابع کتابخانه ای جوانب مختلف موضوع و ارتباط میان قاعده فقهی احسان با اسباب اصلی ضَمان، مورد بررسی وتجزیه و تحلیل و توصیف قرار گیرد.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


1- قرآن کریم
2-امامی، سیدحسن؛ حقوق مدنی، تهران،کتابفروشی اسامیه ،1367، چاپ هشتم،ج 1
3- ابن منظور، محمدبن مکرم، لسان العرب، ج13، چاپ اول، دارالصادر، بیروت ،1410 ه ق
4-جمعی از مؤلفان، مجلۀ فقه أهل البیت علیهم السام )بالعربیۀ(، 52 جلد، مؤسسه دائرۀ المعارف فقه اسامی بر مذهب اهل بیت علیهم السلام، قم - ایران، اول،  ه ق
5-حلّی، محقق، نجم الدین، جعفر بن حسن، شرائع الإسام فی مسائل الحال و الحرام ،4 جلد، مؤسسه اسماعیلیان ،قم - ایران، دوم ،1408  ه ق
6-              خوانساری، جمال الدین محمد، شرح غرر الحکم و درر الکلم ،324
7-              خوی، سید ابوالقاسم ، مصباح الفقاهه ، ج 3/ 131، قم :  مؤسسه انصاریان 1417 ه. ق.
8-              خمینی، سید روح اللّ موسوی، توضیح المسائل )امام خمینی(، در یک جلد، اول ،1426 ه  ق
9-              شهیدثانی، زین الدین، الروضۀ البهیه فی شرح اللمعه الدمشقیه،  ج 2، چاپ دوم، دار احیاء التراث العربی، بیروت
10-        طاهری،حبیب الل،قواعد فقه،2جلد،دفتر انتشارات اسامی وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، قم،بهار
1387
11-        طاهری، حبیب الل، حقوق مدنی )طاهری(، 5 جلد، دفتر انتشارات اسامی وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، قم - ایران، دوم ،1418 ه  ق
12-        طوسی )شیخ(، محمد بن حسن )شیخ الطائفه(؛ التبیان فی تفسیر القرآن؛ ج 5
13-        فاضل لنکرانی ،محمد ، القواعد الفقهیه، ج 1،چاپ اول، انتشارات مهر، قم ،1416 ه ق
14-        فیض الاسام، نهج الباغه، ترجمه دشتی، چاپ دهم، انتشارات تابان، قم ، 1380
15-        قانون مدنی جمهوری اسامی ایران
16-        قانون مجازات اسامی جمهوری اسامی ایران .اصاحی 1/1392/2
17-        کاتوزیان ناصر، حقوق مدنی ) ضمان قهری ، مسئولیت مدنی ( ، تهران ،انتشارات دانشگاه تهران .
18-        محقق داماد،سید مصطفی، قواعد فقه ج  1 و2،ناشراندیشه های نو در علوم اسامی،سال، 0731 .
19-        مصطفوی، سید محمد کاظم، مائۀ قاعدۀ فقهیۀ، در یک جلد، دفتر انتشارات اسامی وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، قم - ایران، چهارم ،1421 ه  ق.
20-        موسوی بجنوردی، سید محمد بن حسن ، قواعد فقهیه،2 جلد، مؤسسه عروج، تهران - ایران، سوم ،1401 ه  ق.
21-        نرم افزارجامع فقه اهل بیت)ع(،مرکزتحقیقات کامپیوتری علوم اسامی،قم،ویرایش2931،2.