مسئولیت حقوقی و کیفری وکیل در صدور چک از منظر فقه امامیه و قانون صدور چک

نوع مقاله : علمی

نویسندگان

1 دکتری حقوق بین‌الملل، مدرس دانشکده ادبیات و علوم انسانی، واحد تهران مرکزی، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران.

2 کارشناسی حقوق، دانشکده حقوق و علوم سیاسی، واحد تهران جنوب، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران.

چکیده

زمینه و هدف: چک پرکاربردترین سند تجاری محسوب می­شود. به همین علت، اصلاحات مختلفی نسبت به قانون صدور چک به تصویب رسیده است. یکی از موضوعات مهم در زمینه صدور چک، وکالت برای صدور چک و مسئولیت وکیل می­باشد که هدف از پژوهش حاضر بررسی این موضوع در پرتو قانون صدور چک و مبانی فقهی آن است.
مواد و روش‌ها: این تحقیق از نوع نظری بوده ‌روش تحقیق به صورت توصیفی تحلیلی می‏باشد و روش جمع ‏آوری اطلاعات به صورت کتابخانه‏ای است و با مراجعه به اسناد، کتب و مقالات صورت گرفته است.
یافته‌ها: یافته­ های پژوهش حاضر نشان می­دهد که با تکیه بر مبانی فقهی، ماهیت چک، نه صرفاً وسیله پرداخت، بلکه اقرار به دین می­باشد. این ماهیت خاص چک، آثار مختلف و ویژه­ای را برای چک ایجاد می­کند.
ملاحظات اخلاقی: در تمام مراحل نگارش پژوهش حاضر، ضمن رعایت اصالت متون، صداقت و امانت­داری رعایت شده است.
نتیجه‌گیری: در قانون صدور چک اصل بر مسئولیت وکیل می­باشد. این مسئله با اصل عدم مسئولیت وکیل در قانون مدنی به عنوان یک اصل عام در تعارض نیست. چنانچه ماهیت چک را اقرار به دین قلمداد کنیم، وکیل برای انجام اقرار از سوی موکل باید علم به موضوع اقرار داشته باشد. در فرآیند صدور چک نیز موضوع اقرار، اطلاع از میزان وجوه حساب موکل می­باشد. به همین دلیل چنانچه چک با عدم پرداخت مواجه شود، اصل بر این است که وکیل بدون علم و اطلاع اقدام به اقرار نموده است که در این صورت مرتکب تقصیر شده است.

کلیدواژه‌ها


اردبیلی، محمدعلی، حقوق جزای عمومی، تهران: نشر میزان، 1392، جلد2.
امامی، حسن، حقوق مدنی، تهران: اسلامیه، ١٣٧١، جلد 2.
امامی، حسن، حقوق مدنی، تهران: نشر اسلامیه، 1382، جلد2.
جعفری لنگرودی، محمد جعفر، مبسوط در ترمینولوژی حقوق، تهران: گنج دانش، 1381، جلد 5.
جعفری لنگرودی، محمدجعفر، مبسوط در ترمینولوژی حقوق، تهـران: کتابخانـه گـنج دانـش، 1387، جلد 3.
حسینی مراغی، سید میر عبدالفتاح، العناوین الفقهیه، قم: انتشارات جامعه مدرسین، 1417، جلد 2.
شهیدی، مهدی، سقوط تعهدات، تهران: مجد، ١٣٨١.
عاملی، زین الدین بن علی، مسالک الافهام، قم: موسسه معارف الاسلامیه، 1414، ج5.
عوض احمد، ادریس، دیه، ترجمه علیرضا فیض، تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، 1374.
قیاسی، جلال الدین و دیگران، حقوق جزای عمومی (اسلام و حقوق موضوعه)، قم: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه، 1385.
کاتوزیان، ناصر، الزام­های خارج از قرارداد، ضمان قهری، تهران: انتشارات دانشگاه تهران، 1389.
کاتوزیان، ناصر، اعتبار امر قضاوت شده دردعوای مدنی، تهران: کانون وکلا، ١٣٧٣.
کاتوزیان، ناصر، حقوق مدنی (نظریه عمومی تعهدات)، تهران: نشر یلدا، 1374.
کاتوزیان، ناصر، ضمان قهری، تهران: شرکت سهامی انتشار، 1377.
کاتوزیان، ناصر، عقود معین، تهران: نشر بهشهر، 1364، ج 3.
کاتوزیان، ناصر، فلسفه حقوق، تهران: شرکت سهامی انتشار، 1376.
کاویانی، کوروش، حقوق اسناد تجاری، تهران: میزان، ١٣٨٩.
محقق داماد، مصطفی، قواعد فقه، تهران: مرکز نشر علم اسلامی، 1406، ج1.
ملک زاده، فهیمه، اصطلاحات تشریحی حقوق جزا، تهران: مجد، 1389.
ولیدی، محمد صالح، حقوق جزا (مسئولیت کیفری)، تهران: امیرکبیر، 1382.
ب. مقالات
امام وردی، محمد حسن، «ماهیت شناسی مدنی صدور چک عادی در حقوق ایران»، آموزه­های فقهی مدنی، دوره 12، 1394.
بلوردی، طیبه، «بررسی فقهی و حقوق امنیت شغلی کارگران با استناد به قاعده احترام»، فقه و مبانی حقوق اسلامی، شماره 3، 1395.
بهرامی احمدی، حمید، آقا عباسی، رضا، «بررسی مبنای مسئولیت مدنی دارندگان وسیله نقلیه موتوری زمینی و حدود آن با تکیه بر مبانی فقهی» حقوق تطبیقی، شماره 2، 1394.  
درویشی، هویدا، «یوسف، مسئولیت مدنی وکیل یا نماینده در صدور چک پرداخت نشدنی»، دو فصلنامه رویه قضایی حقوق خصوصی، شماره 1، ۱۳۹۵.
دیلمی، احمد، «تأملی در قرائت‌های مختلف از مسئولیت تضامنی»، فقه و حقوق اسلامی، شماره 3، 1390.
رنجبر، رامین، «بررسی ماهیت صدور چک و مقایسه آن با تبدیل تعهد»، کنفرانس سالانه پژوهش­های حقوقی و قضایی، دوره 1، 1396.
شرافت پیما، محمدرضا، عیسایی تفریشی، محمدرضا، صادقی، محمود، «تاثیر همراه قوه قـاهره بـر مسـئولیت»، فصلنامه مدرس علوم انسانی، شماره 4، 1386.
عالی پناه، علیرضا، جوادیه، علی، «اثر نظریه نمایندگی در صدور سند تجارتی و تعیین تاریخ چک و لوازم آن با نگاهی به کنوانسیون­های ژنو درباره چک مصوب 1931م»، پژوهشنامه حقوق اسلامی، شماره 2، 1398.
علوی، حسن، «مبانی مسئولیت کیفری در حقوق جزا»، دوفصلنامه علمی تخصصی گفتمان حقوقی، شماره 1، 1395.
هوشمند فیروزآبادی، حسین، «ارزیابی مانی فقهی مسئولیت مدنی»، آموزه های فقهی مدنی دانشگاه علوم رضوی، شماره 19، 1398.